Όρια δεν είναι μόνο τα «όχι»

«Το να τολμήσεις να ορίσεις τα όριά σου, έχει να κάνει με το κουράγιο και την τόλμη να αγαπήσεις τον εαυτό σου, ακόμα κι αν ταυτόχρονα ρισκάρεις “να απογοητεύσεις” τους άλλους» – Brene Brown

«Βάζω όρια» είναι μία έκφραση που ακούμε πολύ συχνά και μάλιστα ακούμε «να του/της βάλεις όρια». Όρια – όπως το έχω αντιληφθεί ως πρόσωπο – είναι όλα τα στοιχεία που σε καθορίζουν, που δηλώνουν ότι είσαι εσύ. Είναι όλες σου οι συμπεριφορές, τι σου αρέσει και τι όχι, τι αντέχεις και τι όχι, τι μπορείς και τι όχι, τι θέλεις και τι όχι, οι προσδοκίες, οι δυσκολίες, οι φοβίες, οι σκέψεις, οι πεποιθήσεις, οι αξίες, οι επιθυμίες, τα όνειρά σου, τα συναισθήματά σου και οι συναισθηματικές καταστάσεις μέσα στις οποίες βρίσκεσαι.

Από το τι χρώμα σου αρέσει μέχρι το ότι βλέπεις κάτι και συγκινείσαι, το ότι δεν αντέχεις για παράδειγμα ούτε τη θέα ενός φαγητού ή ότι λατρεύεις τη θάλασσα, το ότι μπερδεύεις τα λόγια σου όταν βιάζεσαι ή το ότι δυσκολεύεσαι να μπεις σε διαδικασία αντιπαράθεσης. Είναι κάθε τι μικρό ή μεγάλο, εξωτερικό ή εσωτερικό σου χαρακτηριστικό, που όταν τα βάλεις σαν κομμάτια ενός παζλ το ένα δίπλα στο άλλο, θα φτιάξουν εσένα, κάθε φορά στο εδώ και τώρα.

Ίσως λοιπόν σε αυτό το σημείο να έχει έρθει η στιγμή να κάνουμε μία αλλαγή. Ας αντικαταστήσουμε την έκφραση «βάζω όρια» με την καινούρια «δείχνω/αποκαλύπτω τα όριά μου». Και ας μείνουμε λίγο στο πόσο έχει γίνει αυτόματα πιο ξεκάθαρο, τι συμβαίνει με τα όριά μας. Αν λοιπόν τα όριά μου είναι όλα όσα είμαι (όλα μου τα σημεία φωτεινά και σκοτεινά, εύκολα και δύσκολα), ξεκινάμε με το δεδομένο ότι υπάρχουν ήδη, άρα δεν τα βάζω κάπου, γιατί είναι κάπου, σ΄ εμένα, είναι εγώ, είμαι εγώ.

Το δεύτερο σημείο που αξίζει να τονίσουμε είναι ότι για να τα δείξω στον άλλο, χρειάζεται πρωτίστως να τα έχω αναγνωρίσει -ως ένα βαθμό τουλάχιστον- εγώ, να είμαι δηλαδή σε επαφή μ΄ εμένα για να ξέρω τι μου συμβαίνει κάθε στιγμή, ώστε να μπορώ να το επικοινωνήσω στον άλλο.

Και εδώ βρίσκεται το κομβικό σημείο της αυτοαποκάλυψης που δεν είναι εύκολο αλλά δεν είναι και δύσκολο, αρκεί να ξέρω πώς να το κάνω και να τολμήσω να το κάνω.  Ο περισσότερος κόσμος θεωρεί ότι το πιο δύσκολο κομμάτι με τα όρια είναι να μάθει να λέει «όχι», «δεν θέλω», «δεν μπορώ». Και από εκεί συνήθως ξεκινά, να μάθει δηλαδή να λέει «όχι».

Πραγματικά είναι μία δύσκολη διαδικασία αυτή του να μάθει κάποιος να λέει «όχι», γιατί προφανώς του είναι ξένη, δεν την έχει μάθει μέχρι εκείνη τη στιγμή. Ίσως μάλιστα να θεωρείς – επειδή αυτή η δυσλειτουργική πεποίθηση έχει χτιστεί μέσα σου για κάποιους λόγους – ότι είναι «κακό ή εγωιστικό», ή ότι δεν δείχνει σεβασμό, και μη αποδεκτό ένα καλό παιδί να λέει όχι. Είναι ένα μεγάλο θέμα από μόνο του αυτό αλλά επί του παρόντος ας στρέψουμε την προσοχή μας σε κάτι άλλο εξίσου πολύ σημαντικό.

Όρια δεν είναι μόνο τα «όχι» σου! Αξίζει να έχεις στο μυαλό σου ότι όρια είναι και τα «ναι» σου, τα «θέλω» σου, τα «μπορώ» σου, τα «χρειάζομαι», «έχω ανάγκη» σου! Και είναι πολύ εντάξει να τα εκφράζεις! Έχεις αναρωτηθεί πόσο εύκολο σου είναι να ζητήσεις κάτι για σένα; Να διεκδικήσεις χρόνο, κάποιο υλικό αγαθό, οτιδήποτε χρειάζεσαι να έχεις, να πάρεις, με σκοπό να ικανοποιήσεις κάποια ανάγκη ή επιθυμία σου, για να βιώσεις χαρά, ικανοποίηση, απόλαυση;

Ή νιώθεις ότι θα το ζητιανέψεις, έχεις ενοχές, μήπως φοβάσαι ότι τελικά δεν θα στο δώσουν, ή ανησυχείς ότι θα δημιουργηθεί ένταση και φασαρία που δεν αντέχεις, μήπως είναι και πάλι «εγωιστικό» να ικανοποιείς και τις δικές σου ανάγκες, μήπως είναι «κακό» να νιώθεις απόλαυση, ικανοποίηση, χαρά; Αισθάνεσαι ίσως ότι δεν αξίζεις να ζητήσεις; Και βέβαια όλα αυτά είναι πολύ εντάξει να τα νιώθεις γιατί προφανώς έτσι, μ΄ αυτές τις πληροφορίες έχεις χτίσει μέσα σου μεγαλώνοντας, τις πεποιθήσεις που καθορίζουν τον τρόπο που λειτουργείς και υπάρχεις σήμερα.

Αν δώσεις όμως σημασία στο πώς νιώθεις κάθε φορά που αφήνεις μία σου ανάγκη ακάλυπτη, θα διαπιστώσεις ότι ο εαυτός σου θα αντιδράσει το πιο πιθανό με θυμό αρχικά. Αν δώσεις προσοχή στον θυμό σου θα δεις ίσως ότι εκεί μαζί του κρύβεται και ματαίωση και λύπη… Αυτά, τα συναισθήματα δηλαδή, είναι και σε κάθε περίπτωση οι ενδείξεις ότι πλήττονται τα όριά σου, ότι μένουν ανεκπλήρωτα, ακάλυπτα, σε εκκρεμότητα.

Το να δείχνεις και όσα θέλεις, όσα έχεις ανάγκη και ό,τι χρειάζεσαι εκτός από ό,τι δεν θέλεις, είναι δικαίωμα και ταυτόχρονα υποχρέωση προς τον εαυτό σου.

Κανείς άλλος έξω από εσένα δεν μπορεί να γνωρίζει και τελικά να καλύψει τις δικές σου ανάγκες, επιθυμίες και όνειρα. Κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να μαντεύει τι χρειάζεσαι είτε σε επίπεδο ατομικών αναγκών είτε σε επίπεδο αναγκών μέσα στις σχέσεις σου. Εσύ είσαι υπεύθυνη/ος να διεκδικείς για σένα ό,τι θέλεις και ο άλλος για τον εαυτό του. Σαφώς υπάρχει η πιθανότητα να ακούσεις εσύ «όχι» ως απάντηση όταν ζητάς, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα ζητήσεις, εξάλλου χρησιμοποίησα τη λέξη «πιθανότητα», όχι «βεβαιότητα». Ποιος ξέρει τι θα συμβεί, πριν να συμβεί;!

Άσε λοιπόν τα σενάρια κινδυνολογίας στην άκρη και ζήτα αυτό που χρειάζεσαι όσο πιο ευθέως και ξεκάθαρα μπορείς, είτε από τον εαυτό σου είτε από κάποιον άλλο. Όταν ο άλλος είναι ενήμερος για όσα χρειάζεσαι, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να τα έχεις. Μπορείς, αν θέλεις να ξεκινήσεις καταγράφοντας αρχικά τι χρειάζεσαι, τι θέλεις και με τον δικό σου ρυθμό και τρόπο, να αρχίσεις να προσπαθείς να τα πετύχεις στον βαθμό που μπορείς κάθε φορά. Αυτό είναι και ένα σημαντικό κλειδί στη διαδικασία, να μη συγκρίνεις τον εαυτό σου με άλλους, να αποδέχεσαι και να βρίσκεις αξία σε ό,τι κάνεις, με τον ρυθμό και τον τρόπο που το κάνεις.

Επίτρεψε στον εαυτό σου να αυτοαποκαλύπτεται και ως πρόσωπο που έχει και ανάγκη να παίρνει και όχι μόνο να δίνει! Να θυμάσαι, ότι η ευθύνη για τη ζωή σου και την ποιότητά της βρίσκεται αποκλειστικά στα δικά σου χέρια και ότι είσαι απόλυτα επαρκής για να ζεις, όπως αγαπάς και ονειρεύεσαι, αρκεί να σου το αναγνωρίσεις και να το πιστέψεις!