Πρόνοια: Αντίδοτο στο Αγχος

Πώς να παραμείνετε ήρεμοι όταν ξέρετε ότι θα αγχωθείτε
Λίγα χρόνια πριν, διέρρηξα το ίδιο μου το σπίτι. Μόλις είχα φτάσει σπίτι, γύρω στα μεσάνυχτα στο έρημο χειμωνιάτικο Μόντρεαλ. Είχα πάει στον φίλο μου τον Τζεφ στην άλλη άκρη της πόλης και το θερμόμετρο στη βεράντα έδειχνε μείον 40 βαθμούς. Μην ρωτήσετε αν είναι βαθμοί Κελσίου ή Φάρεναϊτ. Στο μείον 40 οι δύο κλίμακες συναντιούνται. Έκανε πολύ κρύο κι όπως στεκόμουν στην είσοδο ψάχνοντας στις τσέπες μου, ανακάλυψα ότι δεν είχα τα κλειδιά μου. Για την ακρίβεια, τα έβλεπα μέσα από το τζάμι επάνω στην τραπεζαρία, όπου τα είχα αφήσει. Έτσι έτρεξα γύρω και δοκίμασα όλες τις άλλες πόρτες και παράθυρα, όλα ήταν καλά κλειδωμένα. Σκέφτηκα να καλέσω κλειδαρά -τουλάχιστον είχα το κινητό μου μαζί- αλλά μέσα στη νύχτα θα του έπαιρνε κάμποση ώρα να εμφανιστεί και έκανε κρύο. Δεν μπορούσα να περάσω τη νύχτα στο φίλο μου Τζεφ γιατί νωρίς το επόμενο πρωί πέταγα προς Ευρώπη, κι έπρεπε να πάρω το διαβατήριο και τη βαλίτσα μου.

Απεγνωσμένος και ξεπαγιασμένος, βρήκα μια μεγάλη πέτρα, έσπασα το παράθυρο του ισογείου, καθάρισα τα θραύσματα του γυαλιού, σύρθηκα μέσα, βρήκα ένα κομμάτι χαρτόνι και κάλυψα το άνοιγμα υπολογίζοντας ότι το πρωί καθ΄οδόν για το αεροδρόμιο θα τηλεφωνούσα στον εργολάβο ζητώντας να το επιδιορθώσει. Αυτό θα ήταν ακριβό, αλλά πιθανώς όχι πιο ακριβό από έναν κλειδαρά στη μέση της νύχτας, έτσι υπολόγισα ότι μου ερχόταν το ίδιο, δεδομένων των συνθηκών.

Έχω σπουδάσει νευροεπιστήμονας και ξέρω λίγα πράγματα για το πώς αποδίδει ο εγκέφαλος υπό πίεση. Απελευθερώνει κορτιζόλη που αυξάνει τους καρδιακούς παλμούς, ρυθμίζει τα επίπεδα αδρεναλίνης και συγχέει τη σκέψη σας. Έτσι το επόμενο πρωί, όταν ξύπνησα με πολύ λίγο ύπνο, ανησυχώντας για την τρύπα στο παράθυρο κι ένα νοητό σημείωμα να καλέσω τον εργολάβο μου και τις παγωμένες θερμοκρασίες και τις επερχόμενες συναντήσεις στην Ευρώπη και ξέρετε, με τόση κορτιζόλη στον εγκέφαλό μου, η σκέψη μου ήταν θολή, αλλά δεν ήξερα ότι ήταν θολή διότι η σκέψη μου ήταν θολή!

Μόνο όταν έφτασα στον έλεγχο εισιτηρίων, συνειδητοποίησα ότι δεν είχα το διαβατήριό μου. Έτσι έτρεξα σπίτι μέσα στο χιόνι και τον πάγο, 40 λεπτά, πήρα το διαβατήριό μου, έτρεξα πίσω στο αεροδρόμιο, τα κατάφερα πάνω στην ώρα, αλλά είχαν δώσει τη θέση μου σε κάποιον άλλον, έτσι στριμώχτηκα στο πίσω μέρος του αεροπλάνου, δίπλα στις τουαλέτες, σε ένα κάθισμα χωρίς ανάκλιση, σε μια πτήση οκτώ ωρών. Είχα αρκετό χρόνο να σκεφτώ μέσα σ’ αυτές τις οκτώ ώρες χωρίς ύπνο.

Άρχισα να αναρωτιέμαι αν υπάρχει κάτι που μπορώ να κάνω, συστήματα που να μπορώ να εφαρμόσω, που θα αποτρέψουν άσχημα πράγματα να συμβαίνουν ή τουλάχιστον, εάν αυτά συμβούν, να ελαχιστοποιείται η πιθανότητα να καταλήξουν σε πλήρη καταστροφή. Έτσι άρχισα να το σκέφτομαι, αλλά οι σκέψεις μου δεν πήραν μορφή παρά ένα μήνα αργότερα. Ενώ δειπνούσα με το συνεργάτη μου, Ντάνι Κάνεμαν, βραβευμένο με Νόμπελ και κάπως ντροπιασμένος, του είπα ότι έσπασα το παράθυρό μου, και, ξέρετε, ότι ξέχασα το διαβατήριο μου, και ο Ντάνι μου είπε ότι εξασκούσε κάτι που λέγεται «πιθανή επανεκτίμηση».

