Ο Τζόζεφ Κάμπελ είναι ο ακαδημαϊκός με την βαθύτερη γνώση της Παγκόσμιας Μυθολογίας στην εποχή μας. Συγγραφέας βιβλίων, όπως τα: The Hero With A Thousand Faces (Ο Ήρωας με τα Χίλια Πρόσωπα), The Masks of God (Οι Μάσκες του Θεού), και Atlas of World Mythology (Ο Άτλας της Παγκόσμιας Μυθολογίας). Μιλάει για την αλήθεια των Μύθων, για νέες οπτικές, για την εσωτερική ενατένιση του κόσμου, για τον Διαλογισμό, για τις θρησκείες, για την επιστήμη, για τον Θεό, για την αναζήτηση του αιώνιου μέσα μας, για το νόημα της ζωής, για το μεγάλο μυστήριο.
***
*Στην νέα προσέγγισή σας στην Μυθολογία, έχετε πρόσφατα αποκτήσει την οπτική ότι η Μυθολογία απορρέει από το ίδιο το ανθρώπινο σώμα, από τις ίδιες μας τις εμπειρίες – ότι κάθε μυθολογική ιστορία ή εμπειρία προέρχεται από τις δικές μας εμπειρίες ως ανθρώπινα όντα σε ένα φυσικό σώμα.
> Ναι…
*Αλλά αυτό μου μοιάζει αντίθετο από το την ιδέα που έχουμε ότι η Μυθολογία είναι λίγο-πολύ προϊόν της φαντασίας.
> Η φαντασία είναι προϊόν του ανθρωπίνου σώματος. Οι ενέργειες που φέρνουν στην επιφάνεια τις φαντασίες προέρχονται από τα όργανα του σώματος. Τα όργανα του σώματος είναι η πηγή της ζωής μας, και των προθέσεων μας για την ζωή, και βρίσκονται σε σύγκρουση το ένα με το άλλο. Ανάμεσα σ’ αυτά τα όργανα, φυσικά, είναι και ο εγκέφαλος. Και μετά, πρέπει να αναλογιστούμε τις διάφορες παρορμήσεις που κυριαρχούν στο ζωικό μας σύστημα – την ερωτική ορμή, την παρόρμηση για κατάκτηση, και άλλα παρόμοια, την αυτοσυντήρηση, κι έπειτα συγκεκριμένες σκέψεις που έχουν να κάνουν με ιδέες και ιδανικά και πράγματα που στέκουν μπροστά μας ως στόχοι για τους οποίους αξίζει να ζει κανείς και που δίνουν στη ζωή την αξία της, και όλα αυτά.
Όλες αυτές οι διαφορετικές δυνάμεις έρχονται σε σύγκρουση μέσα μας. Και η λειτουργία των μυθολογικών εικόνων είναι να εναρμονίσουν, να συντονίσουν τις ενέργειες του σώματός μας, έτσι ώστε να ζήσουμε μία αρμονική και καρποφόρα ζωή σε συμφωνία με την κοινωνία μας, και με το νέο μυστήριο που αναδύεται με κάθε νέο ανθρώπινο όν – άραγε, ποιες είναι οι πιθανότητες αυτής της συγκεκριμένης ανθρώπινης ζωής;
Και η Μυθολογία έχει να κάνει με την καθοδήγησή μας, μας καθοδηγεί – πρώτα, σε σχέση με την κοινωνία και με όλον τον κόσμο της φύσης, που είναι έξω μας αλλά επίσης μέσα μας, επειδή τα όργανα του σώματός μας είναι της φύσης –κι έπειτα, επίσης, η καθοδήγηση αυτή του ατόμου το οδηγεί μέσα από τα αναπόφευκτα στάδια της ζωής, από την παιδικότητα στην ωριμότητα, κι έπειτα στην τελευταία πύλη. Κι αυτό έχει να κάνει με αυτά τα ζητήματα…
*Έτσι, δηλαδή, κατά μία έννοια, πίσω από κάθε φαντασία, πίσω από κάθε μυθολογική ιστορία, υπάρχει κάποιο είδος μιας βαθύτερης αλήθειας για την ζωή…
> Λοιπόν, ναι. Μια Μυθολογία δεν είναι απλά η φαντασία του ενός ή του άλλου ατόμου. Είναι μία συστηματοποιημένη οργάνωση των φαντασιών σε σχέση με τις αξίες μίας δεδομένης τάξης στην κοινωνία. Έτσι ώστε οι μυθολογίες πάντα πηγάζουν από συγκεκριμένα κοινωνικά περιβάλλοντα. Και όταν συνειδητοποιείς ότι κάθε ένας από τους αρχαίους πολιτισμούς ήταν βασισμένος σε μία μυθολογία, μπορείς τότε να συνειδητοποιήσεις την δύναμη αυτής της μεγάλης, πολύ μεγάλης κληρονομιάς που έχουμε.
