Ενσυναίσθηση σημαίνει αισθανόμαστε μαζί

Η έρευνα του εγκεφάλου μας αποκαλύπτει τρία είδη ενσυναίσθησης. Η γνωστική ενσυναίσθηση μας επιτρέπει να κατανοήσουμε πώς σκέφτεται ο άλλος, να δούμε την οπτική του. Με τη συναισθηματική ενσυναίσθηση νιώθουμε αυτό που νιώθει ο άλλος. Η τρίτη, η ενσυναισθητική φροντίδα, βρίσκεται στην καρδιά της συμπόνιας.

Η λέξη ενσυναίσθηση μπήκε στη γλώσσας μα στις αρχές του 20ου αιώνα, ως μετάφραση της λέξης Einfϋhlung, που μπορεί να αποδοθεί ως «νιώθοντας μαζί». Η καθαρά γνωστική ενσυναίσθηση δεν εμπεριέχει αισθήματα συμπόνιας, με την έννοια του συμπάσχειν, ενώ το καθοριστικό σήμα της συναισθηματικής ενσυναίσθησης είναι το να νιώθεις στο δικό σου σώμα αυτό που φαίνεται να υποφέρει ο άλλος.

Αλλά αν αυτό που αισθανόμαστε μας ταράζει, πολύ συχνά η επόμενη αντίδρασή μας είναι να παύουμε να είμαστε συντονισμένοι. Έτσι νιώθουμε καλύτερα, αλλά μπλοκάρουμε τη συμπονετική δράση. Στο εργαστήριο, ένας τρόπος με τον οποίο εκδηλώνεται αυτό το ένστικτο απόσυρσης είναι να αποστρέφουν οι άνθρωποι τα μάτια τους από τις φωτογραφίες που δείχνουν έντονο πόνο – για παράδειγμα, από την εικόνα ενός ανθρώπους τόσο οδυνηρά καμένου που να έχει ξεφλουδίσει το δέρμα του. Παρομοίως, οι άστεγοι παραπονιούνται ότι γίνονται αόρατοι, καθώς οι περαστικοί τους αγνοούν, μια άλλη μορφή αποστροφής του βλέμματος από τον πόνο.

Με δεδομένο ότι η συμπόνια ξεκινά με την αποδοχή του τι συμβαίνει χωρίς την αποστροφή του βλέμματος – ουσιαστικό πρώτο βήμα για την ανάληψη δράσης προκειμένου να βοηθήσουμε κάποιον – θα μπορούσαν άραγε οι διάφορες μέθοδοι διαλογισμού που καλλιεργούν τη συμπόνια να αλλάξουν την ισορροπίας

Ερευνητές στο γερμανικό Ινστιτούτο Max Planck της Λειψίας δίδαξαν σε εθελοντές μια εκδοχή του διαλογισμού της στοργικής καλοσύνης. Οι εθελοντές εξασκήθηκαν στη δημιουργία στοργικής καλοσύνης με μία εξάωρη συνεδρία διδασκαλίας, και στη συνέχεια μόνοι τους στο σπίτι.

Πριν μάθουν αυτή τη μέθοδο στοργικής καλοσύνης, όταν έβλεπαν βίντεο ανθρώπων που υπέφεραν, δραστηριοποιούνταν μόνο τα αρνητικά κυκλώματα συναισθηματικής ενσυναίσθησης: ο εγκέφαλός τους αντικατόπτριζε την κατάσταση του πόνου των θυμάτων σαν να συνέβαινε στους ίδιους. Αυτό τους προκαλούσε ταραχή, μια συναισθηματική αντανάκλαση της αγωνίας που μεταφερόταν από τα θύματα προς τους ίδιους.

Στη συνέχεια, οι εθελοντές διδάχτηκαν να δείχνουν ενσυναίσθηση, να μοιράζονται τα συναισθήματα των ανθρώπων που έβλεπαν στα βίντεο. Όπως έδειξαν οι έρευνες με λειτουργικές μαγνητικές τομογραφίες (Fmri), αυτού του είδους η ενσυναίσθηση κινητοποιεί κυκλώματα που επικεντρώνονται σε μέρη της νήσου του εγκεφάλου, κυκλώματα που τίθενται σε λειτουργία όταν πονάμε εμείς οι ίδιοι. Η ενσυναίσθηση σήμαινε ότι οι εθελοντές ένιωθαν τον πόνο εκείνων που υπέφεραν.

Όταν, όμως, μια άλλη ομάδα διδάχτηκε τη συμπόνια, δηλαδή να νιώθει αγάπη για εκείνους που υποφέρουν, ο εγκέφαλός τους ενεργοποίησε ένα εντελώς διαφορετικό σύνολο κυκλωμάτων, τα κυκλώματα της αγάπης των γονιών για το παιδί τους. Τα σήματα του εγκεφάλου τους ήταν εντελώς διαφορετικά από εκείνων που είχαν διδαχτεί την ενσυναίσθηση.

Και αυτό έπειτα από μόλις οκτώ ώρες! Αυτή η θετική ματιά για ένα θύμα που πονάει σημαίνει ότι μπορούμε να ασχοληθούμε με το πρόβλημά του. Μας επιτρέπει να ακολουθήσουμε όλο το φάσμα, από το να παρατηρήσουμε το τι συμβαίνει μέχρι την κορύφωση, δηλαδή μέχρι να προσφέρουμε τη βοήθειά μας. Σε πολλές χώρες της Ανατολικής Ασίας, το όνομα της Κουάν Γίν, συμβούλου της συμπονετικής αφύπνισης, μεταφράζεται ως «εκείνη που αφουγκράζεται και εισακούει τις φωνές του κόσμου, για να έρθει να βοηθήσει».