Είναι κάτι που πήραμε από τον ψυχολόγο Γκάρυ Κλάιν που έγραψε γι΄αυτό πριν λίγα χρόνια, ονομάζεται επίσης «προαυτοψία». Όλοι γνωρίζεται τη «μετά θάνατον αυτοψία». Όποτε υπάρχει μια καταστροφή, μια ομάδα ειδικών προσπαθεί να καταλάβει τι πήγε στραβά, σωστά; Κατά την «προαυτοψία», εξήγησε ο Ντάνι, κοιτάς μπροστά προσπαθώντας να καταλάβεις όλα όσα θα μπορούσαν να πάνε στραβά, κι ύστερα σκέφτεσαι τι μπορείς να κάνεις για να τα αποτρέψεις ή για να ελαχιστοποιήσεις τη ζημιά. Οπότε σήμερα θέλω να σας μιλήσω για πράγματα που μπορούμε να κάνουμε με τη μορφή μιας «προαυτοψίας». Κάποια είναι προφανή, κάποια όχι τόσο. Θα αρχίσω με τα προφανή.

Μέσα στο σπίτι, ορίστε ένα μέρος για τα πράγματα που χάνονται εύκολα. Τώρα, αυτό ακούγεται σαν απλή λογική και πιθανώς είναι, αλλά υπάρχει πολλή επιστήμη για να το υποστηρίξει, βασισμένη στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η χωρική μας μνήμη. Υπάρχει μια δομή στον εγκέφαλο που λέγεται ιππόκαμπος κι έχει εξελιχθεί εδώ και δεκάδες χιλιάδες χρόνια ώστε να παρακολουθεί την τοποθεσία σημαντικών πραγμάτων – πού είναι το πηγάδι, πού μπορούν να βρεθούν ψάρια, δέντρα με φρούτα, πού μένουν οι φιλικές και οι εχθρικές φυλές.

Ο ιππόκαμπος είναι το μέρος του εγκεφάλου που διογκώνεται στους οδηγούς ταξί του Λονδίνου. Είναι αυτό που βοηθάει τους σκίουρους να βρουν τα καρύδια τους κι αν αναρωτιέστε, κάποιος πράγματι έκανε το πείραμα όπου έκοψαν την όσφρηση από τους σκίουρους και ακόμα έβρισκαν τα καρύδια τους. Δεν χρησιμοποιούσαν τη μυρωδιά, αλλά τον ιππόκαμπο, τον εξαιρετικά ανεπτυγμένο μηχανισμό του εγκεφάλου για την εύρεση πραγμάτων. Αλλά είναι πολύ καλό για πράγματα που δεν μετακινούνται πολύ, όχι τόσο καλό γι΄ αυτά που μετακινούνται. Γι’ αυτό χάνουμε τα κλειδιά του αυτοκινήτου και τα γυαλιά και τα διαβατήρια. Στο σπίτι λοιπόν, ορίστε ένα σημείο για τα κλειδιά, ένα γάντζο δίπλα στην πόρτα, ίσως ένα διακοσμητικό μπολ. Για το διαβατήριο, ένα συγκεκριμένο συρτάρι. Για τα γυαλιά σας, ένα συγκεκριμένο τραπέζι. Εάν ορίσετε ένα σημείο και το τηρείτε σχολαστικά, τα πράγματα σας θα είναι πάντα εκεί όταν τα ψάχνετε. Και για τα ταξίδια; Βγάλτε μια φωτογραφία τις πιστωτικές σας κάρτες, το δίπλωμα οδήγησής σας, το διαβατήριό σας, ταχυδρομήστε τα ηλεκτρονικά για να μείνουν στο σύννεφο. Αν αυτά χαθούν ή κλαπούν, θα διευκολύνετε την αντικατάσταση.

Αυτά είναι μερικά προφανή πράγματα. Θυμηθείτε, όταν είστε αγχωμένοι, ο εγκέφαλος απελευθερώνει κορτιζόλη. Η κορτιζόλη είναι τοξική και προκαλεί θολή σκέψη. Κομμάτι λοιπόν της εξάσκησης του «προ θάνατον» είναι να αναγνωρίζετε ότι υπό πίεση δεν θα είστε στα καλύτερα σας και πρέπει να ενεργοποιήσετε κάποια συστήματα. Δεν υπάρχει πιο αγχωτική κατάσταση από όταν αντιμετωπίζετε μια ιατρική απόφαση που πρέπει να πάρετε. Σε κάποιο σημείο, όλοι θα βρεθούμε σε αυτή τη θέση, όπου πρέπει να πάρουμε μια πολύ σημαντική απόφαση για το μέλλον την ιατρικής φροντίδας δικής μας ή κοντινού μας προσώπου να τους βοηθήσουμε με μια απόφαση. Θέλω λοιπόν να μιλήσω για μια πολύ συγκεκριμένη ιατρική κατάσταση. Είναι ωστόσο αντιπροσωπευτική για οποιαδήποτε ιατρική απόφαση, και επίσης για οικονομικές αποφάσεις, για κοινωνικές αποφάσεις, για οποιοδήποτε είδος απόφασης πρέπει να πάρουμε που θα επωφελείτο από μια λογική εκτίμηση των γεγονότων.

Ας υποθέσουμε ότι πάτε στο γιατρό και ο γιατρός λέει, «Μόλις πήρα τα αποτελέσματά σας, η χοληστερόλη σας είναι λίγο υψηλή». Όλοι γνωρίζετε ότι η υψηλή χοληστερόλη σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, εμφράγματος, εγκεφαλικού. Σκέφτεστε λοιπόν ότι η υψηλή χοληστερόλη δεν είναι το καλύτερο, κι έτσι ο γιατρός λέει «Θα ήθελα να σας δώσω ένα φάρμακο που θα βοηθήσει στη μείωση της χοληστερόλης, μια στατίνη». Πιθανώς θα έχετε ακούσει ότι οι στατίνες είναι ανάμεσα στα πιο ευρέως συνταγογραφούμενα φάρμακα στον κόσμο, σήμερα, ίσως ξέρετε και ανθρώπους που τα παίρνουν. Σκέφτεστε λοιπόν, «Ναι! Δώσ΄ μου τη στατίνη».

