(αστερισμός)
Ο Μυρτίλος ήταν γιος του θεού Ερμή και της Φαέθουσας, κόρης του Δαναού, ή της Κλυμένης. Ως ηνίοχος του Οινόμαου, προετοίμαζε το άρμα για τις αρματοδρομίες στις οποίες ο βασιλιάς κέρδιζε τους επίδοξους μνηστήρες της κόρης του Ιπποδάμειας χάρη στα ιερά άλογα που του είχε χαρίσει ο πατέρας του Άρης. Επρόκειτο για ένα γαμήλιο διαγωνισμό διεκδίκησης της νύφης, όπως συνηθιζόταν, που όμως είχε ξεφύγει από τα ελεγχόμενα πλαίσια αγώνων ανάμεσα σε μνηστήρες. Και αυτό γιατί ο Οινόμαος δεν ήθελε στην πραγματικότητα κανένα γάμο για την κόρη του, είτε γιατί ήταν κρυφά ερωτευμένος μαζί της είτε γιατί χρησμός του είχε αποκαλύψει ότι θα πέθαινε από το χέρι του γαμπρού του· ήδη είχε σκοτώσει δώδεκα μνηστήρες, τα κεφάλια των οποίων «κοσμούσαν» την είσοδο του παλατιού.
Ο Μυρτίλος πρόδωσε τον κύριό του προς όφελος του μνηστήρα Πέλοπα αντικαθιστώντας τα ορειχάλκινα καρφιά ή τη σφήνα στον άξονα του εμπρόσθιου τροχού του άρματος του βασιλιά με κέρινα· κατά άλλους τα αφαίρεσε εξ ολοκλήρου. Και τον πρόδωσε είτε γιατί ο Πέλοπας του υποσχέθηκε το μισό βασίλειο ή την Ιπποδάμεια για μια νύχτα, αν τον βοηθούσε να νικήσει στην αρματοδρομία, είτε γιατί ο ίδιος ήταν κρυφά ερωτευμένος με την Ιπποδάμεια. Μόλις ξεκίνησε ο αγώνας, το τέθριππο του Οινόμαου αναποδογύρισε και ο βασιλιάς σκοτώθηκε. Μετά τη νίκη του και την αρπαγή της Ιπποδάμειας ο Πέλοπας γκρέμισε τον Μυρτίλο στη θάλασσα· έτσι, σύμφωνα με μια εκδοχή, ονομάστηκε το Μυρτώο πέλαγος στα νότια παράλια της Αττικής.
Πέφτοντας ο Μυρτίλος πρόλαβε και καταράστηκε τον Πέλοπα και τους απογόνους του. Και αν και ο Πέλοπας έκτισε ναό προς τιμή του Ερμή προκειμένου να αποφύγει την οργή του θεού από τον φόνο του γιου του, ωστόσο λέγεται ότι εδώ, σε αυτή την κατάρα, βρίσκεται η απαρχή των δεινών της γενιάς του, ιδίως στους Ατρείδες.
Μετά τον θάνατο του Μυρτίλου, ο Ερμής τίμησε τον γιο του υψώνοντάς τον στον ουρανό ως τον αστερισμό του Ηνιόχου*. Κατ' άλλους, το σώμα του βρέθηκε και τοποθετήθηκε στον ναό του Ερμή, όπου και το τιμούσαν με ετήσιες θυσίες. Το σημείο ταφής του στην Ολυμπία ήταν γνωστό ως ταράξιππος, καθώς στο σημείο εκείνο τα άλογα που περνούσαν πανικοβάλλονταν, όπως είχαν πανικοβληθεί τα άλογα του Οινόμαου, όταν το άρμα του αναποδογύρισε στον αγώνα με τον Πέλοπα.
Κατά άλλους, ο αστερισμός του Ηνιόχου είναι ο Εριχθόνιος.
---------------------------------
*Αστερισμός του Ηνιόχου
Τοῦτον λέγουσιν ὅτι ὁ Ζεὺς ἰδὼν πρῶτον ἐν ἀνθρώποις ἅρμα ζεύξαντα [ἵππων], ὅς ἐστιν Ἐριχθόνιος ἐξ Ἡφαίστου καὶ Γῆς γενόμενος, καὶ θαυμάσας ὅτι τῇ τοῦ Ἡλίου ἀντίμιμον ἐποιήσατο διφρείαν ὑποζεύξας ἵππους λευκοὺς <ἀνήγαγεν εἰς τὰ ἄστρα>· πρῶτόν τε ᾿Αθηνᾷ πομπὴν ἤγαγεν ἐν ἀκροπόλει καὶ ἐποιήσατο πρὸς τούτοις ἐπιφανῆ τὴν θυσίαν αὐτῆς <τὸ ξόανον> σεμνύνων. λέγει δὲ καὶ Εὐριπίδης περὶ τῆς γενέσεως αὐτοῦ τὸν τρόπον τοῦτον· Ἣφαιστον ἐρασθέντα Ἀθηνᾶς βούλεσθαι αὐτῇ μιγῆναι, τῆς δὲ ἀποστρεφομένης καὶ τὴν παρθενίαν μᾶλλον αἱρουμένης ἔν τινι τόπῳ τῆς Ἀττικῆς κρύπτεσθαι, ὃν λέγουσι καὶ ἀπ' ἐκείνου προσαγορευθῆναι Ἡφαιστεῖον· ὃς δόξας αὐτὴν κρατήσειν καὶ ἐπιθέμενος πληγεὶς ὑπ' αὐτῆς τῷ δόρατι ἀφῆκε τὴν ἐπιθυμίαν, φερομένης εἰς τὴν γῆν τῆς σπορᾶς· ἐξ ἧς γεγενῆσθαι λέγουσι παῖδα, ὃς ἐκ τούτου Ἐριχθόνιος ἐκλήθη, καὶ αὐξηθεὶς τοῦθ' εὗρε καὶ ἐθαυμάσθη ἀγωνιστὴς γενόμενος· ἤγαγε δ' ἐπιμελῶς τὰ Παναθήναια καὶ ἅρμα ἡνιόχει ἔχων παραβάτην ἀσπίδιον ἔχοντα καὶ τριλοφίαν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς· ἀπ' ἐκείνου δὲ κατὰ μίμησιν ὁ καλούμενος ἀποβάτης.
Ἐσχημάτισται δ' ἐν τούτῳ ἡ Αἲξ καὶ οἱ Ἒριφοι. Μουσαῖος γάρ φησι Δία γεννώμενον ἐγχειρισθῆναι ὑπὸ Ῥέας Θέμιδι, Θέμιν δὲ Ἀμαλθείᾳ δοῦναι τὸ βρέφος, τὴν δὲ ἔχουσαν αἶγα ὑποθεῖναι, τὴν δ' ἐκθρέψαι Δία· τὴν δὲ Αἶγα εἶναι Ἡλίου θυγατέρα φοβερὰν οὕτως ὥστε τοὺς κατὰ Κρόνον Θεούς, βδελυττομένους τὴν μορφὴν τῆς παιδός, ἀξιῶσαι <τὴν> Γῆν κρύψαι αὐτὴν ἔν τινι τῶν κατὰ Κρήτην ἄντρων· καὶ ἀποκρυψαμένην ἐπιμέλειαν αὐτῆς τῇ Ἀμαλθείᾳ ἐγχειρίσαι, τὴν δὲ τῷ ἐκείνης γάλακτι τὸν Δία ἐκθρέψαι· ἐλθόντος δὲ τοῦ παιδὸς εἰς ἡλικίαν καὶ μέλλοντος Τιτᾶσι πολεμεῖν, οὐκ ἔχοντος δὲ ὅπλα, θεσπισθῆναι αὐτῷ τῆς αἰγὸς τῇ δορᾷ ὅπλῳ χρήσασθαι διά τε τὸ ἄτρωτον αὐτῆς καὶ φοβερὸν καὶ διὰ τὸ εἰς μέσην τὴν ῥάχιν Γοργόνος πρόσωπον ἔχειν· ποιήσαντος δὲ ταῦτα τοῦ Διὸς καὶ τῇ τέχνῃ φανέντος διπλασίονος, τὰ ὀστᾶ δὲ τῆς αἰγὸς καλύψαντος ἄλλῃ δορᾷ καὶ ἔμψυχον αὐτὴν καὶ ἀθάνατον κατασκευάσαντος, αὐτὴν μέν φασιν ἄστρον οὐράνιον [κατασκευάσαι]
Ερατοσθένης, Καταστερισμοί, 1,13
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου