Κυριακή 9 Απριλίου 2023

Τι απέγινε η ωραία Ελένη;

Την τραγικότητα του ρόλου της γυναίκας που “έστειλε” χιλιάδες άνδρες να πολεμήσουν στον δεκαετή πόλεμο της Τροίας όλοι τον γνωρίζουμε. Η ωραία Ελένη μισήθηκε, υμνήθηκε κατηγορήθηκε και ενέπνευσε. Όμως τι απέγινε η ωραία Ελένη; Ποιο ήταν το τέλος της; Ας πάμε να ξετυλίξουμε το κουβάρι του μύθου.

Μετά την φυγή της από την Σπάρτη, μετά τα χρόνια του Τρωικού πολέμου, μετά την πολυτάραχη επιστροφή της στην Σπάρτη, μετά τον θάνατο του Μενέλαου, η Ελένη βρέθηκε ανάμεσα σε δύο προγόνους που την απεχθάνονταν: τον Νικόστρατο και τον Μεγαπένθη. Τότε πήρε την απόφαση να ξαναφύγει, αυτή την φορά μόνη, -κατά μία άλλη εκδοχή εξορίστηκε από τους γιους του Μενέλαου-, για να βρεθεί με μια παιδική της φίλη. Ταξίδεψε μέχρι την Ρόδο και μετέβη στην αργολική αποικία της Ρόδου, όπου βασίλευε η Πολυξώ, χήρα τότε από τις πολλές του Τρωικού πολέμου. Η Ελένη αναζητούσε επιτέλους καταφύγιο κοντά σε μια γυναίκα στις παιδικές της αναμνήσεις. Η Πολυξώ όμως ήθελε να εκδικηθεί για τον άντρα της τον Τληπόλεμο. (Παυσανίας – 3.19.9-11). Όπως πολλές άλλες γυναίκες επέρριπτε στην Ελένη την ευθύνη για τον χαμό του. Αλλά υποδέχθηκε την Ελένη ευγενικά. Για πρώτη φορά δεν παρενοχλούσαν την Ελένη άντρες.

Μια μέρα ονειροπολούσε ξαπλωμένη στην μπανιέρα, όταν εισέβαλαν μερικές θεραπαινίδες της Πολυξούς μεταμφιεσμένες σε Ερινύες. Την έσυραν έξω γυμνή ενώ έσταζε ακόμη νερά και την κρέμασαν σε ένα δέντρο, σε ένα πλάτανο, δέντρο αγαπημένο της θεάς Αφροδίτης αλλά και της Εκάτης. Αργότερα οι Ρόδιοι αφιέρωσαν ναό δίπλα στον πλάτανο που την είχαν βρει κρεμασμένη και λατρεύτηκε σαν Ελένη Δεντρίτις. Η Ελένη των δέντρων, η δενδρίτις τιμήθηκε με πλήθος γονιμικά αφιερώματα. Η δεντρολατρεία φαίνεται πως είναι θέμα πολλών μυκηναϊκών έργων τέχνης. Έτσι συναντάμε στον μύθο την Αριάδνη, θεά της Κρήτης να απαγχονίζεται μόνη της όπως έκανε και η Ηριγόνη της Αττικής, ενώ η Άρτεμις η απαγχονισμένη, είχε ιερό στην Κονδυλαία της Αρκαδίας.

Ο Απολλόδωρος παραδίδει ότι η Ελένη μεταφέρθηκε στα Ηλύσια πεδία, όπου έζησε με τον Μενέλαο. Ο Ευριπίδης (Ορ. 1629 κ.ε.) την είχε ανεβάσει στους ουρανούς με παρέμβαση του Απόλλωνα, που με προσταγή του Δία, σώζει την Ελένη από τα σπαθιά των δύο φίλων, Ορέστη και Πυλάδη, την υψώνει στους αιθέρες, όπου η Ελένη θα ζήσει αθάνατη δίπλα στα αδέλφια της τους Διόσκουρους, παραστέκοντάς τους στο έργο τους για την προστασία των ταξιδιωτών της θάλασσας.

Άλλοτε πάλι λέγεται ότι η Ιφιγένεια τη θυσίασε στην Ταυρίδα ή ότι η Θέτιδα τη σκότωσε στο ταξίδι της επιστροφής για να εκδικηθεί τον θάνατο του Αχιλλέα. Σύμφωνα με άλλη παράδοση η Ελένη παντρεύτηκε τον Αχιλλέα και έζησαν μαζί στο νησάκι Λευκή. Έκαναν μάλιστα και ένα γιο, τον Ευφορίωνα.