Υπάρχει όμως μια ερώτηση που πρέπει να κάνετε εδώ, μια στατιστική που πρέπει να ζητήσετε για την οποία πολλοί γιατροί δε θέλουν να μιλάνε, κι ακόμα λιγότερο θέλουν να μιλούν γι΄αυτήν οι φαρμακοβιομηχανίες. Είναι ο απαιτούμενος αριθμός για τη θεραπεία. Τι είναι λοιπόν αυτό το «ΝΝΤ»; Είναι ο αριθμός ατόμων που πρέπει να πάρουν ένα φάρμακο ή να υποβληθούν σε χειρουργείο, ή όποια ιατρική διαδικασία, πριν να βοηθηθεί ένα άτομο. Σκέφτεστε, τι είδους τρελή στατιστική είναι αυτή; Πρέπει να είναι «ένας». Ο γιατρός μου δε θα μου έγραφε κάτι εάν αυτό δε θα βοηθούσε. Ωστόσο, η ιατρική πρακτική δεν λειτουργεί έτσι.

Δεν είναι λάθος του γιατρού, εάν είναι λάθος κάποιου επιστήμονα. Δεν έχουμε κατανοήσει καλά τους βαθύτερους μηχανισμούς. Αλλά η Glaxo Smith Kline υπολογίζει ότι το 90% των φαρμάκων λειτουργούν μόνο στο 30 εώς 50% των ανθρώπων. Ο αναγκαίος αριθμός για τη θεραπεία, για την πιο ευρέως συνταγογραφούμενη στατίνη ποιος νομίζετε ότι είναι; Πόσοι πρέπει να πάρουν το φάρμακο πριν ένας να βοηθηθεί; 300. Αυτό προκύπτει από έρευνα από τους ερευνητές Τζέρομ Γκρούπμαν και Πάμελα Χάρτζμπαντ, που επιβεβαιώθηκε ανεξαρτήτως, από το Bloomberg.com. Εξέτασα ο ίδιος τους αριθμούς, 300 άτομα πρέπει να πάρουν το φάρμακο για ένα χρόνο πριν προληφθεί ένα έμφραγμα, εγκεφαλικό ή άλλο δυσμενές επεισόδιο.

Πιθανόν τώρα σκέφτεστε, «ΟΚ, έχω 1 στις 300 πιθανότητα να μειωθεί η χοληστερόλη μου. Γιατί όχι, γιατρέ; Γράψ’ το όπως και να΄χει». Σε αυτό το σημείο όμως πρέπει να ζητήσετε άλλη στατιστική, «Πείτε μου τις παρενέργειες». Σωστά; Για το συγκεκριμένο φάρμακο, οι παρενέργειες επέρχονται στο 5% των ασθενών. Περιλαμβάνουν απαίσια πράγματα -εξουθενωτικό πόνο μυών και αρθρώσεων, γαστρεντερικές διαταραχές- τώρα όμως σκέφτεστε, «5%, δεν είναι πολύ πιθανό να συμβεί σε εμένα, Θα πάρω το φάρμακο». Περιμένετε όμως ένα λεπτό. Θυμηθείτε, με άγχος δε σκέφτεστε καθαρά. Σκεφτείτε λοιπόν πώς θα το χειριστείτε από νωρίτερα, ώστε να μην χρειαστεί να φτιάξετε την αλυσιδωτή λογική επί τόπου.

300 άτομα παίρνουν το φάρμακο, σωστά; Ένα άτομο ωφελείται, 5% αυτών των 300 έχουν παρενέργειες, αυτό μας κάνει 15 άτομα. Είναι 15 φορές πιθανότερο το φάρμακο να σας βλάψει παρά να σας βοηθήσει. Τώρα, εγώ δεν λέω εάν θα πρέπει να πάρετε ή όχι τη στατίνη. Λέω απλά ότι θα πρέπει να το συζητήσετε με τον κατάλληλο γιατρό (και ταυτόχρονα να έχετε ένα μυαλό που δουλεύει) . Η ιατρική ηθική το απαιτεί, είναι μέρος της αρχής “συναίνεση εν γνώσει”. Πρέπει να μπορείς να έχεις πρόσβαση σε τέτοιου είδους πληροφορίες ώστε να αρχίσει η συζήτηση για το εάν θέλεις να πάρεις ή όχι το ρίσκο, άλλωστε για την δική σου ζωή πρόκειται.

Τώρα ίσως να σκέφτεστε ότι επινόησα τον αριθμό ΝΝΤ για να σας σοκάρω, αλλά είναι αρκετά συνηθισμένος αυτός ο αριθμός ΝΝΤ. Για τις πιο διαδεδομένες χειρουργικές επεμβάσεις σε άνδρες άνω των 50 ετών, αφαίρεση του προστάτη λόγω καρκίνου, ο απαραίτητος αριθμός για τη θεραπεία είναι 49. Σωστά, 49 χειρουργεία πραγματοποιούνται για κάθε ένα άτομο που βοηθάται. Οι παρενέργειες σε αυτή την περίπτωση επέρχονται στο 50% των ασθενών. Συμπεριλαμβάνουν ανικανότητα, στυτική δυσλειτουργία, ακράτεια ούρων, απόσχιση του ορθού, ακράτεια κοπράνων. Μόνο αν είσαι τυχερός και είσαι ανάμεσα στο 50% που τα έχει αυτά, θα διαρκέσουν Μόνο κάνα-δυο χρόνια.

Η ιδέα λοιπόν της «προαυτοψίας» είναι να σκέφτεσαι εκ των προτέρων τις σημαντικές ερωτήσεις που μπορείτε να κάνετε που σπρώχνουν τη συζήτηση μπροστά (Φυσικά αν διαθέτετε ένα μυαλό που μπορεί να σκέφτεται σημαντικές ερωτήσεις). Δεν χρειάζεται να κατασκευάσετε όλο αυτό επί τόπου. Θέλετε επίσης να σκεφτείτε πράγματα όπως η ποιότητα ζωής. Διότι συχνά έχετε μια επιλογή, «Θέλω μια ζωή συντομότερη, χωρίς πόνο, ή μια μακρύτερη ζωή που μπορεί να τελειώσει με πολύ πόνο;» Για όλα αυτά πρέπει να μιλήσετε, να σκεφτείτε τώρα, μαζί με την οικογένειά σας, να μάθετε τώρα και να αναπτύξετε της αρχή της ΔΙΚΑΡΙΣΗΣ. Ίσως να αλλάξετε γνώμη στην ένταση της στιγμής, αλλά τουλάχιστον θα έχετε εξασκηθεί σε αυτό το είδος σκέψης.

Θυμηθείτε, το μυαλό μας υπό στρες απελευθερώνει κορτιζόλη κι ένα από τα πράγματα που συμβαίνουν τότε είναι ότι πολλά συστήματα δεν λειτουργούν. Υπάρχει ένας εξελικτικός λόγος γι΄ αυτό. Μπροστά στο θηρευτή, δεν χρειάζεσαι το πεπτικό σου σύστημα, ή την λίμπιντο ή το ανοσοποιητικό σύστημα, γιατί εάν το σώμα ξοδεύει μεταβολισμό σε αυτά τα πράγματα και δεν αντιδράς γρήγορα, μπορεί να γίνεις το μεσημεριανό του λιονταριού, οπότε τίποτα δεν έχει σημασία. Δυστυχώς, ένα από τα πράγματα που ξεφεύγει κατά τις στιγμές άγχους είναι η λογική σκέψη, όπως έδειξαν ο Ντάνυ Κόνεμαν και οι συνεργάτες του. Πρέπει λοιπόν να εκπαιδεύσουμε τους εαυτούς μας ώστε να σκεφτόμαστε εκ των προτέρων, σε τέτοιες καταστάσεις. Αυτό λέγεται ΠΡΟΝΟΙΑ.

Το σημαντικό εδώ νομίζω είναι, να αναγνωρίζουμε ότι όλοι είμαστε ατελείς. Όλοι πότε πότε θα αποτύχουμε. Η ιδέα είναι να σκεφτόμαστε από πριν τι μπορεί να είναι αυτές οι αποτυχίες, ώστε να θέσουμε σε εφαρμογή συστήματα που βοηθούν στην ελαχιστοποίηση της ζημιάς ή αποτρέπουν άσχημα γεγονότα από το να συμβούν εξαρχής.

Επιστρέφοντας σε αυτή τη χιονισμένη νύχτα στο Μόντρεαλ, όταν επέστρεψα από το ταξίδι μου, έβαλα τον εργολάβο μου να εγκαταστήσει μια κλειδαριά με συνδυασμό στην πόρτα με ένα κλειδί της μπροστινής πόρτας μέσα, ένα συνδυασμό εύκολο να θυμηθείς. Οφείλω να παραδεχτώ, πως ακόμα έχω στοίβες αλληλογραφίας ατακτοποίητες και σωρούς ηλεκτρονικών μηνυμάτων που δεν έχω διαβάσει. Άρα δεν είμαι εντελώς οργανωμένος, αλλά βλέπω την οργάνωση ως μια σταδιακή, βαθμωτή διαδικασία και πλησιάζω προς τα εκεί. -Ντάνιελ Λέβιτιν

Ελεγχος μέσα στο χάος
Ένας δημιουργικός άνθρωπος χαρακτηρίζεται από πάθος, ενθουσιασμό κι ενεργητικότητα. Αυτό που δύσκολα μπορεί να καταλάβει κανείς είναι ποιες αρχές/σκέψεις διέπουν το μυαλό του και ποιοι κανόνες επηρεάζουν τη συμπεριφορά του. Πώς, για παράδειγμα, αντιμετωπίζει μια αποτυχία και πώς προσαρμόζεται στις διαφορετικές καταστάσεις που προκύπτουν στη ζωή; Με άλλα λόγια, ποια είναι η φιλοσοφία ζωής του;

Η φιλοσοφία δεν μας μαθαίνει απλά πώς να ζούμε καλύτερα και να γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι, αλλά μπορεί να μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και τις δοκιμασίες της ζωής. Ορισμένες σχολές σκέψεις είναι περισσότερο αφηρημένες, ενώ άλλες παρέχουν τα εργαλεία με τα οποία μπορεί κανείς να ανταποκριθεί με πρακτικό τρόπο στις προκλήσεις που ανακύπτουν. Οι αρχές του Στωικισμού είναι, ίσως, το πιο σημαντικό και πρακτικό σετ κανόνων που πρέπει να έχουν υπόψη τους οι επιχειρηματίες, οι συγγραφείς και οι καλλιτέχνες γενικότερα. Οι Στωικοί εστιάζουν σε δύο πράγματα:

1. Πως μπορείς να ζήσεις με πάθος κι ευδαιμονία
2. Πως μπορείς να είσαι Άνθρωπος Ευθύνης

Απώτερος σκοπός των στωικών είναι να καταφέρουν να αποκτήσουν εσωτερική γαλήνη κι ηρεμία, ξεπερνώντας, ελέγχοντας κι αντιμετωπίζοντας τις αντιξοότητες, εξασκώντας τον αυτοέλεγχο, έχοντας επίγνωση των παρορμήσεων και συνειδητοποιώντας την εφήμερη φύση του ανθρώπου και το σύντομο χρονικό διάστημα που έχει μπροστά του. Όλες αυτές οι πρακτικές και η εφαρμογή τους, βοηθούν να ζήσουν σε αρμονία με τη Φύση και όχι εναντίον αυτής.

