HERMANN HESSE: Ο άνθρωπος είναι ένα κρεμμύδι που αποτελείται από εκατοντάδες φλοιούς

Ο δικός μας Λύκος της Στέπας πιστεύει πως κουβαλάει στο στήθος του δύο ψυχές (του λύκου και του ανθρώπου) και θεωρεί ήδη πως το στήθος του είναι πολύ στενό. Το στήθος, το σώμα, είναι φυσικά ένα, αλλά οι ψυχές που κατοικούν μέσα δεν είναι δύο ή πέντε, αλλά αναρίθμητες- ο άνθρωπος είναι ένα κρεμμύδι, που αποτελείται από εκατοντάδες φλοιούς, είναι ένα υφαντό φτιαγμένο με πολλά νήματα. Αυτό το ήξεραν πολύ καλά οι αρχαίοι ασιάτες, και στη βουδιστική γιόγκα, λόγου χάρη, εφευρέθηκε μια τεχνική, που αποκαλύπτει την αυταπάτη της προσωπικότητας. Το παιχνίδι της ανθρωπότητας είναι χαρούμενο και πολυποίκιλο: η αυταπάτη, που για να την αποκαλύψουν οι Ινδοί πάσχισαν χιλιάδες χρόνια, είναι η ίδια αυταπάτη, που η Δύση κόπιασε άλλο τόσο για να τη διατηρήσει και να την δυναμώσει.

Αν λοιπόν εξετάσουμε από την άποψη αυτή το Λύκο της Στέπας, θα κατανοήσουμε ξεκάθαρα, γιατί τόσο πολύ υποφέρει κάτω από τη γελοία διπλή υπόστασή του. Πιστεύει, όπως ο Φάουστ, πως οι δύο ψυχές στο στήθος του είναι ήδη πολλές και θα ξεσκίσουν το στήθος του. Απεναντίας όμως είναι πολύ λίγες, και ο Χάρυ βιάζει φριχτά την δύστυχη ψυχή του, όταν προσπαθεί να καταλάβει το περιεχόμενό της μέσα από μια τόσο αφελή εικόνα. Ο Χάρυ, αν και είναι ένας πολύ καλλιεργημένος άνθρωπος, συμπεριφέρεται σαν αγριάνθρωπος που δεν μπορεί να μετρήσει πάνω από το δύο. Ένα κομμάτι από τον εαυτό του, το ονομάζει άνθρωπο, ένα άλλο λύκο, και νομίζει πως έτσι έχει φτάσει στο τέλος κι έχει εξαντλήσει το θέμα. Στον «άνθρωπο» συσσωρεύονται πνευματικά, εξιδανικευμένα ή πολιτιστικά στοιχεία που προϋπάρχουν μέσα του, και στον λύκο όλα τα άγρια και χαοτικά στοιχεία. Αλλά τα πράγματα στη ζωή δεν είναι τόσο απλά και χοντροειδή, όπως είναι στη σκέψη μας και στη φτωχή κι ανόητη γλώσσα μας, και ο Χάρυ πλανιέται διπλά, όταν χρησιμοποιεί αυτή την ψεύτικη μεθοδολογία του λύκου. Φοβάμαι πως ο Χάρυ, ολόκληρες περιοχές της ψυχής του, που δεν είναι καθόλου ανθρώπινες, τις θεωρεί ήδη σαν «άνθρωπο», και λογαριάζει κομμάτια της οντότητάς του σαν λύκο, ενώ αυτά δεν είναι καθόλου λύκος.

Όπως όλοι οι άνθρωποι, έτσι και ο Χάρυ πιστεύει πως ξέρει πολύ καλά τι είναι άνθρωπος, κι ωστόσο, καθόλου δεν το ξέρει, αν και συχνά το διαισθάνεται στα όνειρα και σε άλλες δύσκολα ελεγχόμενες συνειδησιακές καταστάσεις. Πόσο καλά θα ‘ταν, αν δεν ξεχνούσε αυτές τις διαισθήσεις, και μπορούσε να τις κάνει δικές του! Ο άνθρωπος δεν είναι μια σταθερή κι αναλλοίωτη μορφή (αυτό ήταν το αρχαίο ιδεώδες, παρ’ όλες τις αντίθετες διαισθήσεις των σοφών), είναι μάλλον ένα πείραμα και μια υπέρβαση, δεν είναι τίποτα άλλο παρά η στενή και επικίνδυνη γέφυρα ανάμεσα στη φύση και το πνεύμα. Η βαθύτερη μοίρα του τον οδηγεί προς το πνεύμα, προς τον Θεό, η βαθύτερη λαχτάρα του τον πηγαίνει πίσω, προς τη φύση, προς τη μητέρα: ανάμεσα στις δυο δυνάμεις, ταλαντεύεται η αγχωμένη ζωή του. Αυτό, που συνήθως οι άνθρωποι καταλαβαίνουν με την έννοια «άνθρωπος», είναι πάντοτε μια ξεπερασμένη αστική συμβατικότητα. Η συμβατικότητα αυτή αρνείται και απαγορεύει ορισμένα ωμά ένστικτα, και απαιτεί από το άτομο να απαλλαγεί από τα κτηνώδη χαρακτηριστικά του, να αποκτήσει συνείδηση και ηθική και λίγο πνεύμα παραπάνω. Ο «άνθρωπος» αυτής της συμβατικότητας, όπως και κάθε αστικό ιδεώδες, είναι ένας συμβιβασμός, μια εκφοβιστική και κουτοπόνηρη προσπάθεια, να παρακάμψει τις απαιτήσεις, τόσο της κακής αρχέγονης μητέρας-φύσης, όσο και του ενοχλητικού πατέρα-πνεύματος, και να επιβιώσει χαλαρά ανάμεσά τους.

ΕΡΜΑΝ ΕΣΣΕ, Ο Λύκος της Στέπας