ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (1.2.4-1.3.4)

[1.2.4] Ὡς δὲ ἔμαθεν αὐτῶν τὴν ὁρμήν, καὶ αὐτὸς ὑποστρέψας τὸ ἔμπαλιν ἐπὶ τοὺς Τριβαλλοὺς ἦγεν, καὶ καταλαμβάνει καταστρατοπεδεύοντας ἤδη. καὶ οἱ μὲν καταληφθέντες πρὸς τῷ νάπει τῷ παρὰ τὸν ποταμὸν παρετάσσοντο· Ἀλέξανδρος δὲ καὶ αὐτὸς τὴν μὲν φάλαγγα ἐς βάθος ἐκτάξας ἐπῆγε, τοὺς τοξότας δὲ καὶ τοὺς σφενδονήτας προεκθέοντας ἐκέλευσεν ἐκτοξεύειν τε καὶ σφενδονᾶν ἐς τοὺς βαρβάρους, εἴ πως προκαλέσαιτο αὐτοὺς ἐς τὰ ψιλὰ ἐκ τοῦ νάπους. [1.2.5] οἱ δὲ ὡς ἐντὸς βέλους ἐγένοντο, παιόμενοι ἐξέθεον ἐπὶ τοὺς τοξότας, ὅπως ἐς χεῖρας ξυμμίξειαν γυμνοῖς οὖσι τοῖς τοξόταις. Ἀλέξανδρος δὲ ὡς προήγαγεν αὐτοὺς ἐκ τῆς νάπης ἔξω, Φιλώταν μὲν ἀναλαβόντα τοὺς ἐκ τῆς ἄνωθεν Μακεδονίας ἱππέας προσέταξεν ἐμβάλλειν κατὰ τὸ κέρας τὸ δεξιόν, ᾗπερ μάλιστα προὐκεχωρήκεσαν ἐν τῇ ἐκδρομῇ· Ἡρακλείδην δὲ καὶ Σώπολιν τοὺς ἐκ Βοττιαίας τε καὶ Ἀμφιπόλεως ἱππέας κατὰ τὸ εὐώνυμον κέρας ἐπάγειν ἔταξε. [1.2.6] τὴν δὲ φάλαγγα τῶν πεζῶν καὶ τὴν ἄλλην ἵππον πρὸ τῆς φάλαγγος παρατείνας κατὰ μέσους ἐπῆγε. καὶ ἔστε μὲν ἀκροβολισμὸς παρ᾽ ἑκατέρων ἦν, οἱ Τριβαλλοὶ οὐ μεῖον εἶχον· ὡς δὲ ἥ τε φάλαγξ πυκνὴ ἐνέβαλλεν ἐς αὐτοὺς ἐρρωμένως καὶ οἱ ἱππεῖς οὐκ ἀκοντισμῷ ἔτι, ἀλλ᾽ αὐτοῖς τοῖς ἵπποις ὠθοῦντες ἄλλῃ καὶ ἄλλῃ προσέπιπτον, τότε δὴ ἐτράπησαν διὰ τοῦ νάπους εἰς τὸν ποταμόν. [1.2.7] καὶ ἀποθνήσκουσι μὲν τρισχίλιοι ἐν τῇ φυγῇ, ζῶντες δὲ ὀλίγοι καὶ τούτων ἐλήφθησαν, ὅτι ὕλη τε δασεῖα πρὸ τοῦ ποταμοῦ ἦν καὶ νὺξ ἐπιγενομένη τὴν ἀκρίβειαν τῆς διώξεως ἀφείλετο τοὺς Μακεδόνας. αὐτῶν δὲ Μακεδόνων τελευτῆσαι λέγει Πτολεμαῖος ἱππέας μὲν ἕνδεκα, πεζοὺς δὲ ἀμφὶ τοὺς τεσσαράκοντα.

