[XI] Πότερον δ᾽ ἐν εὐτυχίαις μᾶλλον φίλων δεῖ ἢ ἐν δυστυχίαις; ἐν ἀμφοῖν γὰρ ἐπιζητοῦνται· οἵ τε γὰρ ἀτυχοῦντες δέονται ἐπικουρίας, οἵ τ᾽ εὐτυχοῦντες συμβίων καὶ οὓς εὖ ποιήσουσιν· βούλονται γὰρ εὖ δρᾶν. ἀναγκαιότερον μὲν δὴ ἐν ταῖς ἀτυχίαις, διὸ τῶν χρησίμων ἐνταῦθα δεῖ, κάλλιον δ᾽ ἐν ταῖς εὐτυχίαις, διὸ καὶ τοὺς ἐπιεικεῖς ζητοῦσιν· τούτους γὰρ αἱρετώτερον εὐεργετεῖν καὶ μετὰ τούτων διάγειν. ἔστι γὰρ καὶ ἡ παρουσία αὐτὴ τῶν φίλων ἡδεῖα καὶ ἐν ταῖς εὐτυχίαις καὶ ἐν ταῖς δυστυχίαις. κουφίζονται γὰρ οἱ λυπούμενοι συναλγούντων τῶν φίλων. διὸ κἂν ἀπορήσειέν τις πότερον ὥσπερ βάρους μεταλαμβάνουσιν, ἢ τοῦτο μὲν οὔ, ἡ παρουσία δ᾽ αὐτῶν ἡδεῖα οὖσα καὶ ἡ ἔννοια τοῦ συναλγεῖν ἐλάττω τὴν λύπην ποιεῖ. εἰ μὲν οὖν διὰ ταῦτα ἢ δι᾽ ἄλλο τι κουφίζονται, ἀφείσθω· συμβαίνειν δ᾽ οὖν φαίνεται τὸ λεχθέν. ἔοικε δ᾽ ἡ παρουσία μικτή τις αὐτῶν εἶναι. αὐτὸ μὲν γὰρ τὸ ὁρᾶν [1171b] τοὺς φίλους ἡδύ, ἄλλως τε καὶ ἀτυχοῦντι, καὶ γίνεταί τις ἐπικουρία πρὸς τὸ μὴ λυπεῖσθαι (παραμυθητικὸν γὰρ ὁ φίλος καὶ τῇ ὄψει καὶ τῷ λόγῳ, ἐὰν ᾖ ἐπιδέξιος· οἶδε γὰρ τὸ ἦθος καὶ ἐφ᾽ οἷς ἥδεται καὶ λυπεῖται)· τὸ δὲ λυπούμενον αἰσθάνεσθαι ἐπὶ ταῖς αὑτοῦ ἀτυχίαις λυπηρόν· πᾶς γὰρ φεύγει λύπης αἴτιος εἶναι τοῖς φίλοις. διόπερ οἱ μὲν ἀνδρώδεις τὴν φύσιν εὐλαβοῦνται συλλυπεῖν τοὺς φίλους αὑτοῖς, κἂν μὴ ὑπερτείνῃ τῇ ἀλυπίᾳ, τὴν ἐκείνοις γινομένην λύπην οὐχ ὑπομένει, ὅλως τε συνθρήνους οὐ προσίεται διὰ τὸ μηδ᾽ αὐτὸς εἶναι θρηνητικός· γύναια δὲ καὶ οἱ τοιοῦτοι ἄνδρες τοῖς συστένουσι χαίρουσι, καὶ φιλοῦσιν ὡς φίλους καὶ συναλγοῦντας. μιμεῖσθαι δ᾽ ἐν ἅπασι δεῖ δῆλον ὅτι τὸν βελτίω. ἡ δ᾽ ἐν ταῖς εὐτυχίαις τῶν φίλων παρουσία τήν τε διαγωγὴν ἡδεῖαν ἔχει καὶ τὴν ἔννοιαν ὅτι ἥδονται ἐπὶ τοῖς αὑτοῦ ἀγαθοῖς. διὸ δόξειεν ἂν δεῖν εἰς μὲν τὰς εὐτυχίας καλεῖν τοὺς φίλους προθύμως (εὐεργετικὸν γὰρ εἶναι καλόν), εἰς δὲ τὰς ἀτυχίας ὀκνοῦντα· μεταδιδόναι γὰρ ὡς ἥκιστα δεῖ τῶν κακῶν, ὅθεν τὸ «ἅλις ἐγὼ δυστυχῶν». μάλιστα δὲ παρακλητέον ὅταν μέλλωσιν ὀλίγα ὀχληθέντες μεγάλ᾽ αὐτὸν ὠφελήσειν. ἰέναι δ᾽ ἀνάπαλιν ἴσως ἁρμόζει πρὸς μὲν τοὺς ἀτυχοῦντας ἄκλητον καὶ προθύμως (φίλου γὰρ εὖ ποιεῖν, καὶ μάλιστα τοὺς ἐν χρείᾳ καὶ [τὸ] μὴ ἀξιώσαντας· ἀμφοῖν γὰρ κάλλιον καὶ ἥδιον), εἰς δὲ τὰς εὐτυχίας συνεργοῦντα μὲν προθύμως (καὶ γὰρ εἰς ταῦτα χρεία φίλων), πρὸς εὐπάθειαν δὲ σχολαίως· οὐ γὰρ καλὸν τὸ προθυμεῖσθαι ὠφελεῖσθαι. δόξαν δ᾽ ἀηδίας ἐν τῷ διωθεῖσθαι ἴσως εὐλαβητέον· ἐνίοτε γὰρ συμβαίνει. ἡ παρουσία δὴ τῶν φίλων ἐν ἅπασιν αἱρετὴ φαίνεται.
***
[11] Ένα άλλο ερώτημα είναι αν τους φίλους τούς χρειαζόμαστε πιο πολύ στις ευτυχισμένες στιγμές της ζωής μας ή μήπως στις στιγμές της δυστυχίας. Η αλήθεια είναι ότι τους επιζητούμε και στη μια και στην άλλη περίπτωση· γιατί και στις στιγμές της δυστυχίας τους οι άνθρωποι χρειάζονται βοήθεια, αλλά και οι ευτυχισμένοι άνθρωποι έχουν ανάγκη από συντρόφους στη ζωή, αλλά και από ανθρώπους τους οποίους θα ευεργετήσουν (γιατί θέλουν, πράγματι, να λειτουργούν ευεργετικά). Στις στιγμές λοιπόν της δυστυχίας η φιλία είναι κάτι το πιο αναγκαίο (γι᾽ αυτό και στην περίπτωση αυτή είναι απαραίτητοι οι φίλοι που επιλέγονται για το όφελος), είναι όμως κάτι το πιο ωραίο στις στιγμές της ευτυχίας (γι᾽ αυτό και οι άνθρωποι ψάχνουν να κάνουν φίλους τους τούς ενάρετους ανθρώπους)· γιατί είναι προτιμότερο και πιο επιθυμητό και οι ευεργεσίες να γίνονται προς αυτούς τους ανθρώπους και με αυτούς να περνάει κανείς τις ώρες και τις μέρες του.
Άλλωστε, και μόνο η παρουσία των φίλων είναι ευχάριστη και στις ευτυχισμένες στιγμές και στις στιγμές της δυστυχίας. Γιατί είναι μια ανακούφιση για τους στενοχωρημένους ανθρώπους η συμμετοχή των φίλων στον πόνο τους. Θα μπορούσε λοιπόν κανείς στο σημείο αυτό να αναρωτηθεί αν οι φίλοι είναι σαν να παίρνουν επάνω τους ένα μέρος από το βάρος, ή μήπως δεν πρόκειται περί αυτού, αλλά η παρουσία τους, ευχάριστη από μόνη της, και η σκέψη της συμμετοχής τους στον πόνο είναι που κάνει τη λύπη μικρότερη. Καλύτερα όμως ας αφήσουμε καταμέρος το ερώτημα αν η ανακούφιση οφείλεται σ᾽ αυτούς τους λόγους ή σε κάποιον άλλο λόγο· ό,τι και να είναι, είναι φανερό ότι αυτό που είπαμε συμβαίνει.
Φαίνεται όμως πως η παρουσία των φίλων έχει κατά κάποιον τρόπο μεικτό χαρακτήρα: το να βλέπουμε
[1171b] τους φίλους μας είναι από μόνο του κάτι το ευχάριστο (αν μάλιστα είμαστε σε στιγμές δυστυχίας), είναι όμως και κάτι που μας βοηθάει στην αντιμετώπιση της λύπης (γιατί ο φίλος, αν είναι επιτήδειος και έξυπνος άνθρωπος, έχει τη δύναμη να μας παρηγορεί με το βλέμμα του και με τα λόγια του, καθώς γνωρίζει τον χαρακτήρα μας και τα πράγματα που μας προκαλούν χαρά ή λύπη)· από την άλλη όμως το να αισθανόμαστε τον φίλο μας στενοχωρημένο με τις δυστυχίες μας είναι κάτι που μας στενοχωρεί· όλοι, πράγματι, οι άνθρωποι αποφεύγουν να γίνονται πρόξενοι λύπης στους φίλους τους. Αυτός είναι ο λόγος που οι άνθρωποι με δυνατό αντρικό χαρακτήρα κοιτάζουν πώς να μη κάνουν τους φίλους τους να στενοχωριούνται με τις δικές τους στενοχώριες, και αν ένας αυτού του είδους άνθρωπος δεν ξεπερνάει τα ανθρώπινα μέτρα στο να μη αισθάνεται λύπη, δεν ανέχεται τη λύπη που προκαλείται σ᾽ εκείνους, και γενικά δεν δέχεται να θρηνούν κάποιοι άλλοι μαζί του, δεδομένου ότι και ο ίδιος δεν είναι άνθρωπος των θρήνων. Αντίθετα, οι γυναίκες και οι παρόμοιου χαρακτήρα άντρες ευχαριστιούνται όταν έχουν ανθρώπους που να στενάζουν μαζί τους: τους ανθρώπους αυτούς τους αγαπούν σαν φίλους τους και σαν ανθρώπους που συμμετέχουν στον πόνο τους. Είναι, πάντως, φανερό ότι στα πάντα πρέπει κανείς να μιμείται τον καλύτερο.
Από την άλλη μεριά, η παρουσία των φίλων στις ευτυχισμένες στιγμές μας κάνει ευχάριστη τη γενικότερη πορεία του χρόνου μας, όπως κάνει ευχάριστη και τη σκέψη ότι ευχαριστιούνται και αυτοί με τα δικά μας καλά. Για τον λόγο αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί σωστό να σπεύδουμε να προσκαλούμε τους φίλους μας στις στιγμές της ευτυχίας μας (γιατί είναι ωραίο πράγμα να έχει κανείς την τάση να ευεργετεί), στις στιγμές όμως της δυστυχίας μας αυτό να το κάνουμε με πολύ δισταγμό (γιατί πρέπει κανείς να μεταδίδει στους άλλους όσο γίνεται λιγότερο τα κακά που του συμβαίνουν)· εξού και η φράση «Φτάνει ότι είμαι δυστυχισμένος εγώ». Προπάντων όμως πρέπει να προσκαλούμε τους φίλους μας όταν με λίγη δική τους όχληση πρόκειται να μας προσφέρουν μεγάλη βοήθεια. Αντίθετα, ταιριάζει ασφαλώς να πηγαίνουμε στις δυστυχίες των φίλων μας πρόθυμα και απρόσκλητοι (δείχνει, πράγματι, αληθινό φίλο το να προσφέρει καλές υπηρεσίες, και μάλιστα σε φίλους που βρίσκονται σε ανάγκη και που δεν το έχουν ζητήσει· γιατί τότε είναι ωραιότερο και πιο ευχάριστο και για τους δύο), στις ευτυχίες τους όμως πρέπει να πηγαίνουμε με προθυμία, αν είναι να συνεργαστούμε μαζί τους (γιατί οι άνθρωποι χρειάζονται και τότε τους φίλους τους), αν είναι όμως για να έχουμε κάποιο όφελος από αυτούς, τότε να πηγαίνουμε σ᾽ αυτούς με βήματα αργά· γιατί δεν είναι ωραίο πράγμα να σπεύδει κανείς να ωφεληθεί. Πρέπει, πάντως, να είναι κανείς προσεκτικός μήπως, απορρίπτοντας τις ευεργεσίες των φίλων του, δημιουργήσει την εντύπωση ότι είναι ένας δυσάρεστος και αντιπαθητικός άνθρωπος· γιατί αυτό συμβαίνει μερικές φορές.
Είναι λοιπόν φανερό ότι η παρουσία των φίλων είναι επιθυμητή σε όλες τις περιπτώσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου