Η Λητή, 10χλμ ΒΔ της Θεσσαλονίκης, όπου βρέθηκαν τμήματα πήλινων ειδωλίων που απεικονίζουν τη Μητέρα των Θεών και μαρτυρούν την άσκηση της λατρείας της εκεί, οφείλει το όνομά της στη Λητώ, προγονική θεά του τοκετού και μητέρα των διδύμων Απόλλωνα και Άρτεμης. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι στα στενά που ήλεγχαν οι Ληταίοι η Λητώ λατρευόταν πιθανόν μαζί με τη Δήμητρα και την Κόρη Περσεφόνη ή την Αφροδίτη*. Η υπόθεση αυτή δεν στερείται ερείσματος αν λάβει κανείς υπόψη τη σχέση της Αφροδίτης με τις ελευσινιακές θεότητες, ιδίως με την κόρη Περσεφόνη, που οφείλεται στη γονιμική και χθόνια φύση και των δύο. Η σχέση αυτή μαρτυρείται με πολλούς τρόπους στη λατρεία γενικά στον ελλαδικό χώρο και αντικατοπτρίζεται στον μύθο του Άδωνη. Όσο για τη Μακεδονία, ενδεικτική είναι η αναφορά στην Πέλλα, όπου ο μεγάλος αριθμός πήλινων ημίγυμνων γυναικείων μορφών σε τάφους, σπίτια και ιερά αποδεικνύουν την ύπαρξη μιας γυναικείας θεότητας με συγχωνευμένα χαρακτηριστικά της Αφροδίτης και της Περσεφόνης.
--------------------------------
*Αφροδίτη
Οι ανάγλυφοι πίνακες με απεικόνιση Αφροδίτης πάνω σε τράγο ελληνιστικών χρόνων από τη Βέροια και τις Πέτρες δείχνει ότι και στον μακεδονικό χώρο είναι γνωστή, τουλάχιστον στην ύστερη αρχαιότητα, η διάκριση ανάμεσα στην πάνδημη και την ουράνια Αφροδίτη, με διαφορετικά σύμβολα η καθεμιά και διαφορετικό μυθολογικό πλαίσιο. Συνοπτικά εδώ θυμίζουμε τις δύο παραδόσεις για τη γέννηση της Αφροδίτης, που οδήγησαν και στην απόδοση των δύο επιθέτων. Σύμφωνα με τον Όμηρο η θεά του Έρωτα είναι κόρη του Δία και της Διώνης· σύμφωνα με τον Ησίοδο ο Κρόνος ευνούχισε με ένα δρεπάνι τον πατέρα του Ουρανό και από το σπέρμα που χύθηκε στη θάλασσα γεννήθηκε η θεά. Αυτή η χωρίς μάνα Αφροδίτη του Ησιόδου λατρευόταν με την επωνυμία Ουρανία. Στην Αθήνα τη λατρεία της Ουρανίας Αφροδίτης καθιέρωσε ο Αιγέας, ενώ της Πανδήμου ο Θησέας, όταν συνένωσε τους δήμους της Αττικής σε μια πόλη στο όνομα της λατρείας της Αφροδίτης. Πάνδημος σημαίνει Αφροδίτη όλων των ενωμένων αττικών δήμων· η Αφροδίτη ως δύναμη ερωτική και ενοποιούσα είναι και δύναμη πολιτική. Η Ουρανία Αφροδίτη εμφανίζεται συχνά πάνω σε κύκνο ή με χήνες να κρατά ένα λουλούδι σαν σκήπτρο της κοσμικής της εξουσίας. Ιερό ζώο της Πανδήμου ήταν ο τράγος σε ανάμνηση της θυσίας αίγας που έκανε ο Θησέας προς τιμή της στην παραλία πριν από τον απόπλου για την Κρήτη και της μεταμόρφωσης της θεάς σε τράγο. Πριν από την ύστερη κλασική εποχή, η Αφροδίτη κρατούσε το ζώο στην αγκαλιά της, στη συνέχεια εμφανιζόταν ανεβασμένη επάνω του. Η Αφροδίτη Πάνδημος λατρευόταν στην Πέλλα μαζί με τη Μητέρα των Θεών, την Ουρανία.
Ηθική διάσταση στις δύο Αφροδίτες έδωσε ο Πλάτων στο Συμπόσιο. Σύμφωνα με τον σοφιστή Παυσανία ο έρωτας δεν είναι στην ολότητά του κάτι ευγενικό. Η Αφροδίτη Πάνδημος είναι ο έρωτας για τις γυναίκες και είναι ασταθής, όπως η ομορφιά του σώματος. Αντίθετα, η Ουρανία Αφροδίτη είναι αμήτωρ, έρως αρσενικός και της ψυχής, με χαρακτηριστικά τη ρωμαλεοσύνη και τη νοημοσύνη. Σε αυτού του είδους τον έρωτα ο Πλάτωνας αναγνωρίζει παιδευτικό και κοινωνικό ρόλο. Όμως ό,τι παραδίδει ο Πλάτων είναι από την εποχή της αποσύνθεσης της παλαιάς θρησκείας και της ηθικής διόρθωσής της μέσω της φιλοσοφίας. Με τη λατρεία της θεάς στον μακεδονικό χώρο ασχολήθηκαν οι: Αδάμ-Βελένη (1991) και Λιλιμπάκη-Ακαμάτη (1999).
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου