«Γνώθι Σ'αυτόν»

Η τεράστια σημασία της «γνώσης του εαυτού μας»

Ο Πρόκλος στο βιβλίο του «Εις τον Πλάτωνος πρώτον Αλκιβιάδην» μας παραθέτει τις απόψεις του για το σημαντικότερο ίσως θέμα που θα έπρεπε να απασχολεί κάθε άνθρωπο ανεξαιρέτως. Την τεράστια σημασία της «γνώσης του εαυτού μας».
Ας παρακολουθήσουμε την σκέψη του μεγάλου μας φιλοσόφου σε μερικά σχετικά αποσπάσματα:
Τῶν Πλατωνικῶν διαλόγων καὶ πάσης, ὡς εἰπεῖν, τῆς φιλοσόφου θεωρίας ἀρχὴν κυριωτάτην καὶ βεβαιωτάτην εἶναι νομίζομεν τὴν τῆς ἑαυτῶν οὐσίας διάγνωσιν.
Η κυριότερη και πιο σταθερή αρχή των πλατωνικών διαλόγων και όλης, θα μπορούσε να πει κανείς, της φιλοσοφικής θεωρίας νομίζω πως είναι η ΔΙΑΚΡΙΒΩΣΗ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΜΑΣ.
Ταύτης γαρ ὀρθῶς ὑποτεθείσης καὶ τὸ ἀγαθὸν τὸ προσῆκον ἡμῖν καὶ τὸ τούτω μαχόμενον κακὸν πάντως που καταμαθεῖν ἀκριβέστερον δυνησόμεθα.
Διότι από την στιγμή που καταφέρουμε αυτήν την ουσία να την κατανοήσουμε με τον σωστό τρόπο, θα μπορέσουμε σε κάθε περίπτωση να κατανοήσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια και το αγαθό που μας ταιριάζει, όπως και το κακό που το αντιμάχεται.
...Ὥστε καὶ φιλοσοφίας ἀπάσης καὶ τῆς τοῦ Πλάτωνος πραγματείας ταύτην ἄν ἀρχὴν κυριωτάτην νομίζοιμεν, ὅπερ εἴπομεν,
Συνεπώς τόσο το σύνολο της φιλοσοφίας γενικότερα, όσο και των Πλατωνικών κειμένων ειδικότερα, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι αναφέρονται στην κυριότατη αρχή που δεν είναι άλλη από το να γνωρίσουμε ποιος είναι ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ο ΕΑΥΤΟΣ μας.
τὴν ἡμῶν αὐτῶν καθαρὰν καὶ ἀκίβδηλον εἴδησιν ἐν ὅροις ἐπιστημινικοῖς περιγεγραμμένην καὶ τοῖς τῆς αἰτίας λογισμοῖς βεβαίως καταδεθεῖσαν.
Δηλαδή την καθαρή και ανόθευτη μορφοποίηση του ίδιου του εαυτού μας, περιγεγραμμένη μέσα σε όρια επιστημονικής γνώσης και συνδεδεμένη σταθερά με τους λογικούς καθορισμούς της αιτίας.
Καὶ πόθεν γὰρ ἄλλοθεν ἄρχεσθαι προσήκει τῆς ἑαυτῶν καθάρσεως καὶ τελειώσεως ἢ ὅθεν καὶ ὁ ἐν Δελφοῖς παρακελεύσατο θεός;
Και από πού αλλού ταιριάζει να αρχίσουμε την κάθαρση και την τελείωση του εαυτού μας, παρεκτός από αυτό το οποίο παραγγέλλει και ο Δελφικός θεός;
ὡς γὰρ τοῖς εἰς τὸ τῶν Ἐλευσινίων τέμενος είσιοῦσιν ἐδήλου τὸ πρόγραμμα μὴ χωρεῖν εἴσω τῶν ἀδύτων άμυήτοις οὖσι καὶ ἀτελέστοις,
Όπως δηλαδή σε εκείνους που έμπαιναν στο ΤΕΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ η επιγραφή ανακοίνωνε να μην εισέρχονται στο άδυτο οι αμέτοχοι στην μύηση και στις τελετές,
οὕτω δὴ καὶ πρὸ τοῦ νεὼ τοῦ Δελφικοῦ τὸ «γνῶθι σαυτὸν» ἀναγεγραμμένον έδήλου τὸν τρόπον οἶμαι τῆς ἐπὶ τὸ θεῖον ἀναγωγῆς καὶ τῆς εἰς κάθαρσιν ὁδοῦ τῆς άνυσιμωτάτης,
έτσι και στην είσοδο του ΔΕΛΦΙΚΟΥ ΝΑΟΥ, το αναγεγραμμένο «ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ» δήλωνε κατά την γνώμη μου, τον τρόπο της ανοδικής πορείας προς την θεότητα και της πιο ωφέλιμης και αποτελεσματικής οδού που οδηγεί στην κάθαρση.
μονονουχί λέγον σαφῶς τοῖς ξυνιέναι δυναμένοις, ὡς ὁ μὲν γνοὺς ἑαυτὸν ἀφ' ἑστίας ἀρξάμενος συνάπτεσθαι δύναται θεῶ τῶ τῆς ὅλης αληθείας ἐκφαντικῶ καὶ ἡγεμόνι τῆς καθαρτικῆς ζωῆς,
Λέγοντας σχεδόν ολοκάθαρα σε όσους μπορούν να καταλάβουν, ότι αυτός που γνωρίζει τον εαυτό του, ΑΡΧΙΖΟΝΤΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΣΤΙΑ ΤΟΥ, αυτός και μόνο μπορεί να έρθει σε επαφή με τον θεό, ο οποίος του αποκαλύπτει το σύνολο της αλήθειας και είναι ο αρχηγέτης της καθαρτήριας ζωής.
