Η συνταγή του αυθεντικού έρωτα

"Ο έρωτας είναι κυρίαρχο στοιχείο της ζωής και αποτελεί ένα πρόβλημα ασύνορο...ανήκει στο γένος εκείνων των ολίγων και ηγεμονικών φαινομένων, που δεν ορίζονται...είναι φαινόμενορευστό, ένα διαρκώς συντελούμενο γεγονός. Σαν κατάσταση ηρεμεί μόνο μέσα στο κράτος της μεταβολής. Η μορφή του σχηματίζεται στη ροή, τη στατική ηρεμία του επιδαψιλεύει η αλλαγή και εάν ησυχάσει, στειρεύει..."

Έτσι αρχίζει το τρίτο κεφάλαιο του δεύτερου μέρους της διδακτορικής διατριβής του Δημήτρη Λιαντίνη, Έξυπνον Ενύπνιον: Οι ελεγείες του Duino του Ρίλκε.Σχολιάζοντας ερμηνευτικά την ποίηση του Γερμανού ποιητή, ο Λιαντίνης αφιερώνει μερικές εξαιρετικές σελίδες στο καταλυτικό φαινόμενο του έρωτα (ή "ίμερου", που είναι το συνώνυμο του ερωτικού πόθου στα αρχαία ελληνικά).

Ας απολαύσουμε τον ποιητικό λόγο του καθηγητή και φιλοσόφου:

"Ο έρωτας είναι ο ισόρροπος ρυθμός των κοσμικών ηφαιστείων και γι' αυτό δεν υποτάσσεται, ούτε περιχωρείται σε ανθρώπινα συστήματα και συντάγματα...Ο έρωτας είναι ο αμφιθαλής αδελφός του θανάτου .Των δύο αντιπάλων η άσπονδη φιλία οργανώνει το παιχνίδι της αναγκαιότητας και ο διάλογος της αμοιβαίας φθοράς τους ανανεώνει το μυστήριο της ζωής...Ο ίμερος υποδηλώνει κυρίως την αντιφατική σύσταση της ερωτικής ορμής: Στέρηση και κορεσμός, λαχτάρα και αποστροφή, Πόρος και Πενία...και κυρίως ο πόνος . Ο ίμερος στον Όμηρο είναι γείτονας του θρήνου..."

"Ο έρωτας κυριαρχεί στη γυναικεία φύση κατά τον τρόπο που ο στρατηγός ηγεμονεύει στα πεδία του πολέμου .Το αντίστοιχο της ερωτευμένης γυναίκας από την έποψη της ανδρείας είναι ο ήρωας, αλλά τα μεγάλα του κατορθώματα υστερούν μπροστά στα θαυμάσια έργα εκείνης .Εάν το ερωτικό φαινόμενο είναι περιορισμένο, τα όριά του συμπίπτουν με τα πέρατα της γυναικείας ψυχής .Εάν όμως ο ίμερος διανοίγεται και ξεφεύγει στην απλωσιά της απεριόριστης έκτασης, η περιοχή αυτή συμπίπτει με τον άγνωστο χώρο της θηλυκής απειρότητας...Τα μεγάλα έργα του ανθρώπου, που καθρεφτίζουν την ανεξάντλητη δυνατότητα της ανδρικής φύσης, δεν ημπορούν να υπομείνουν τη δοκιμασία της σύγκρισης με τα ερωτικά έργα της γυναίκας, εφ' όσον είναι αληθινά...Η γυναίκα είναι η ευνοημένη της ερωτικής εκλογής, οι δεσμοί της με τον ίμερο είναι πολύ πιο οικείοι και ισχυροί από τους δεσμούς του άντρα και η μετοχή της στο ερωτικό αγαθό τής χορηγεί ηγεμονικά προνόμια...Τον ποιητή [Ρίλκε] συνέχει η σταθερή πεποίθηση ότι τα ερωτικά έργα της γυναίκας αντιπροσωπεύουν την ανώτερη επίδοση του ανθρώπου και ότι ουδέποτε θα μπορέσουμε να τα υμνήσουμε άξια..."

Ας δούμε στη συνέχεια την ιδανική δημιουργική αλληλεπίδραση των δύο φύλων:
"Η δειλή εμφάνιση και η είσοδος της γυναίκας στις παρθενικές λαγκαδιές του άντρα θα αποτελέσει την "πυρή αφορμή", που θα αφυπνίσει την ανδρική φύση, θα αναταράξει τα κινούμενα πλήθητου σκότους και θα κεντρίσει τις δυνάμεις που περιμένουν...Η γυναικεία δειλία θα μετριάσει την ανδρική θρασύτητα. Ο χαλινός θα μεταμορφώσει το άγριο ζώο σε υπερήφανο άτι. Η θωπεία θα απαλύνει τη σκληράδα. Η ομορφιά θα κοσμήσει την αταξία. Η γυναίκα, συνοδοιπόρος του άντρα στην οδυνηρή του πορεία, εμπνεύστρια, φρουρός και οδηγήτρια, θα μεταλλάξει την οργή καταστροφής σε πνοή δημιουργίας...ανοίγει τις πύλες της ανδρικής ψυχής, αποσφραγίζει τους καταρράκτες του ίμερου, φέρνει τον άντρα σε φωτισμό και τον διδάσκει τους αναβαθμούς του έρωτα...Ταυτόχρονα όμως κατευθύνει την ερωτική του ορμή, καθοδηγεί την πορεία, εξευγενίζει το ήθος και ημερώνει την πράξη του...Η αγάπη της συνενώνει τη γνώση και την πράξη στη μεγαλειώση σύνθεση, που ανεβάζει τον άντρα προς τα πάνω..."

Και πριν κλείσει το κεφάλαιο, κάνει λόγο για τη διάκριση ανάμεσα στον αναυθεντικό και τον αυθεντικό έρωτα:
Τι είναι ο κίβδηλος και αναυθεντικός έρωτας;... Στον βωμό τηςασφάλειας, της κατοχής και της ιδιοκτησίας, "ο ίμερος δεν είναι πλέον κοσμικό φαινόμενο, που γεωμετρείται κατά τον φυσικό λόγο, αλλά ανθρώπινο θεσμοθέτημα, που ρυθμίζεται από τον ανθρώπινο νου."
Η ηθική προσποίηση και η συμβιβαστική συνθήκη της νομοθετημένης συμβίωσης δημιουργεί αποκλίσεις από την κύρια ροή του φυσικού ίμερου.
"Οι αποκλίσεις αυτές, ασήμαντες αρχικά, ενισχύονται και δυναμώνουν βαθμιαία και εξελίσσονται σε πανίσχυρες διαστροφές, που παραμορφώνουν τη φυσική μορφή του ίμερου। Τέτοια μυσαρά παρασαρκώματα είναι η ερωτική ιδιοτέλεια, η ερωτική μονομέρεια και ο ερωτικός φόβος.

Ιδιοτελή χαρακτήρα αποκτά ο ερωτικός δεσμός εξ αιτίας της ροπής των εραστών να συσσωρεύουν ο ένας στο πρόσωπο του άλλου ολόκληρο το νόημα του κόσμου...Η ερωτική διάθεση αυτού του είδους θεμελιώνει την απολυτοποίηση του ερωτικού αντικειμένου, το οποίο δεν είναι πια μέρος του κόσμου, αλλά το κέντρο περιφοράς του κόσμου...Η προσωποπάγεια της ερωτικής διάθεσης οδηγεί αναπότρεπτα στο φυσικά αδύνατο...Η ερωτική πράξη πλέον γίνεται δράμα σατυρικό και παριστάνεται, όχι στο διονυσιακό θέατρο, αλλά στο κοινωνικό δεσμωτήριο..."

Ερωτική μονομέρεια υπάρχει όταν "η υπερτροφία της ερωτικής παρουσίας συντελείται σε βάρος της ερωτικής απουσίας" και όταν ο άνθρωπος έχει την τάση "να επιζητεί ασίγαστα την ηδονή και σταθερά να αποφεύγει την οδύνη", πράγμα που διαστρέφει το ήθος του φυσικού ίμερου.
Η τάση αυτή πηγάζει από τον ερωτικό φόβο του ανθρώπου "να αντικρύσει ίσια και να αντικρούσει τίμια την ερωτική οδύνη, στην οποία είναι ακάλυπτος και εκτεθειμένος, καθώς η σημαία στους τέσσερις ανέμους."

Η συνταγή του αυθεντικού έρωτα είναι "να λυτρωθούμε από τον ερωτικό σύντροφο, χωρίς να ελαττωθεί το μέτρο της αγάπης μας γι' αυτόν...Ο αυθεντικός έρωτας προϋποθέτει την υποταγή στην αρχή της κοσμικής αντίφασης...Είναι ανιδιοτελής, πολυεδρικός και ακηλίδωτος στη συνθετική του ολότητα. Διαρκεί και δημιουργεί γιατί οντολογικά δοκιμάζεται πάνω στη φυσική τάξη και ηθικά διαλέγεται με τον πόνο του κόσμου. Κάθε βίωμα που ζουν οι ερωτικοί σύντροφοι του ιδανικού ζεύγους περιέχει αναγκαία το σωτήριο στοιχείο του αντίθετου ποιού. Χαίρονται τους εαρινούς ανθούς, μόνο γιατί γνωρίζουν τους σπόρους του φθινοπώρου।.Μελαγχολούν την ώρα του λυκόφωτος, γιατί έζησαν το λυκαυγές της μέρας .Εάν ήταν πολύκαρπο το χθες, θα το χρειασθούν στο ερειπωμένο αύριο. Υποφέρουν τον χωρισμό τους, γιατί θυμούνται τον ερχομό που τον γέννησε...Υπάρχουν μέσα στην αβεβαιότητα, στην αμηχανία, στο άγνωστο...Οι ερωτικοί σύντροφοι τραγουδούν, γιατί έχουν αποθέματα σιωπής."