Το άτομο στην κοινωνία

Η ανθρωπότητα απαρτίζεται από ξεχωριστά άτομα. Κάθε άνθρωπος διαφέρει από κάθε άλλον. Οι κοινωνίες που αντιμετωπίζουν τους πολίτες τους σαν πανομοιότυπα πιόνια σύντομα βυθίζονται σε αξεπέραστα αδιέξοδα.

Οι οικονομολόγοι και οι κοινωνιολόγοι που πιστεύουν ότι οι άνθρωποι κατά κανόνα συμπεριφέρονται σύμφωνα με το συλλογικό και όχι το ατομικό τους συμφέρον («από τον καθένα ανάλογα με τις ικανότητές του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του» παρά «ο καθένας για την πάρτη του και όποιον πάρει ο χάρος» ), σύντομα διαψεύδονται.

Η κοινωνία συγκροτείται από ανταγωνιστικά άτομα —όπως και οι αγορές από ανταγωνιστές εμπόρους. Το επίκεντρο των οικονομικών και των κοινωνικών θεωριών είναι, και οφείλει να είναι, το άτομο.

Όπως τα γονίδια συνιστούν τις μοναδικές οντότητες που αντιγράφονται, έτσι και τα άτομα, και όχι οι κοινωνίες, συνιστούν τα οχήματα των γονιδίων. Και οι πιο τρομερές απειλές για το αναπαραγωγικό πεπρωμένο κάθε δεδομένου ανθρώπου πηγάζουν από άλλους μεμονωμένους ανθρώπους.

Ένα από τα αξιοσημείωτα γνωρίσματα του ανθρώπινου είδους είναι ότι δεν υπάρχουν δύο πανομοιότυποι άνθρωποι. Κανένας πατέρας δεν ξαναγεννιέται στο πρόσωπο του γιου του- καμία κόρη δεν είναι απαράλλακτη η μητέρα της, κανένας άντρας δεν συνιστά αντίγραφο του αδελφού του και καμία γυναίκα αντίγραφο της αδελφής της —παρά μόνο αν πρόκειται για τη σπάνια εξαίρεση των μονοζυγωτικών/μονοωικών διδύμων.

Κάθε μικρόνους μπορεί να αποκτήσει ιδιοφυή γιο ή κόρη, όπως και το αντίστροφο. Κάθε πρόσωπο είναι μοναδικό, όπως και κάθε σύνολο δακτυλικών αποτυπωμάτων. Μάλιστα, αυτό το στοιχείο της μοναδικότητας είναι πιο διαδεδομένο στον άνθρωπο απ’ ό,τι σε οποιοδήποτε άλλο ζώο. Ενώ κάθε ελάφι και κάθε σπουργίτι είναι αυτοδύναμα και ενεργούν όπως κάθε άλλο ελάφι και κάθε άλλο σπουργίτι, στους άνδρες και στις γυναίκες δεν συμβαίνει το ίδιο εδώ και χιλιάδες χρόνια. Κάθε άνθρωπος εξειδικεύεται σε κάτι, είτε είναι συγκολλητής, νοικοκυρά, θεατρικός συγγραφέας ή πόρνη. Στη συμπεριφορά, όπως και στην εμφάνιση, κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός.

Πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό; Πώς μπορεί να υπάρχει μια καθολική ανθρώπινη φύση, χαρακτηριστική του είδους, όταν κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός;

Η λύση στο παράδοξο έγκειται στη διαδικασία που ονομάζουμε σεξουαλική αναπαραγωγή. Και αυτό διότι με τη σεξουαλική αναπαραγωγή αναμειγνύονται τα γονίδια δύο ξεχωριστών ατόμων και απορρίπτονται τα μισά, διασφαλίζοντας έτσι ότι δεν θα προκόψουν παιδιά ταυτόσημα με κάποιον από τους γονείς τους. Επιπλέον, μέσω τέτοιων αναμείξεων, διασφαλίζεται ότι όλα τα γονίδια θα καταλήξουν τελικά στη γονιδιακή δεξαμενή του είδους.

Στη σεξουαλική αναπαραγωγή οφείλονται τόσο οι διαφορές μεταξύ των ατόμων όσο και το ότι οι διαφορές αυτές δεν αποκλίνουν ποτέ πολύ από τον χρυσό μέσο όρο που χαρακτηρίζει συνολικά το είδος. Μπορούμε να διευκρινίσουμε καλύτερα αυτό το σημείο κάνοντας έναν απλό υπολογισμό.

Κάθε άνθρωπος έχει δύο γονείς, τέσσερις παππούδες και γιαγιάδες, οκτώ προπαππούδες και προγιαγιάδες κ.ο.κ. Μόλις τριάντα γενιές στο παρελθόν —το 1066 μ.Χ. χονδρικά—αντιστοιχούν σε καθέναν από εμάς πάνω από ένα δισεκατομμύριο (2^30) άμεσοι πρόγονοι στην ίδια γενιά. Εφόσον τότε ζούσαν λιγότερο από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο, πολλοί από αυτούς ήταν πρόγονοί σας από δύο και τρεις διαφορετικές γενεαλογικές γραμμές ταυτόχρονα.

Αν, όπως εγώ, έχετε βρετανική καταγωγή, τότε όλοι σχεδόν από τα λίγα εκατομμύρια Βρετανούς του 1066, συμπεριλαμβανομένων του βασιλιά Χάρολντ, του Γουλιέλμου του Κατακτητή, μιας τυχαίας υπηρέτριας και του πιο σκληροτράχηλου δουλοπάροικου (εξαιρουμένων όμως όλων των ευλαβών μοναχών και καλογριών), ενδέχεται να ήταν άμεσοι πρόγονοί σας. Αυτό σας καθιστά μακρινό εξάδελφο, από πολλές διαφορετικές γενεαλογικές γραμμές ταυτόχρονα, κάθε άλλου Βρετανού που ζει σήμερα (εξαιρουμένων των απογόνων όσων μετανάστευσαν πρόσφατα στη χώρα).

Όλοι οι Βρετανοί κατάγονται από το ίδιο σύνολο ανθρώπων που ζούσαν πριν από μόλις τριάντα γενιές. Δεν είναι παράξενο ότι παρατηρείται σχετική ομοιομορφία στο ανθρώπινο (και κάθε άλλο σεξουαλικώς αναπαραγόμενο) είδος. Η σεξουαλική αναπαραγωγή επιβάλλει την ομοιομορφία μέσω της εμμονής της στην κοινοκτημοσύνη των γονιδίων.

Ακόμη βαθύτερα στο παρελθόν, οι διαφορετικές ανθρώπινες φυλές συγχωνεύονται σε μία. Πριν από λίγο περισσότερο από τρεις χιλιάδες γενιές, όλοι οι πρόγονοί μας ζούσαν στην Αφρική· ανέρχονταν σε λίγα εκατομμύρια απλούς κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες, οι οποίοι δεν διέφεραν από τους σύγχρονους ανθρώπους σε ό,τι αφορά τη φυσιολογία και την ψυχολογία τους.

Κατά συνέπεια, οι μέσες γενετικές διαφορές μεταξύ των διαφορετικών φυλών σήμερα είναι στην πραγματικότητα ελάχιστες και περιορίζονται κατά κύριο λόγο σε λιγοστά γονίδια που επηρεάζουν το χρώμα του δέρματος, τη φυσιογνωμία και τη σωματική διάπλαση.

Παρ’ όλα αυτά, οι διαφορές μεταξύ δύο τυχαίων ατόμων, είτε ανήκουν στην ίδια φυλή είτε σε διαφορετικές, ενδέχεται να είναι μεγάλες. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, μόλις το 7% των γενετικών διαφορών μεταξύ δύο ατόμων μπορεί να αποδοθεί στο ότι ανήκουν σε διαφορετικές φυλές· το 85% των γενετικών διαφορών αποδίδονται απλώς σε ατομική ποικιλομορφία, και το υπόλοιπο αφορά εθνικές και εθνοτικές διαφορές. Όπως έγραψε ένα ανδρόγυνο επιστημόνων:


«Αυτό σημαίνει ότι η μέση γενετική διαφορά μεταξύ ενός περουβιανού αγρότη και του γείτονά του, ή ενός ελβετού χωρικού και του γείτονά του, είναι δώδεκα φορές μεγαλύτερη από τη διαφορά μεταξύ του “μέσου γονοτύπου” του ελβετικού πληθυσμού και του “μέσου γονοτύπου” του περουβιανού πληθυσμού».

Δεν είναι δυσκολότερο να το εξηγήσουμε αυτό από το να εξηγήσουμε τι συμβαίνει σε ένα παιχνίδι της τράπουλας. Σε κάθε τράπουλα υπάρχουν άσοι, ρηγάδες, δυάρια, τριάρια κ.λπ. Σε κάποιον παίκτη μπορεί να τύχει ένα καλό φύλλο, αλλά κανένα από τα τραπουλόχαρτά του δεν θα είναι μοναδικό. Αλλού στην αίθουσα θα υπάρχουν και άλλοι παίκτες που επίσης κρατούν άσους ή ρηγάδες. Αλλά ακόμη και με δεκατρία μόλις διαφορετικά τραπουλόχαρτα, κάθε συνδυασμός διαφέρει, και ορισμένοι θα είναι θεαματικά καλύτεροι από άλλους. Ο παίκτης ο οποίος μοιράζει την τράπουλα παίζει τον ρόλο της σεξουαλικής αναπαραγωγής, παράγοντας ξεχωριστούς, μοναδικούς συνδυασμούς από το μονότονα ίδιο σύνολο γενετικών τραπουλόχαρτων που διατίθεται σε ολόκληρο το είδος.

Η μοναδικότητα του ατόμου, όμως, δεν είναι παρά η πρώτη από τις πολλές συνέπειες της σεξουαλικής αναπαραγωγής πάνω στην ανθρώπινη φύση.

Μια άλλη συνέπεια είναι ότι, στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει μία ανθρώπινη φύση αλλά δύο: η ανδρική και η γυναικεία. Η βασική ασυμμετρία μεταξύ των δύο φύλων έχει ως αποτέλεσμα το κάθε φύλο να χαρακτηρίζεται από μια ξεχωριστή, δική του φύση, συμβατή με τον ιδιαίτερο ρόλο του. Για παράδειγμα, συνήθως τα αρσενικά ανταγωνίζονται για την πρόσβαση στα θηλυκά, παρά το αντίστροφο. Υπάρχουν σοβαροί εξελικτικοί λόγοι που συμβαίνει αυτό, καθώς και σαφείς εξελικτικές συνέπειες: οι άνδρες, λόγου χάριν, χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερη επιθετικότητα σε σχέση με τις γυναίκες.

Μια τρίτη συνέπεια της σεξουαλικής αναπαραγωγής πάνω στην ανθρώπινη φύση είναι ότι κάθε μέλος τού αντίθετου φύλου αποτελεί δυνητική πηγή γονιδίων για τα παιδιά μας. Καταγόμαστε αποκλειστικά από τους ανθρώπους εκείνους που αναζήτησαν τα καλύτερα δυνατά γονίδια, μια συνήθεια την οποία μας κληροδότησαν. Επομένως, αν εντοπίσετε κάποιον με καλά γονίδια, η κληρονομημένη αυτή συνήθεια σας επιτάσσει να αποκτήσετε μερικά από τα γονίδιά του· ή, για να το θέσουμε λιγότερο γλαφυρά, οι άνθρωποι επιζητούν συντρόφους υψηλού αναπαραγωγικού και γενετικού δυναμικού —τους υγιείς, ικανούς και δυνατούς. Οι συνέπειες αυτού του γεγονότος, που φέρει το όνομα φυλετική επιλογή, είναι ιδιαίτερα παράξενες.