ὁ δὲ ἀγνοῶν ὅστις ἐστὶν, ἀτέλεστος καὶ ἀμύητος ὢν μετέχειν τῆς τοῦ Ἀπόλλωνος προνοίας ἐστίν ἀνεπιτήδειος.
Αντιθέτως, εκείνος που αγνοεί ποιος πραγματικά είναι, δηλαδή κάποιος που παραμένει αμέτοχος στις τελετές και στην μύηση, είναι ακατάλληλος να μετέχει στην πρόνοια του Απόλλωνα.
ἐπεὶ καὶ ὁ Σωκράτης, ὁ «τῶν κύκνων ὁμόδουλος» εἶναι λέγων καὶ οὐχ ἧττον αύτῶν παρὰ τοῦ θεοῦ τὴν μαντικὴν λαβών, έντεῦθεν ἄρξασθαι λέγεσθαι τῆς ἐπὶ φιλοσοφία ὁρμῆς, τῶ Πυθικῶ γράμματι περιτυχὼν καὶ οἶον αύτοῦ τοῦ Ἀπόλλωνος ταύτην εἶναι τὴν παρακέλευσιν ἡγησάμενος.
Άλλωστε και ο Σωκράτης, που λέει ότι είναι «συνυπηρέτης με τους κύκνους» και ότι εξίσου με αυτούς έλαβε το μαντικό χάρισμα από τον θεό, από αυτό λέγεται ότι ξεκίνησε την πορεία του προς την φιλοσοφία, δηλαδή από το ότι ΕΦΑΡΜΟΣΕ ΤΗΝ ΤΗΝ ΠΥΘΙΚΗ ΕΠΙΓΡΑΦΗ και την θεώρησε σαν προτροπή του ίδιου του Απόλλωνα.
...καὶ ποῦ φήσομεν οὕτως ἀλλαχοῦ δείκνυσθαι τὴν οὐσίαν ἡμῶν ἥτις ἐστὶ;
Διότι πού αλλού θα μπορούσαμε να πούμε ότι καταδεικνύεται με συγκεκριμένο τρόπο, το ποια είναι η ουσία από την οποία αποτελείται ο άνθρωπος;
Ποῦ δὲ τὸν ἄνθρωπον ἐζητῆσθαι καὶ τὴν ἀνθρώπου φύσιν;
Πού αλλού έχει διερευνηθεί η ανθρώπινη φύση και τελικά ο ίδιος ο άνθρωπος;
Ποῦ δὲ τὸ γράμμα τὸ γράμμα τὸ Δελφικὸν ὅ,τι ποτὲ νοεῖ, τελέως βεβασανίσθαι;
Πού αλλού έχει εξεταστεί πλήρως τα κρυμμένα νοήματα που βρίσκονται πίσω από την επιγραφή του Μαντείου των Δελφών;
ἢ πῶς δ' ἄν πρὸ τούτων ἄλλο τι τῶν ὄντων ζητήσαιμεν εἴτε τῶν ὄντων εἴτε τῶν γινομένων, αὐτοῦ Σωκράτους άκούσαντες λέγοντος:
Ας αναρωτηθούμε λοιπόν το εξής: Αν δεν κατέχουμε πρωτίστως την γνώση του εαυτού μας, πώς θα μπορούσαμε να αναζητήσουμε οτιδήποτε άλλο, είτε από τον κόσμο του «είναι» είτε από τον κόσμο του «γίγνεσθαι», όταν έχουμε ακούσει τον ίδιο τον Σωκράτη να ομολογεί ότι:
«γελοῖον δὴ μοι φαίνεται ἐμαυτὸν ἀγνοοῦντα τὰ τῶν ἄλλων σκοπεῖν;»
«ΜΟΥ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΓΕΛΟΙΟ ΝΑ ΑΣΧΟΛΟΥΜΑΙ ΜΕ ΤΟ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ ΟΙ ΑΛΛΟΙ, ΟΣΟ ΕΓΩ Ο ΙΔΙΟΣ ΔΕΝ ΕΧΩ ΤΗΝ ΕΠΙΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΩΝ ΜΟΥ ΠΡΑΞΕΩΝ!»
Ούδὲν γὰρ ἡμῖν έστὶν ἔγγιον ἡμῶν αὐτῶν .
Πραγματικά, δεν υπάρχει τίποτα άλλο που να βρίσκεται πιο κοντά μας και που πρέπει να γνωρίσουμε από τον ίδιο μας τον εαυτό.
Τὸ τοίνυν έγγυτάτω μὴ γιγνώσκοντας τὶς μηχανὴ τὰ πορρώτερον γιγνώσκειν καὶ ἅ δι' ἡμῶν γιγνώσκεσθαι πέφυκεν;
Αν λοιπόν δεν ασχοληθούμε και δεν προσπαθήσουμε να καταλάβουμε το πιο κοντινό σε εμάς στοιχείο, δηλαδή τις δικές μας πράξεις που μας αφορούν άμεσα, ποιο θα ήταν το όφελος να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τις πράξεις των άλλων, που εκ των πραγμάτων μπορούμε να αξιολογήσουμε και να συγκρίνουμε, μόνο αν γνωρίζουμε τον δικό μας εαυτό!