Κρίση και Εφηβεία

Η εφηβεία αποτελεί ένα ιδιαίτερο μεταβατικό κομμάτι του ψυχισμού, ένα πέρασμα από την παιδική ηλικία στην ενήλικη ζωή. Πρόκειται για μια προσπάθεια απογαλακτισμού από τις γονεϊκές φιγούρες και απόκτησης μιας αυτόνομης προσωπικότητας. Η αγωνιώδης πορεία κατανόησης του Εγώ θέτει στον έφηβο υπαρξιακά ζητήματα: πώς μπορεί να υπάρξει ως μια ξεχωριστή οντότητα, μη εξαρτημένος από την οικογενειακή προστασία, ποιες είναι οι επιθυμίες του, πώς εκφράζει λόγο.

Η εγκόλπωση αλλεπάλληλων αλλαγών, ψυχικών και σωματικών βιώνεται με μεγάλο άγχος. Ο έφηβος έρχεται αντιμέτωπος με ορμές και επιθυμίες πρωτόγνωρες και μη διαχειρίσιμες, με πιο ορατές τις αλλαγές στο σώμα αλλά και με μια αδιόρατη ανάγκη προσδιορισμού- διαμόρφωσης ταυτότητας, η οποία επιλύεται με τη διαδικασία της ταύτισης και της εξιδανίκευσης. Η ανακάλυψη καινούριων προτύπων που καθρεφτίζουν τις πτυχές του εαυτού του έως ότου συγκροτήσει τη δική του ταυτότητα ανακουφίζει την αίσθηση απειλής και κινδύνου που ενέχει η αποκοπή από την οικογενειακή προστασία.

Όταν το αίσθημα απειλής είναι μη διαχειρίσιμο από τον έφηβο πολλές φορές εκτονώνεται με δυσπροσαρμοστικούς τρόπους (αλκοόλ, ναρκωτικά, απομόνωση) ή/και εκφράζεται με ψυχοσωματική συμπτωματολογία. Χρειάζεται μια αντικειμενική και ψύχραιμη φιγούρα στην οποία θα εναποθέσει όλες τις αγωνίες του. Αγωνίες που θα μπορέσουν να ακουμπήσουν σε κάποιον που θα τις αντέξει, ώστε σταδιακά να αποδεχτεί και ο έφηβος τον εαυτό του και να περάσει υγιώς στον ενήλικο κόσμο.

Όμως, είναι πολλές οι δυσλειτουργίες σε σχέση με την εύρεση υγιών προτύπων και τη μετάβαση σε έναν αυτόνομο εαυτό. Με τις δεδομένες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες, υπάρχει η αντίφαση του να πρέπει να ξαναγεννηθείς σε μια κοινωνία κρίσης που αργοπεθαίνει. Του να γίνεται το σώμα του εφήβου ικανό για αναπαραγωγή σε ένα «στείρο» περιβάλλον.

Πώς μπορεί να επιλυθεί η αγωνία του για το αβέβαιο μέλλον από ένα κοινωνικό γίγνεσθαι γεμάτο αβεβαιότητα και απογοήτευση;

Η συγκρότηση του εαυτού του μέσω της επενέργειας στο περιβάλλον (το βίωμα ότι μπορώ να διαμορφώσω, να δράσω και να υπάρχει αντίκτυπος) δεν έχει βάση σε μια στάσιμη και ακινητοποιημένη κοινωνία. Η προσδοκία οράματος, η ονειροπόληση, η ανακάλυψη αναγκών και επιθυμιών (διαχωρισμένων από τις επιθυμίες των γονιών) δεν βρίσκει αντίκτυπο σε μια κοινωνία που διαρκώς οπισθοχωρεί. Η ανάγκη για εξιδανίκευση, για πρότυπα που θα τον εμπνεύσουν δεν ανακουφίζεται με μια καταθλιπτική κοινωνία και αποσυρμένους ανθρώπους που παρακολουθούν αντί να δρουν.

Για το πέρασμα προς την ενηλικίωση οι έφηβοι είναι αναγκαίο να επανασυστηθούν με το περιβάλλον τους απεκδυόμενοι την αίσθηση παντοδυναμίας που προσφέρει η ψευδαίσθηση της αιώνιας προστασίας από τους γονείς.

Πώς μπορεί αλήθεια να πραγματοποιηθεί η διαδικασία αποχωρισμού από τους γονείς όταν υπόκεινται σε μια αναγκαστική οικονομική εξάρτηση (επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης) που τους κρατά αιωνίως παιδιά- μη μπορώντας να πραγματώσουν μια ενήλικη σχέση μαζί τους.

Όταν οι περισσότεροι ενήλικες έχουν καθηλωθεί εξαιτίας μια αίσθησης κινδύνου και ανεπάρκειας και δεν είναι σε θέση να αντέξουν και έπειτα να ανακουφίσουν την αγωνία του εφήβου; Ο έφηβος μένει μεταίωρος, έκθετος, δεν υπάρχει ένα σταθερό και συγκροτημένο Εγώ για να τον κρατήσει σε ένα ετοιμόρροπο κοινωνικό περιβάλλον.