*Τονίζετε στο πιο πρόσφατο βιβλίο σας, The Inner Reaches of Outer Space (Οι εσωτερικές εσχατιές του εξώτερου διαστήματος) ότι φτάνουμε σε μια περίοδο του χρόνου στην οποία η κοινωνία μας γίνεται παγκόσμια – ότι δεν μπορούμε να σκεφτόμαστε τους εαυτούς μας ως ομάδα ανταγωνιστικών φυλών άλλο πια.
> Αυτό είναι ένα κομβικό πρόβλημα σήμερα. Κάθε μυθολογία –και στην Μυθολογία συμπεριλαμβάνω και τις θρησκείες– και κάθε θρησκεία, έχει αναπτυχθεί μέσα σε μία συγκεκριμένη κοινωνική τάξη. Και σήμερα αυτές οι κοινωνικές τάξεις έχουν έρθει σε σύγκρουση μεταξύ τους. Το μόνο που έχεις να κάνει είναι δεις τι γίνεται τώρα στην Μέση Ανατολή, και βλέπεις ότι είναι ένας τρόμος. Υπάρχουν τρεις κύριες μονοθεϊστικές θρησκείες στον κόσμο, που προκαλούν την καταστροφή. Έχω βρεθεί στη Βυρηττό: κάποτε ήταν μια ένδοξη πανέμορφη αξιαγάπητη μικρή πόλη, και τώρα είναι μία κόλαση, επειδή κάθε μία από αυτές τις θρησκείες πιστεύει ότι έχει όλες τις αξίες με το μέρος της, και δεν ξέρει πώς να ανοίξει και να αναγνωρίσει ότι οι άλλοι είναι επίσης ανθρώπινα όντα. Και παρ’ όλο που αυτές οι θρησκείες προέρχονται από το ίδιο κουτί, δεν μπορούν να συνευρεθούν, να συζήσουν.
*Έτσι, αυτό που προτείνετε είναι ότι, μεγάλο μέρος των κοινωνικών μας συγκρούσεων, απορρέει από την αποτυχία των ηγετών αυτών των κοινωνιών να αντιληφθούν ορθά τον ρόλο των μυθολογιών τους…
> Ο ρόλος της μυθολογίας τους ήταν να υποστηρίξει την κοινωνία τους. Και κρέμονται από αυτό. Υπάρχουν μυθολογίες όπως αυτή της Βιβλικής Παράδοσης, που έχουν να κάνουν με το να συντονίσουν το άτομο σε μία ομάδα. Είναι μέλος αυτής της ομάδας. Βαπτίζεται ή περιτομείται ή ό,τι άλλο, σε αυτήν την ομάδα. Και αυτό πλέον είναι το πεδίο της ελεημοσύνης του και της συμπάθειάς του, και προβάλλει όλη την επιθετικότητά του έξω από αυτήν την ομάδα, οπουδήποτε απέναντι.
Υπάρχει και ένα άλλο είδος θρησκείας, που πηγάζει κι αναπτύσσεται από τη συναισθηματική ζωή της φυσικής τάξης. Είμαι όντα της Φύσης, στο κάτω-κάτω, όχι μέλη μιας κοινωνίας, αρχικά. Θρησκείες όπως οι Διονυσιακές λατρείες της αρχαίας Ελλάδας, κι ο Ινδουισμός, είναι γεμάτες από αυτό. Και όλες οι θρησκείες που έχουν να κάνουν με τον Διαλογισμό, έρχονται εδώ από την Ανατολή.