Ο Στωικισμός αποτελεί μία σημαντική φιλοσοφική σχολή των Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων (300 π.κ.ε. – περίπου 250 μ.κ.ε.). Ιδρύθηκε στην Αθήνα από τον Ζήνωνα τον Κιτιέα με κέντρο την «Ποικίλη Στοά» από όπου και πήρε το όνομά της η Σχολή. Κατά τους στωικούς, η ανθρώπινη φύση είναι τμήμα της παγκόσμιας φύσης, η οποία καθοδηγείται και κυβερνάται από τον συμπαντικό νόμο της Λογικής. Ο άνθρωπος, ως έλλογο ον, συγγενεύει όχι μόνο με τα άλογα ζώα αλλά και με τους Θεούς και πέραν του ενστίκτου διαθέτει και ηθική αίσθηση. Κύριο ζητούμενο του βίου είναι συνεπώς το να ζει κάποιος σύμφωνα με την φύση του, η οποία για τον άνθρωπο, μέσω της λογικότητάς του, ωθεί προς την Αρετή, άρα το «κατά Φύσιν ζην» σημαίνει «κατ’ Αρετήν ζην». Η Αρετή είναι το μόνο αγαθό και μόνο από αυτήν εξαρτάται η ευημερία. Όλα τα υπόλοιπα πράγματα, ευχάριστα ή δυσάρεστα, στερούνται αξίας, είναι «αδιάφορα».

Σύμφωνα με τον στωικισμό, καθήκον του ανθρώπου είναι να θέσει τον εαυτό του σε αρμονία με το Σύμπαν, το οποίο, ως Λογικό και αγαθό, του μεταφέρει τις ιδιότητές του. Με το να βλάπτει κανείς τους άλλους για το εγωπαθές συμφέρον του, υπονομεύει κατ’ ουσίαν την ίδια του την φύση. Ο στωικός δεν αρνείται τον κόσμο των θνητών πραγμάτων, ούτε όμως κι εξαρτάται από αυτόν, απλώς ζει ατάραχα, ευχάριστα με δέος μέσα του.

Κατά τους στωικούς, οι άνθρωποι συνδέονται μεταξύ τους μέσω της κοινής Λογικής φύσης τους. Η αγάπη και προσφορά για την πατρίδα είναι το πρώτο βήμα της αγάπης και της προσφοράς για την μεγάλη πατρίδα όλων μας, την «κοσμόπολι» της ανθρωπότητας και του Σύμπαντος (που κυβερνάται από αιώνιους και αμετάβλητους φυσικούς νόμους). Ένας τεράστιος αριθμός πραγμάτων που οι άνθρωποι αποδέχονται από ένστικτο, μπορεί να αποδειχθεί και με την Λογική, ο συμμερισμός των άλογων συναισθημάτων δεν είναι επιθυμητός, το δίκαιο είναι θέμα όχι άποψης αλλά φύσης, ο βίος καθορίζεται από την *Ειμαρμένη και φυσικά, η Μαντική ευσταθεί.

Οι Θεοί εφορεύουν στην τάξη των Συμπάντων του Κόσμου κι αποτελούν πληθύνσεις μίας αρχικής πολυώνυμης Θείας οντότητας, «ζώου λογικού, τελείου και νοερού», που εισδύει παντού και παίρνει τα χαρακτηριστικά του κάθε στοιχείου με το οποίο έρχεται σε επαφή. Νόμος όλων των πραγμάτων είναι η Ειμαρμένη, μία ταυτόχρονα φυσική και θεϊκή οργανωτική Δύναμη, που αποτελεί τον Λόγο και την νομοτέλεια του Παντός, μιά Δύναμη που διατηρεί και διατηρείται κυβερνώντας και περιλαμβάνοντας τα ενάντια.

Είναι σημαντικό λοιπόν κανείς να Προνοεί και να Κατανοεί τις δυσκολίες που εμφανίζονται μπροστά του ώστε να τις Αντιμετωπίζει, να μην τρέχει μακριά από αυτές, αφού έτσι κι αλλιώς αυτές θα τον κυνηγήσουν στα πέρατα του κόσμου. Είναι ζωτικής σημασίας το να μάθει πώς να τις μετατρέπει, μεταστοιχειώνει σαν τους παλιούς αλχημιστές σε Ενέργεια, σε καύσιμα, προκειμένου να τροφοδοτείται απ’ αυτές και να προχωρά μπροστά. Διαβάστε έξι αρχές με τις οποίες μπορείτε να διατηρείτε τον Ελεγχο, όταν η *Σύγχυση σας καταδιώκει ή δείχνει να παίρνει το πάνω χέρι:

1. Συνειδητοποιήσετε ότι όλα τα συναισθήματα προέρχονται από εσάς, από τις Σκέψεις σας. «Σήμερα κατάφερα να ξεφύγω από το άγχος. Μάλλον όχι. Το απέρριψα, γιατί ήταν μέσα μου, μέσα στη δική μου αντίληψη, όχι έξω από αυτήν» – Μάρκος Αυρήλιος, Εις Εαυτόν.

Αυτά που νιώθουμε δεν είναι αποτελέσματα κάποιων «εξωτερικών δυνάμεων», αλλά τα συναισθήματά που «γεννιούνται» από αυτά που εμείς σκεφτόμαστε και λέμε μόνοι μας, στους εαυτούς μας. Πολλοί θέλουν να ρίχνουν την ευθύνη και να κατηγορούν «εξωτερικούς παράγοντες» για όσα τους συμβαίνουν, γιατί είναι πιο εύκολο και δεν χρειάζεται να αναλάβουν καμία Ευθύνη για την ζωή τους. Όμως η αλήθεια είναι, ότι όλες οι συγκρούσεις ξεκινούν εσωτερικά, μέσα στο μυαλό σου, πουθενά αλλού δεν υπάρχουν, μπορεί εσύ να ακούς τα άσχημα στην τηλεόραση, αλλά το τι θα κρατήσεις και τι θα πετάξεις είναι αποκλειστικά δική σου Ευθύνη. Την επόμενη φορά που θα εμφανιστεί μπροστά σου ένα εμπόδιο και θα νιώσεις την ανάγκη να αντισταθείς σε αυτό, μην κοιτάξεις γύρω σου. Κοιτάξτε πρώτα τι γίνεται μέσα στο κεφάλι σου, κοίταξε τις σκέψεις που κάνεις, παρατήρησε τις λέξεις που χρησιμοποιείς, πάρε ένα καλό λεξικό, μάθε τους ορισμούς των λέξεων που χρησιμοποιείς.

Είναι τόσο σημαντικό αυτό που κυριολεκτικά κρέμεται η ζωή σου και η ψυχή σου απ’ αυτή σου την πράξη. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που συχνά- πυκνά δίνω την λεξησαφήνηση κάποιων λέξεων. Στο άρθρο που δημοσιεύτηκε «ΠΩΣ ΝΑ ΓΙΝΕΙΣ ΕΝΑΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ» σχολίασαν με άψογη ηλιθιότητα, ότι στους ορισμούς των λέξεων έγραφα greeklish (!!!) δείχνοντας ολοφάνερα ότι δεν μπορούν να ξεχωρίσουν την λατινική ονομασία μιας λέξης κι ότι δεν έχουν ανοίξει ποτέ λεξικό στην ζωή τους. Κάποτε διάβασα ότι μπορείς να είσαι ηλίθιος αρκεί να το ξέρεις μόνο εσύ, αλλά πρόσεξε που ανοίγεις το στόμα σου γιατί θα γίνει ορατό και στους υπόλοιπους.

2. Βρείτε κάποιον άξιο σεβασμού και χρησιμοποιήστε τον ως παράδειγμα για να παραμείνετε τίμιοι προς τον εαυτό.

«Επιλέξτε κάποιον, ο τρόπος ζωής του οποίου, τα λόγια και οι πράξεις του αντικατοπτρίζουν το χαρακτήρα που κρύβει μέσα του. Να τον έχετε/σκέφτεστε πάντα ως παράδειγμα. Χωρίς ένα χάρακα στη ζωή δεν είναι εύκολο να παραμείνει κανείς σε μια ευθεία γραμμή» – Σενέκας, Επιστολές από έναν στωικό.

Με οτιδήποτε κι αν ασχολείται κανείς, υπάρχει πάντα κάποιος από τον οποίο μπορεί να μάθει κάτι. Μελέτησε, Παρατήρησε την ιστορία του, τις τεχνικές που ακολουθεί, τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται, εργάζεται και αντιμετωπίζει την επιτυχία και την αποτυχία στη ζωή του. Ανακάλυψε τα μοτίβα που τον οδήγησαν στην επιτυχία και εφάροσετα στην δική σου ζωή.

3. Αναγνωρίστε ότι η ζωή συνεχίζεται και μετά την αποτυχία

«Μήπως αυτό που συνέβη δε σας επιτρέπει να ενεργείτε με βάσει το δίκαιο, με γενναιοδωρία, αυτοέλεγχο, λογική, ειλικρίνεια, ταπεινότητα, ευθύτητα και όλες εκείνες τις αρετές που επιτρέπουν στο άτομο να ζει μια πλήρη ζωή; Να θυμάστε αυτήν την αρχή όταν κάτι σας απειλεί και πρόκειται να σας προκαλέσει πόνο: το ίδιο το πράγμα δεν είναι από μόνο του μια ατυχία, αλλά το να αντέξει κανείς και να το αντιμετωπίσει είναι μεγάλη τύχη» -Μάρκος Αυρήλιος, Εις Εαυτόν.

Μπορεί να αφιερώσεις αρκετό διάστημα επάνω σε ένα έργο και στο τέλος να δεχτείς αυστηρή κριτική ή, ακόμη χειρότερα, να μην το προσέξει κανείς. Κάπως έτσι μπορεί να περιγραφεί η αποτυχία, όταν μοιράζεται κανείς ένα μέρος του εαυτού του (εγώ) με άλλους. Όμως το να ξεπεράσει κανείς αυτήν την αποτυχία είναι μεγάλο μάθημα ζωής και αποκομίζει τεράστια Δύναμη.

4. Διαβάστε, μελετήστε κι Εφαρμόστε όσα έχετε μάθει

«Μην λέτε απλά ότι έχετε διαβάσει βιβλία. Δείξτε ότι μέσω αυτών έχετε μάθει να σκέφτεστε καλύτερα και ότι έχετε γίνει πιο διακριτικοί και στοχαστικοί. Τα βιβλία είναι τα βάρη με τα οποία γυμνάζει κανείς το μυαλό του. Είναι βοηθητικά, αλλά θα ήταν μεγάλο λάθος να πίστευε κανείς, ότι έχει κάνει πρόοδο απλά και μόνο επειδή έχει εσωτερικεύσει το περιεχόμενό τους» – Επίκτητος.

Με το διάβασμα προετοιμάζεται κανείς και αποφεύγει λάθη. Σκοπός της εκπαίδευσης είναι να εσωτερικεύσει τη γνώση, όμως τελικά να αποτελέσει τη σπίθα που θα προκαλέσει τη δράση και διευκολύνει τη λήψη πιο σοφών αποφάσεων. Αν την γνώση δεν την Μετατρέπει ο αναγνώστης σε Δράση, είναι απλά ένας “ντενεκές δεδομένων” χωρίς καμία απολύτως αξία. Χρειάζεται η Παρατήρηση του Ολοφάνερου για να μπορέσετε να δείτε το Ολοφάνερο. Μια Βιβλιοθήκη με όλη την Σοφία του πλανήτη π.χ. δεν έχει καμία απολύτως αξία από μόνη της, αρχίζει να αποκτά κάποια όταν ένας άνθρωπος αποφασίζει να αναλάβει Δράση και να Εφαρμόσει κάποια από τις γνώσεις που έχει αποκομίσει. Η Δράση και τα Αποτελέσματα που αυτή παράγει δίνει Αξία στην Γνώση.

5. Αφήστε στην άκρη την αναπόληση. Να είστε Εκεί.

«Δεν υπάρχει καλύτερη απόδειξη ενός καλά οργανωμένου μυαλού, από την ικανότητα του να σταματά ό,τι κάνει και να διαθέτει χρόνο γύρω του» – Σενέκας, Επιστολές από έναν στωικό.

Το να είναι κανείς παρών, αλλά και το να μπορεί να είναι μοναχός του είναι θέμα συνήθειας. Ορισμένοι άνθρωποι είναι πολύ καλοί σε αυτό, γιατί ακριβώς αφιερώνουν χρόνο σε αυτό. Μάλιστα, το έχουν τόσο μεγάλη ανάγκη, που δεν κάνουν διαφορετικά. Κατά τη διάρκεια της ημέρας αφιέρωσε χρόνο για να ηρεμήσεις και να μείνεις με τον εαυτό σου. Δεν έχει σημασία πού είσαι. Απλά κλείσε το κινητό τηλέφωνο τον υπολογιστή και πάρε μερικές βαθιές ανάσες. Αν εργάζεσαι, φρόντισε το μυαλό σου να είναι 100% εκεί. Αφοσιώσου σε αυτό που κάνεις, βάλε Πάθος και Φαντασία, κάνε το με επιμέλεια, κι Επίγνωση, Επιμονή και φροντίδα.

Το «να είσαι εκεί» σημαίνει «να είσαι στον Παρόντα Χρόνο» αφού αυτός είναι ο μοναδικός χρόνος που διαθέτεις για να ζήσεις και να δημιουργήσεις. Είναι ο μοναδικός τρόπος να βγάλεις κάποιον από την κατάθλιψη, αφού αυτή η σύγχρονη ασθένεια του υπερκαταναλωτικού πολιτισμού δημιουργείται και συντηρείται από την αναπόληση δηλ. από την μη ικανότητα του ανθρώπου να ζήσει στον Παρόντα Χρόνο. Αν κάποιον τον φέρεις στον Παρόντα Χρόνο (υπάρχουν ειδικές ασκήσεις γι’ αυτό) τότε η κατάθλιψη εξαφανίζεται. Το ίδιο συμβαίνει σε κάθε συναισθηματική ασθένεια, αφού αυτές υπάρχουν και συντηρούνται από την μη ύπαρξη στον Παρόντα Χρόνο.

6. Να θυμάστε ότι το βέλος του χρόνου, είναι φρακταλικό και πολύτιμο
«Μη ζείτε σαν να έχετε μπροστά σας την αιωνιότητα. Ο θάνατος σας επισκιάζει, είναι ήδη εδώ. Όσο είστε ζωντανοί και ικανοί, να είστε καλοί» – Μάρκος Αυρήλιος, Εις Εαυτόν.

Ο χρόνος εμφανίζεται να προχωρεί προς μια μόνο κατεύθυνση κι αυτή η ασυμμετρία του επηρεάζει μια σειρά από φυσικά φαινόμενα γύρω μας. Οι φυσικοί αποκαλούν αυτή την ασυμμετρία «το βέλος του χρόνου» και εννοούν ένα κοσμικής κλίμακας δείκτη που δείχνει σε μια μόνο κατεύθυνση. Ένα Σύμπαν ρολόι ή ένα σύμπαν που φοράει ρολόι; Έχουμε τόσο πολύ συνηθίσει να ακολουθούμε το βέλος του χρόνου ώστε το δεχόμαστε πια ως προφανές. Η δουλειά όμως των φυσικών είναι να εξηγούν το κάθε τι στο φυσικό κόσμο και η εξήγηση του βέλους του χρόνου ήταν πάντα ένα μόνιμο πρόβλημα. Οι άνθρωποι πάντα σκέφτονταν ή τους βόλευε να σκέφτονται, ότι το Σύμπαν είναι ένα ρολόι και μάλιστα ένα καλοκουρδισμένο ρολόι.

Οι αστρονόμοι πρόβλεπαν τις κινήσεις των πλανητών και τις εμφανίσεις των κομητών σύμφωνα με χρονικούς πίνακες. Ένα Σύμπαν ρολόι; Έχουμε τόσο πολύ συνηθίσει να ακολουθούμε το βέλος του χρόνου ώστε το δεχόμαστε πια ως προφανές το θεωρούμε αληθινό. Η δουλειά όμως των φυσικών είναι να εξηγούν το κάθε τι στο φυσικό κόσμο, και η εξήγηση του βέλους του χρόνου ήταν πάντα ένα μόνιμο πρόβλημα. Οι άνθρωποι πάντα σκέφτονταν το Σύμπαν σαν ένα καλοκουρδισμένο ρολόι. Οι αστρονόμοι πρόβλεπαν τις κινήσεις των πλανητών και τις εμφανίσεις των κομητών σύμφωνα με χρονικούς πίνακες.

Υπάρχουν θεωρίες που λένε, ότι υπάρχουν θύλακες στο Σύμπαν όπου ο χρόνος κυλάει αντίστροφα και θύλακες που ο χρόνος όπως τον γνωρίζουμε, είναι ανύπαρκτος. Είναι δύσκολο να ελέγξουμε αυτές τις θεωρίες, για να ξέρουμε αν υπάρχει καμιά αλήθεια σ’ αυτές, εδώ αναιρούνται οι αλήθειες αυτού του σύμπαντος που είναι ήδη σχεδόν γνωστές. Οι εποχές αλλάζουν ο χρόνος περνάει, «αεί γίγνεσθαι και μεταβάλλεσθαι και μη ουδέποτε το αυτό μένειν» κατά τον Μέγα Ηράκλειτο.

Το παρελθόν είναι πίσω μας και το μέλλον δεν έχει έλθει ακόμα. Υπάρχει μια ισχυρή αίσθηση ότι ο χρόνος περνάει και μάλιστα με σταθερό ρυθμό και γενικεύοντας λέμε, ότι αυτό συμβαίνει και σε κάθε γωνιά του Σύμπαντος, του γνωστού και μην ξεχνάμε πως το Σύμπαν είναι άπειρο και ταυτόχρονα φρακταλικό. Άρα;

Ομοίως, ανταλλαγές ενέργειας συμβαίνουν κάθε φορά που τα αντικείμενα αλληλεπιδρούν το ένα με το άλλο, αναδιανέμουν προοδευτικά το συνολικό ποσό ενέργειας στο Σύμπαν. Αυτός είναι ο Δεύτερος Θερμοδυναμικός Νόμος. Μας λέει ότι η θερμότητα (ή η ενέργεια) μπορεί να κινηθεί αυθόρμητα από θερμότερα αντικείμενα σε ψυχρότερα, αλλά ποτέ αντίστροφα. Γι' αυτό και οι άνθρωποι που «παγώνουν» είναι εξαιρετικά σπάνιο θα «θερμανθούν» ξανά, μιλώντας σε συνειδησιακό-πνευματικό επίπεδο.

Χρειάζεται ενέργεια για να κρατηθούν τα πράγματα σε τακτοποιημένη δομή όπως αυτές που βλέπουμε γύρω μας – σπίτια, πόλεις, πλανήτες, αστέρια, γαλαξίες. Καθώς η ενέργεια αναδιατάσσεται η τάξη καταρρέει, σαν ερημωμένο χωριό που προοδευτικά καταρρέει. Ως αναπόφευκτη συνέπεια του Δεύτερου νόμου, το συνολικό ποσό της αταξίας – η εντροπία – πάντα αυξάνει στο Σύμπαν. Θεωρητικά το Σύμπαν θα φτάσει σε μια κατάσταση θερμοδυναμικής ισορροπίας, στην οποία κάθε τι βρίσκεται στην ίδια θερμοκρασία και όλες οι δομές έχουν καταρρεύσει. Το βέλος του χρόνου δείχνει από το χάος, την οριστική μοίρα του Σύμπαντος.

Ο τρόπος με τον οποίο ζει κανείς τη ζωή του πρέπει να ενσωματώνει βασικές αρχές Λογικής. Ας συγκρίνουμε μόνο όμοια πράγματα, ας καλιεργήσουμε αξίες Πολεμικής, αξίες “σύνδεσης με την Δύναμη”  όπως η Διάκριση, η Παρατήρηση του Ολοφάνερου, η Ολιγάρκεια, η Πειθαρχία. Ας γίνουμε αποτελεσματικοί, δημιουργικοί, άξιοι σεβασμού, ας μελετούμε πιο πολλά, μα μόνο αν τα μετατρέπουμε σε Δράση (αλλιώς είναι άχρηστα) κι ας ζούμε τη ζωή μας, έτσι κι αλλιώς μόνο να την ζούμε μπορούμε.
--------------------
Λεξησαφήνηση
*Ειμαρμένη η [imarméni] (χωρίς πληθ.): η Ανώτατη Δύναμη που κατευθύνει και επηρεάζει τα Σύμπαντα, καθώς και την τύχη κάθε ανθρώπου χωριστά· (πρβ. μοίρα, πεπρωμένο, τύχη).

*Σύγχυση 1η [sínxisi]: α.η κατάσταση που δημιουργείται από την ασάφεια, την αντιφατικότητα ή την έλλειψη τάξης: Yπάρχει μια ~ σχετικά με τις αρμοδιότητες της κάθε υπηρεσίας. Ο λαβύρινθος των νόμων και των διατάξεων προκαλεί συχνά ~ στον πολίτη. Mέσα στη ~ που ακολούθησε τα γεγονότα του 1922 στη Σμύρνη, πολλοί έχασαν τις οικογένειές τους. Mην κάνεις ~ της ελευθερίας και της ασυδοσίας, μη συγχέεις. β. (επιστ.) β1. (ψυχιατρ.) διανοητική ~, διαταραχή της συνειδήσεως, έλλειψη πνευματικής διαύγειας. β2. (νομ.) μέτρια / πλήρης ~ εξαιτίας της οποίας επιβάλλεται στο δράστη μικρότερη ποινή ή δεν του καταλογίζεται ευθύνη. (λόγ. έκφρ.) (πλήρης) ~ φρενών.
[λόγ.: α: αρχ. σύγχυ(σις) -ση (< συγχέω)· β: σημδ. γαλλ. confusion]

Σύγχυση 2η: ταραχή που προέρχεται από θυμό, εκνευρισμό ή από αγωνία, στενοχώρια: Πήρα μια ~ σήμερα, που τρέμω ακόμη. Mέσα στη σύγχυσή της δεν ήξερε τι έλεγε.