Η Ελένη έζησε περιτριγυρισμένη από τον έρωτα μερικών αντρών, από το μίσος πολύ περισσοτέρων και εκείνο όλων των γυναικών. Έτσι η Ελένη επέδειξε την ίδια άσεμνη θρασύτητα των θεαινών, όταν εμφανίστηκε μια νύχτα στον Όμηρο και του έδωσε την εντολή να γράψει ένα έπος για τους πολεμιστές του Τρωικού πολέμου, θέλοντας να παρουσιάσει τον θάνατό τους πιο ζηλευτό από των άλλων, και κατά κάποιο τρόπο χάρη στην τέχνη του Ομήρου, αλλά ιδιαίτερα εξαιτίας της, εκείνο το έπος είναι τόσο θελκτικό και διάσημο ανάμεσα σε όλα.

Αντί να κλάψει τις ενοχές της, παρήγγειλε, σαν βασίλισσα, την Ιλιάδα στον Όμηρο, για να την υμνήσει. Η λογοτεχνία υπάκουσε στο κέλευσμά της απορροφώντας την αφροδίσια μαγεία της. Ο Στησίχορος -που μας διηγείται την ιστορία του ο Πλάτωνας στον Φαίδρο- την κατηγόρησε ως “δίγαμη και τρίγαμη, αυτή που εγκαταλείπει τους άντρες”. Χρειάστηκε να τυφλωθεί και να αναιρέσει τα λόγια και τις κατηγορίες του για την Ελένη και να επανέλθει απολογητικά λέγοντας: “Δεν είναι αληθινός τούτος ο λόγος· δεν μπήκες στα υπερήφανα καράβια κι ούτε έφτασες στης Τροίας το κάστρο”.

Η ένταση ανάμεσα στο είδωλο και το σώμα της Ελένης, σαν είδωλο και μια ομορφιά που εκκολάφτηκε από το αυγό της Ανάγκης, ήταν πολύ δυνατή. Για πολλά χρόνια οι Έλληνες δεν κατάφεραν να την αντέξουν. Στον Όμηρο το σώμα και το είδωλο συνυπάρχουν σιωπηλά. Μετά το Όμηρο, ο κόμπος που τα σφίγγει σε ένα και μόνο πλάσμα χαλαρώνει όλο και περισσότερο, μέχρι που διαχωρίζονται. Από την μια πάντα θα υπάρχει η ένοχη γυναίκα με τους πολλούς άντρες, επανειλημμένα πουλημένη για την ομορφιά της, όπως μια οποιαδήποτε εταίρα. Από την άλλη θα εμφανίζεται η Ελένη, θύμα της ουράνιας μοχθηρίας.

Με έναν εσωτερικό κόσμο αμφισβητήσιμο και με πρόθεση να επιδεικνύεται και να εξαπατά, η ωραία Ελένη για αιώνες υπέμεινε προσβολές και βλαστήμιες. Αλλά ήταν πάντα η μοναδική γυναίκα στην οποία ο Δίας, επέτρεψε να τον αποκαλεί πατέρα.

“Ελένη, είσαι του Δία θυγατέρα, σαν άσπρος κύκνος ο γονιός σου στον κόρφο σ’ έσπειρε της Λήδας.
Ύστερα σ’ όλη την Ελλάδα σε είπαν άδικη, άπιστη, άθεη, προδότρια.
Μες στους ανθρώπους δεν υπάρχει τίποτα σίγουρο, στων θεών μόνο τα λόγια βρήκα την αλήθεια.”
Ευριπίδης-Ελένη στ. 1144-1150

1 σχόλιο :

  1. Ο ΟΜΗΡΟΣ ΣΤΗΝ ΙΛΙΑΔΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΕΙ ΤΗΝ ΩΡΑΙΑ ΕΛΕΝΗ , ΚΑΛΛΙΚΟΜΟΝ ( ΟΜΟΡΦΟΜΑΛΛΟΥΣΑ ), ΚΑΛΛΙΠΑΡΗΟΝ ( ΟΜΟΡΦΟΠΡΟΣΩΠΗ ), ΛΕΥΚΩΛΕΝΟΝ ( ΑΣΠΡΟΧΕΡΑ ), ΤΑΝΥΠΕΛΟΝ ( ΟΜΟΡΦΟΝΤΥΜΕΝΗ ), Κ.Α. ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΡΙΓΕΔΑΝΗΝ ( ΦΡΙΚΤΗ ), ΓΙΑΤΙ ΠΡΟΚΑΛΕΣΕ ΤΟΝ ΑΦΑΝΙΣΜΟ ΠΟΛΛΩΝ ΗΡΩΩΝ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή