Alfred Adler: Είναι ευκολότερο να πολεμάς για τις αρχές σου παρά να ζεις σύμφωνα μ’ αυτές

O Alfred Adler αποτέλεσε μια προσωπικότητα που άφησε ιστορία στο χώρο της ψυχολογίας. Ήταν μαθητής του Freud κι ένας από τους σημαντικούς του οπαδούς. Ωστόσο, στην πορεία διαφοροποίηθηκε από το δάσκαλό του και δημιούργησε τη δική του θεωρητική σχολή, γνωστή ως σχολή Ατομικής Ψυχολογίας. Οι ιδέες του περί αισθήματος κατωτερότητας, αποτυπώνονται και στα ακόλουθα αποφθέγματά του.

14 + 1 αλήθεις από τον Alfred Adler

• Ο θάνατος είναι πραγματικά μια μεγάλη ευλογία για την ανθρωπότητα, χωρίς αυτόν δεν θα μπορούσε να υπάρξει πραγματική πρόοδος. Οι άνθρωποι που ζούσαν για πάντα όχι μόνο θα παρεμπόδιζαν και θα αποθάρρυναν τους νέους, αλλά και οι ίδιοι δεν θα είχαν επαρκή κίνητρα για να είναι δημιουργικοί.

• Οι έννοιες δεν καθορίζονται από τις καταστάσεις. Εμείς καθορίζουμε τους εαυτούς μας με βάση τις έννοιες που αποδίδουμε στις καταστάσεις.

• Όλα τα προβλήματα είναι προβλήματα διαπροσωπικών σχέσεων.

• Είναι γνωστό ότι όσοι δεν εμπιστεύονται τον εαυτό τους δεν εμπιστεύονται ποτέ τους άλλους.

• Τα παιδιά που δεν έχουν μάθει να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις θα προσπαθήσουν να αποφύγουν όλες τις προκλήσεις.

• Είναι ευκολότερο να πολεμάς για τις αρχές σου παρά να ζεις σύμφωνα μ’ αυτές.

• Για την ανάλυση της συμπεριφοράς ενός ατόμου, πρέπει να εξετάζονται: η σχέση με το κοινωνικό σύνολο, η σχέση με τη δουλειά, η σχέση με το σεξ.

• Όσο μεγαλύτερο το αίσθημα κατωτερότητας που έχει βιώσει ένας άνθρωπος, τόσο μεγαλύτερη η ορμή για κατάκτηση και τόσο πιο βίαιη η συναισθηματική διαταραχή.

• Η υπερβολική ευθιξία είναι έκφραση ενός αισθήματος κατωτερότητας.

• Υπάρχει ένας νόμος ότι ο άνθρωπος πρέπει να αγαπά τον πλησίον του όπως τον εαυτό του. Σε μερικές εκατοντάδες χρόνια θα πρέπει να είναι τόσο φυσικό για την ανθρωπότητα όσο η αναπνοή ή το όρθιο βάδισμα.

• Οι μόνοι φυσιολογικοί άνθρωποι είναι αυτοί που δεν γνωρίζουμε πολύ καλά.

• Τι κάνατε για πρώτη φορά όταν μαθαίνετε να κολυμπάτε; Κάνατε λάθη, έτσι δεν είναι; Και τι συμβαίνει; Κάνατε κι άλλα λάθη και όταν έχετε κάνει όλα τα λάθη που μπορείτε πιθανώς χωρίς να πνιγείτε, τι διαπιστώσατε; Μπορείτε να κολυμπήσετε; Λοιπόν - η ζωή είναι ίδια με το να μαθαίνεις να κολυμπάς! Μη φοβάστε να κάνετε λάθη, γιατί δεν υπάρχει άλλος τρόπος να μάθετε πώς να ζείτε!

• Είναι πολύ προφανές ότι δεν επηρεαζόμαστε από "γεγονότα" αλλά με την ερμηνεία μας για τα γεγονότα.

• Ακολούθησε την καρδιά σου, αλλά πάρε και το μυαλό σου μαζί.

Λίγα λόγια για τον Adler: η διαφοροποίηση του από τον Freud

O Adler, όπως προαναφέρθηκε, διαφοροποιήθηκε από τον Freud λόγω του ότι ο τελευταίος έδινε υπερβολική έμφαση στα σεξουαλικά ένστικτα. Για τον ίδιο λόγο και ο Carl Jung διέκοψε τις σχέσεις του με τον Freud. Ο Alfred διαπίστωσε στην πορεία της καριέρας του ότι τα άτομα βιώνουν αισθήματα κατωτερότητας συνειδητά και αυτό τους δίνει ένα κίνητρο να τα αναπληρώσουν. Αυτή η ανάγκη αντιστάθμισης έχει τη δυναμική να καθορίσει την εξελικτική πορεία ενός ανθρώπου.

Παραδείγματα ανθρώπων με οργανικές ''αδυναμίες'' και τους τρόπους με τους οποίους αναπλήρωσαν αυτές αποδεικνύουν τα λεγόμενα του Adler: άνθρωποι που έγιναν σπουδαίοι συνθέτες ακόμη και κουφοί, άνθρωποι με γλωσσικές δυσκολίες που κατάφεραν να γίνουν σπουδαίοι ομιλητές. Όπως έλεγε κι ο ίδιος:

Εκείνο που καθορίζει το στόχο της ύπαρξης ενός ατόμου είναι το αίσθημα κατωτερότητας, ανασφάλειας και ανεπάρκειας.

Ωστόσο, αυτή η προσπάθεια αντιστάθμισης των αισθημάτων κατωτερότητας δεν αφορά μόνο άτομα με οργανικές ''αδυναμίες'' αλλά όλους τους ανθρώπους καθώς η αίσθηση κατωτερότητας σχετίζεται με την παιδική ηλικία. Κι αυτό διότι τα μικρά παιδιά αντιλαμβάνονται ότι δε μπορούν να διαχειριστούν καταστάσεις ή να χειριστούν αντικείμενα όπως μπορεί ένας ενήλικας. Έτσι, έλεγε ο Adler:

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όλα τα παιδιά κατέχουν μια κατώτερη θέση στη ζωή.

 

Η σημασία του κοινωνικού όντος για τον Alfred Adler

Είναι εμφανές ότι ο Adler δίνει μεγάλη έμφαση στο κοινωνικό περιβάλλον και τον κοινωνικό προσανατολισμό του ατόμου σε αντίθεση με τον Freud. Το να έρθει κάποιος αντιμέτωπος με τα αισθήματα κατωτερότητάς του επιθυμώντας να τα αντισταθμίσει αποτελεί ένδειξη προσπάθειας του ανθρώπου να είναι ένα δυναμικό και αποτελεσματικό κοινωνικό ον. Παρόλα αυτά αυτή η τάση για ανωτερότητα στη νευρωσική ανθυγιεινή μορφή της θα μπορούσε να αποτελεί μια ανάγκη κυριαρχίας/επιβολής πάνω στους άλλους. Αντιθέτως, η εξευγενισμένη μορφή αυτής της τάσης αντανακλάται σε έννοιες όπως: ενότητα, συνεργασία, συναγωνισμός.

Adler και Αριστοτελική σκέψη

Κι ίσως τελικά η διατύπωση του Adler να συμφωνεί με την Αριστοτελική σκέψη ότι ο άνθρωπος είναι ''ζώον πολιτικόν'' και την ιδέα του Αριστοτέλη περί ευημερίας του ατόμου μέσα στην κοινωνία (σκέψη με επιρροές από το θεσμό πόλης-κράτους της αρχαιότητας). Έτσι, ο άνθρωπος μπορεί να συγκροτεί πόλεις και ταυτόχρονα αδυνατεί να ζει έξω από αυτές, εφόσον αποτελεί αναπόσπαστο μέλος τους. Η σημασία των αρετών του Αριστοτέλη κι η έννοια της δικαιοσύνης αποτελούν βασικούς πυλώνες για την εύρυθμη λειτουργία μιας πολιτείας σύμφωνα με τη φιλοσοφική σκέψη.