[1.3.1] Ἀπὸ δὲ τῆς μάχης τριταῖος ἀφικνεῖται Ἀλέξανδρος ἐπὶ τὸν ποταμὸν τὸν Ἴστρον, ποταμῶν τῶν κατὰ τὴν Εὐρώπην μέγιστον ὄντα καὶ πλείστην γῆν ἐπερχόμενον καὶ ἔθνη μαχιμώτατα ἀπείργοντα, τὰ μὲν πολλὰ Κελτικά, ὅθεν γε καὶ αἱ πηγαὶ αὐτῷ ἀνίσχουσιν, ὧν τελευταίους Κουάδους καὶ Μαρκομάνους· [1.3.2] ἐπὶ δὲ Σαυροματῶν μοῖραν, Ἰάζυγας· ἐπὶ δὲ Γέτας τοὺς ἀπαθανατίζοντας· ἐπὶ δὲ Σαυρομάτας τοὺς πολλούς· ἐπὶ δὲ Σκύθας ἔστε ἐπὶ τὰς ἐκβολάς, ἵνα ἐκδιδοῖ κατὰ πέντε στόματα ἐς τὸν Εὔξεινον πόντον. [1.3.3] ἐνταῦθα καταλαμβάνει αὐτῷ ἡκούσας ναῦς μακρὰς ἐκ Βυζαντίου διὰ τοῦ πόντου τοῦ Εὐξείνου κατὰ τὸν ποταμόν. ταύτας ἐμπλήσας τοξοτῶν τε καὶ ὁπλιτῶν τῇ νήσῳ ἐπέπλει, ἵνα οἱ Τριβαλλοί τε καὶ οἱ Θρᾷκες ξυμπεφευγότες ἦσαν, καὶ ἐπειρᾶτο βιάζεσθαι τὴν ἀπόβασιν. [1.3.4] οἱ δὲ βάρβαροι ἀπήντων ἐπὶ τὸν ποταμὸν, ὅπῃ αἱ νῆες προσπίπτοιεν· αἱ δὲ ὀλίγαι τε ἦσαν καὶ ἡ στρατιὰ οὐ πολλὴ ‹ἡ› ἐπ᾽ αὐτῶν, καὶ τῆς νήσου τὰ πολλὰ ἀπότομα ἐς προσβολήν, καὶ τὸ ῥεῦμα τοῦ ποταμοῦ τὸ παρ᾽ αὐτήν, οἷα δὴ ἐς στενὸν συγκεκλεισμένον, ὀξὺ καὶ ἄπορον προσφέρεσθαι.

***

[1.2.4] Μόλις πληροφορήθηκε ο Αλέξανδρος την κίνηση αυτή των Τριβαλλών, ξαναγύρισε και αυτός πίσω οδηγώντας τον στρατό του εναντίον τους· και τους έπιασε την ώρα πια που στρατοπέδευαν. Αυτοί αιφνιδιάστηκαν και προσπαθούσαν να παραταχθούν κοντά στη δασώδη χαράδρα δίπλα στον ποταμό· και ο ίδιος όμως ο Αλέξανδρος, αφού παρέταξε τη φάλαγγα σε σχηματισμό βάθους, άρχιζε την επίθεση και διέταξε τους τοξότες και τους σφενδονήτες να τρέχουν μπροστά ρίχνοντας βέλη και πέτρες στους βαρβάρους, μήπως τους αναγκάσει να βγουν από τη δασώδη χαράδρα στα γυμνά μέρη. [1.2.5] Πραγματικά, όταν οι βάρβαροι βρέθηκαν σε απόσταση βολής και τους χτυπούσαν πια τα βέλη, εξόρμησαν εναντίον των τοξοτών του Αλεξάνδρου, που ήταν χωρίς ασπίδες, για να συγκρουσθούν μαζί τους σώμα με σώμα. Αφού με αυτόν τον τρόπο ο Αλέξανδρος τους έβγαλε έξω από τη δασώδη χαράδρα, διέταξε τον Φιλώτα να πάρει μαζί του το ιππικό της Άνω Μακεδονίας και να επιτεθεί στη δεξιά πτέρυγα των βαρβάρων, στο σημείο ακριβώς όπου είχαν προχωρήσει περισσότερο κατά την επίθεσή τους· διέταξε επίσης τον Ηρακλείδη και τον Σώπολη να επιτεθούν κατά της αριστερής πτέρυγας των βαρβάρων με το ιππικό της Βοττιαίας και της Αμφιπόλεως. [1.2.6] Ο ίδιος οδήγησε εναντίον του εχθρικού κέντρου την παράταξη του πεζικού και το υπόλοιπο ιππικό και τα παρέταξε μπροστά από την φάλαγγα. Όσην ώρα λοιπόν οι αντίπαλοι πολεμούσαν με ακροβολισμούς αναμεταξύ τους, οι Τριβαλλοί δεν υστερούσαν. Όταν, όμως, τους επιτέθηκε και η φάλαγγα σε πυκνό σχηματισμό και με ορμή, ενώ οι ιππείς δεν έριχναν πια ακόντια αλλά άρχισαν να εφορμούν πότε εδώ και πότε εκεί και να τους σπρώχνουν με τα ίδια τα άλογα, τότε πια οι Τριβαλλοί τράπηκαν σε φυγή προς τον ποταμό περνώντας μέσα από τη δασώδη χαράδρα. [1.2.7] Κατά τη φυγή σκοτώθηκαν τρεις χιλιάδες Τριβαλλοί, λίγοι όμως από αυτούς πιάστηκαν ζωντανοί, επειδή το πυκνό δάσος που ήταν μπροστά στον ποταμό και η νύχτα που ακολούθησε δεν επέτρεψαν στους Μακεδόνες να διεξαγάγουν αποτελεσματικά την καταδίωξή τους. Ο Πτολεμαίος αναφέρει ότι από τους Μακεδόνες σκοτώθηκαν ένδεκα ιππείς και σαράντα περίπου πεζοί.
[1.3.1] Τρεις μέρες ύστερα από τη μάχη έφθασε ο Αλέξανδρος στον ποταμό Ίστρο που είναι ο μεγαλύτερος της Ευρώπης, διασχίζει πολύ μεγάλο τμήμα της ευρωπαϊκής γης και χωρίζει πολεμικότατες φυλές. Από τις φυλές αυτές οι περισσότερες είναι κελτικές, από τη χώρα των οποίων πηγάζει ο Ίστρος, και οι πιο απομακρυσμένες είναι οι Κούαδοι και οι Μαρκομάνοι. [1.3.2] Μετά από αυτούς ο Ίστρος περνά από τους Ιάζυγες, που είναι κλάδος των Σαυροματών, και στη συνέχεια από τους Γέτες, που πιστεύουν στην αθανασία της ψυχής. Έπειτα διασχίζει τη χώρα των πολυπληθών Σαυροματών και τέλος τη χώρα των Σκυθών μέχρι τις εκβολές του, όπου με πέντε στόματα χύνεται στον Εύξεινο Πόντο. [1.3.3] Εκεί βρήκε ο Αλέξανδρος πολεμικά πλοία του που είχαν έρθει στις εκβολές του Ίστρου από το Βυζάντιο, αφού διέπλευσαν τον Εύξεινο Πόντο. Τα πλοία αυτά τα γέμισε με τοξότες και οπλίτες και έπλευσε εναντίον της νήσου, στην οποία είχαν καταφύγει μαζί οι Τριβαλλοί και οι Θράκες, προσπαθώντας επίμονα να επιτύχει διά της βίας την αποβίβαση. [1.3.4] Οι βάρβαροι έτρεχαν σε όποιο μέρος του ποταμού επιχειρούσαν τα πλοία να πλησιάσουν στη γη. Τα πλοία όμως ήταν λίγα και οι στρατιώτες που μετέφεραν δεν ήταν πολλοί, ενώ το νησί κατά το μεγαλύτερο μέρος του ήταν απόκρημνο και ακατάλληλο για απόβαση. Και το ρεύμα του ποταμού κοντά στο νησί, επειδή περιοριζόταν σε στενό χώρο, ήταν ορμητικό και δεν προσφερόταν για απόβαση.