Είναι πολύ σημαντικό πράγμα για τους ανθρώπους σήμερα, αυτές οι θρησκείες του εσωτερικού αναλογισμού και του Διαλογισμού –το να αναγνωρίζεις μέσα σου τις δυνάμεις που είναι αυτές των θεών. Ξέρετε, όλοι οι θεοί είναι απλά προβολές ανθρώπινων δυνατοτήτων. Δεν είναι στ’ αλήθεια εκεί έξω. Είναι εδώ μέσα.
Εκείνη η φράση: «Το Βασίλειο των Ουρανών είναι μέσα σου», είναι μια καλή φράση, ένας καλός λόγος. Και ποιος είναι στους Ουρανούς; Ο Θεός. Οπότε, πού βρίσκεται Αυτός;… Κοίτα μέσα σου, εδώ. Έχεις δύο είδη θρησκειών – εκείνες που απευθύνονται εκεί έξω, έτσι, και εκείνες που κοιτάζουν εδώ μέσα, εσωτερικά, εδώ.
Τώρα, υποθέτω ότι κάποιος μπορεί να πει ότι το βασικό μεγάλο παράδειγμα είναι οι διαφορές και οι σχέσεις π.χ. του βουδισμού με τον χριστιανισμό. Η ιδέα της Βουδικής Συνείδησης είναι ότι όλα τα όντα είναι Βουδικά, («Βούδας» σημαίνει Φωτισμένος), και η όλη λειτουργία στον Διαλογισμό και σε όλα τα συναφή, είναι να βρεις αυτή την Βουδική Συνείδηση μέσα σου και να ζεις από αυτό και με αυτό, αντί των ενδιαφερόντων των ματιών και των αυτιών. Καταλαβαίνετε τι εννοώ;…
Οι αισθήσεις μπορούν να μας αποσπάσουν από την δική μας αληθινή ύπαρξη και σκοπό. Και ο στόχος του Διαλογισμού είναι να το βρεις αυτό μέσα σου, κι έπειτα να το αφήσεις να αναλάβει τον έλεγχο…
Μετέφρασε το αυτό στον χριστιανισμό, και γίνεται το να βρεις τον Χριστό μέσα σου. Και είναι ακριβώς η ίδια ιδέα, κι εδώ την ονομάζουμε Χριστική Συνείδηση (Christ Consciousness) – κι εκεί την ονομάζουν Βουδική Συνείδηση (Buddha Consciousness).
Λοιπόν, οι φιγούρες που αντιπροσωπεύουν τις δύο αυτές ιδέες βρίσκονται σε αντίθεση. Η βουδιστική εικονολογία συγκεντρώνεται στον ειρηνισμό, στο να βρεις ειρήνη μέσα σου και γαλήνη. Η χριστιανική, με τον εσταυρωμένο Χριστό, συγκεντρώνεται στην ηρωική στάση ζωής, που σε διαλύει ως άτομο, ανακαλύπτοντας το ένα μέσα σου, εν μέσω των ταραχών του κόσμου.
Υπάρχει και στον Βουδισμό αυτό, στην ιδέα του «Μποντισάτβα», δηλαδή εκείνου που έχει βρει το αιώνιο μέσα του, και το αναγνωρίζει μέσα στον κόσμο. Και έχουν βρει έναν πολύ όμορφο ορισμό: Χαρούμενη Συμμετοχή στις Θλίψεις του Κόσμου (Joyful Participation in the Sorrows of the World). Δέχεσαι τις θλίψεις για τον εαυτό σου και για τον κόσμο, στη συνειδητοποίηση του πόσο φωτεινή ακτινοβολία είναι το ότι μια καλά βιωμένη ζωή μπορεί να σε βγάλει από όλα αυτά, μπροστά.
Αυτά είναι τα ίδια πράγματα, το ένα εστιάζει στη δραστική, τραγική οπτική, και το άλλο στη γαλήνια, ολοκληρωμένη οπτική. Είναι δύο όψεις του ίδιου πράγματος.
Η εσωτερική ενατένιση του κόσμου, και της αναζήτησης του αιώνιου μέσα μας, είναι ο Διαλογισμός, ο οποίος μπορεί να πηγάζει από πολλές διαφορετικές πηγές, πετυχαίνοντας τελικά τους ίδιους στόχους…
*Θα φανεί σαν το να δίνεις προσοχή στους μύθους, με αυτήν την έννοια, στην ουσία φέρνει έξω πολλά λεπτοφυή και βαθιά συναισθήματα που με άλλο τρόπο δεν θα μπορούσαμε να δούμε ή να νιώσουμε και…
> Ω, ακούστε, τον τρόπο με τον οποίο αυτό χτυπάει μια βαθιά φλέβα, μπορείτε να τον δείτε παντού γύρω σας. Έχω διδάξει στο πανεπιστήμιο για σχεδόν σαράντα χρόνια, κι αυτό είναι το θέμα μου. Και έχω δει τι κάνει. Οι φοιτητές έρχονται με τις θρησκείες τους, και έπειτα τους λες για ποιο πράγμα μιλάνε οι θρησκείες τους, και τότε, ω, κάτι συμβαίνει!…
*Στο πιο πρόσφατο βιβλίο σας (The Inner Reaches of Outer Space), φαίνεται να προτείνετε ότι όλη μας η Επιστήμη, όλη μας η αστρονομία για παράδειγμα, είναι ο σύγχρονος Μύθος μας, και ότι και αυτό ακόμη υπάρχει μέσα μας, όλο το Σύμπαν.
> Θα έλεγα ότι όλες μας οι επιστήμες είναι το υλικό που πρέπει να μυθολογηθεί. Μια μυθολογία δίνει το πνευματικό προϊόν που εισάγεται –το ψυχολογικό, εσωτερικό εισαγόμενο– του κόσμου της φύσης γύρω μας, όπως τον καταλαβαίνουμε σήμερα. Δεν υπάρχει καμία αληθινή σύγκρουση μεταξύ Επιστήμης και Θρησκείας. Η Θρησκεία είναι η αναγνώριση των βαθύτερων διαστάσεων των πραγμάτων που μας αποκαλύπτει η Επιστήμη.
*Μα, υπάρχει σύγκρουση, το ξέρουμε, το βλέπουμε…
> Αυτό που βρίσκεται σε σύγκρουση, είναι η Επιστήμη του 2000 π.κ.ε. που είναι αυτό που έχεις στην Βίβλο, και η Επιστήμη του εικοστού αιώνα μ.κ.ε. Πρέπει να αποσυνδέσεις τα μηνύματα της Βίβλου από την Επιστήμη της. Για παράδειγμα: στην χριστιανική καθολική θρησκεία υπάρχει το δόγμα που πιστεύει ότι ο Ιησούς αναστήθηκε από τους νεκρούς και αναλήφθηκε με το σώμα του στους ουρανούς, και ότι η μητέρα του, η Μαρία, καθώς κοιμόταν αναλήφθηκε επίσης στους ουρανούς. Εντάξει; Και ξέρεις, πλέον, ότι αν πηγαίνουν με την ταχύτητα του φωτός, από τότε μέχρι σήμερα, δεν θα έχουν βγει ακόμη από τον Γαλαξία μας. Και ξέρεις πια τι σημαίνει για ένα ανθρώπινο σώμα το να βγει έξω πάνω στη στρατόσφαιρα…
Η εικόνα, η μυθική εικόνα, δεν ταιριάζει με το σύγχρονο μυαλό. Κι έτσι το μήνυμα δεν μπορεί να περάσει πια μέσα στο σύγχρονο ανθρώπινο σώμα. Πρέπει να μεταφράσεις αυτά τα πράγματα στην σύγχρονη ζωή και στην σύγχρονη εμπειρία. Η Μυθολογία είναι η αξιολόγηση της εμπειρίας, δίνοντάς της την πνευματική ή ψυχολογική της διάσταση. Και, αν έχεις πολλά πράγματα που δεν μπορείς να τα συνταιριάσεις με την σύγχρονη φύση, δεν μπορείς να τα διαχειριστείς…
*Και, υποθέτω, ένα από τα πρώτα πράγματα που φεύγουν με την σύγχρονη επιστήμη είναι η ιδέα ότι οι θεοί και οι «ουρανοί» είναι κάπου εκεί έξω στο διάστημα…
> Φυσικά και δεν είναι… Εννοώ, νομίζω ότι υπάρχουν χιλιάδες εκατομμύρια γαλαξίες εκεί έξω τώρα, και σμήνη γαλαξιών, και λοιπά, και κάθε γαλαξίας είναι πολύ μεγάλο μέρος, και πολλοί από αυτούς είναι κατά πολύ μεγαλύτεροι από τον δικό μας Γαλαξία, αυτόν που ο ήλιος μας δεν βρίσκεται παρά στην περιφέρειά του, κι ο κόσμος μας είναι μηδαμινά μικρός… Θεέ μου! Καταλαβαίνετε… Κι έτσι, ο Θεός είναι συγκεκριμένα αυτός που το σκέφτηκε και το σχεδίασε όλο αυτό. Αλλά αυτό δεν υπάρχει πουθενά μέσα στη Βίβλο, δεν είναι αυτός ο Θεός της Βίβλου προφανώς, γιατί εκείνος το μόνο που σκέφτηκε ήταν μια τούρτα τριών επιπέδων.
Από την άλλη, όταν διαβάζεις του μύθους των Puranas στην Ινδία, την Mahabharata, δεν υπάρχει πρόβλημα να τα συγκρίνεις με την σύγχρονη επιστήμη, κανένα πρόβλημα, είναι στο ίδιο μήκος κύματος. Και μιλούν για κύκλους του σύμπαντος, για το σύμπαν, ακόμη και για θεούς μέσα σε θεούς, (fractal) σχεδόν μιλούν για όλα… Ποιος ξέρει πώς τα βρήκαν…και ίσως να τα βρήκαν μέσα από τον Διαλογισμό… Αφού ό,τι είναι εκεί έξω υπάρχει και μέσα μας…
*Και οι άπειρες δυνατότητες του ανθρώπου… Συχνά έχω αναρωτηθεί για το κατά πόσο οι μύθοι των μαγικών δυνάμεων και των Siddhis, ή των ψυχικών δυνάμεων που εμφανίζονται σε άτομα στους μύθους, είναι με κάποιον τρόπο οι εξελικτικοί προϊδεασμοί αυτού που πρόκειται να γίνουμε: ότι οι μύθοι μάς καθοδηγούν προς το μέλλον μας…
> Λοιπόν, εφ’ όσον αποκαλύπτουν δυνατότητες του ανθρωπίνου πνεύματος, είναι προφητικοί, διότι νομίζω ότι το ανθρώπινο πνεύμα εξελίσσεται. Και, επίσης, από την άλλη, αναλογίζομαι ότι, αν καταφέρουμε να λύσουμε τα προβλήματά μας στον κόσμο, θα αναπτύξουμε μια νέα Μυθολογία –ότι οι παλιοί μύθοι δεν μας υπηρετούν πια, κατά μία έννοια…
Υπάρχουν δύο πράγματα που πρέπει να γίνουν, αν πρόκειται να έχεις μια Μυθολογία που να είναι κατάλληλη για τον σύγχρονο άνθρωπο.
Το ένα πράγμα είναι να πάρεις τον κόσμο της φύσης όπως είναι γνωστός σήμερα, (και, Θεέ μου, ακούω πρόσφατα για κάποια από τα πράγματα που οι φυσικοί και οι αστρονόμοι ανακαλύπτουν, και είναι τελείως μαγικά και θαυμαστά και απίστευτα…) Αυτό είναι το γόνιμο έδαφος. Δεν είναι δύσκολο να το μετατρέψεις όλο αυτό σε μυστικιστική έμπνευση.
Και το δεύτερο πράγμα είναι να συνειδητοποιήσεις ότι η κοινωνία στην οποία είσαι εμπλεκόμενος, δεν είναι αυτή η ομάδα ή η άλλη ομάδα, ή αυτή η κοινωνική τάξη ή η άλλη, ή αυτή η φυλή ή η άλλη, αλλά: Ο ΠΛΑΝΗΤΗΣ. Η ανθρωπότητα. Κι ακόμη δεν έχουμε μια Μυθολογία που να αναγνωρίζει την ανθρώπινη ταυτότητα ενός ατόμου στην άλλη πλευρά του διχτυού του γηπέδου του τένις. Αλλά θα έρθει, θα έρθει, αλλά δεν είναι ακόμη εδώ…
*Λοιπόν, σε τι πρέπει να εστιαστούμε, κατά την γνώμη σας;
> Πρέπει να κερδίσουμε μια εσωτερική, πνευματική ζωή. Να τα φιλτράρουμε όλα από εκεί μέσα, συνειδητά. Πιστεύω ότι υπάρχουν σύμπαντα μέσα σε σύμπαντα. Πρέπει να περάσουμε από τη δεδομένη συνείδηση στο μυστήριο της συνείδησης, και να βρούμε αυτήν την καταπληκτική πτυχή της ζωής –το ότι αποτελούμε μέγα μυστήριο– μέσα μας, μέσα στον εαυτό μας, να το φωτίσουμε. Με τεχνικές σαν τον Διαλογισμό, την εσωτερική ενατένιση, μπορούμε να το κάνουμε αυτό. Αυτό το μυστήριο είναι αυτό για το οποίο μιλούν οι θρησκείες. Και προσωποποιούν αυτό το μυστήριο, αυτό κάνουν. Μας δίνουν εικόνες για να στοχεύουμε, αυτό είναι όλο. Αυτό είναι ο Μύθος. Είναι η εσωτερική πλευρά αυτής της αλήθειας, και σε οδηγεί πιο μέσα, και τελικά έξω από τον εαυτό σου, σε σύνδεση με το Όλον.
*Ναι, γι’ αυτό μιλάτε στο βιβλίο σας, The Inner Reaches of Outer Space. Και νομίζω είναι φανερό ότι η πολύχρονη μελέτη της παγκόσμιας μυθολογίας, της οποίας είστε μάλλον ο πλέον ειδικός στον κόσμο, σας έχει οδηγήσει στο να είστε μυστικιστής, ένας μύστης…
>Δεν είμαι μύστης, είμαι ένας λόγιος κι αυτό είναι όλο. Θυμάμαι μια φορά που με ρώτησε ο Alan Watts: «Έι, Τζο, τελικά ποια Γιόγκα εξασκείς;…» Του είπα: «Υπογραμμίζω προτάσεις…» Κι αυτό είναι όλο που κάνω. Δεν είμαι γκουρού. Είμαι ένας ταξιδιώτης αυτού του χρυσού κόσμου των Μύθων, και γράφω βιβλία με τις ανταποκρίσεις μου. Αλλά ξέρω το μήνυμα, το έχω εκλάβει από αυτόν τον κόσμο, και το μήνυμα είναι:
Βρες την θεϊκή δύναμη, το Θείον, μέσα σου. Πώς να το κάνεις αυτό; Η ελληνική λέξη είναι «Ενθουσιασμός», και το να είσαι ενθουσιώδης ή ενθουσιασμένος σημαίνει να έχεις την θεία ουσία εντός σου, σημαίνει «γεμάτος από Θεό μέσα σου, στις ουσίες σου…» Τι είναι αυτό που σε κάνει ενθουσιώδη; Νιώσε το. Ακολούθησε το. Αυτή είναι πάντα η συμβουλή μου προς τους νέους ανθρώπους. Τι σε ενθουσιάζει αληθινά; Εμπιστέψου το, ακολούθησέ το.
Ακολούθα την έκστασή σου! Follow your Bliss!
H έκσταση αυτή, αυτός ο ενθουσιασμός, (Αιτία) είναι το μήνυμα του Θεού μέσα σου. Εκεί βρίσκεται η ζωή σου. Αυτό είναι στ’ αλήθεια η ζωή που σου δόθηκε. Ανακάλυψέ την, κάνε την στόχο σου, δική σου πορεία και στόχο, ακολούθησε την, εξερεύνησε το Μυστήριο. Ο αληθινός εαυτός σου, ο Θεός, (το Είναι, το Πυρ, ο Νους) σε περιμένει στην άλλη άκρη…
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου