Έπαφος: η αφή του Διός

Ο Έπαφος, μας λέει ο μύθος, ήταν γιος του Δία και της Ιούς από τον οποίο ξεκινούν οι μεγάλοι βασιλικοί οίκοι της Αιγύπτου και του Άργους. Ας πάμε όμως να ξετυλίξουμε τον μύθο. Όλα άρχισαν από κάτι περίεργα όνειρα, όταν η Ιώ ήταν ιέρεια στο Ηραίον του Άργους, στον αρχαιότερο των ναών, στον χώρο που μετρούσε τον χρόνο. Για ένα μεγάλο διάστημα οι Έλληνες μετρούσαν τα χρόνια με την διαδοχή των ιερειών του Ηραίου.

Την ερωτεύτηκε ο Δίας και ο έρωτας του της επέφερε βάσανα και κατάρες. Τα όνειράτης, της σιγοψιθύριζαν τον φλογερό έρωτα που αισθανόταν ο Δίας για κείνη και την συμβούλευαν να παει προς τα λιβάδια της Λέρνας, εκεί όπου έβοσκαν τα βόδια και τα πρόβατα του πατέρα της. Όχι πια ιέρεια αφιερωμένη στην θεά, αλλά ζώο αφιερωμένο στον θεό, όπως εκείνα που γύριζαν ελεύθερα στους περίφρακτους χώρους του Ναού. Έτσι την ήθελαν τα όνειρά της.

Εκεί για να την προφυλάξει από τη ζήλεια της Ήρας, ο Δίας μεταμόρφωσε την Ιώ σε λευκή αγελάδα, τόσο ξεχωριστή που η Ήρα ζήτησε αυτή τη δαμάλα ως άξια να την προσφέρουν στη χάρη της. Η θεά Ήρα όμως, που ζήλευε πάντα τον σύζυγό της Δία και τις ερωμένες του, για να εκδικηθεί την Ιώ της έστειλε μια βοϊδόμυγα (η αλογόμυγα), που την τσιμπούσε συνεχώς στο πλευρό.

Η βοϊδόμυγα, ο οίστρος, κολλημένη στα πλευρά της τη βασάνιζε. Τρελή από μανία η Ιώ άρχισε να τρέχει πέρα δώθε σε μια απέλπιδα προσπάθεια να απαλλαχτεί από τη μύγα. Στην αγχώδη και χωρίς ανάπαυλα περιπλάνησή της διέσχισε όλες τις θάλασσες.

Πήγε πρώτα στην Δωδώνη και έτρεξε κατά μήκος των ακτών που ονομάστηκαν από αυτήν Ιόνιο Πέλαγος. Κατευθύνθηκε βόρεια στο όρος Αίμο, και ύστερα από το δέλτα του Δούναβη, με την φορά του ηλίου, έκανε τον γύρο της Μαύρης θάλασσας.

Ο Βόσπορος ονομάστηκε έτσι από το πέρασμα της εκεί με την μορφή αγελάδας (βοός πόρος). Πλανήθηκε στην Ιλλυρία, τη Σκυθία, έφτασε στην Κιμμερίδα γη (Κριμαία). Ακολούθησε τον ποταμό Υβριστή ως στις πηγές του στον Καύκασο όπου ήταν δεμένος ο Προμηθέας.

Η Ιώ επέστρεψε στην Ευρώπη μέσω Κολχίδας και ύστερα έφυγε καλπάζοντας ως την Μικρά Ασία στη πόλη Ιώνη, (σημερινή Γάζα) στην Ταρσό και στην Ιόππη, και από εκεί στην Μηδία, στη Βακτρία και στην Ινδία.

Περνώντας νοτιοδυτικά μέσω Αραβίας, διέσχισε τον Ινδικό Βόσπορο- το στενό του Μπάμπ -ελ- Μαντέμπ) και έφτασε στην Αιθιοπία. Από εκεί ανηφόρισε από τις πηγές του Νείλου, όπου οι Πυγμαίοι έχουν αιώνιο πόλεμο με τους γερανούς και επιτέλους βρήκε ανάπαυση στην Αίγυπτο.

Εκεί ο Δίας την αγγίζει και της ξαναδίνει την ανθρώπινη μορφή της. Από αυτό το άγγιγμα εκεί στις όχθες του Νείλου, γεννήθηκε ο Έπαφος. Ο Επαφώμενος, αυτός που προέκυψε από το άγγιγμα- την αφή του Διός. (ἐπαφῶ -αγγίζω ελαφρά).

Άλλοι παραδίδουν ως τόπο γέννησης του Έπαφου μια σπηλιά στην Εύβοια (Στράβ. 10.1.3)

Λέγεται πως οι περιπέτειες της Ιούς δεν τελείωσαν εκεί.

Οι Κουρήτες, εκτελώντας διαταγή της Ήρας, απέσπασαν το βρέφος από τη μητέρα του και το έκρυψαν. Ο Δίας όμως τους κατακεραύνωσε και η Ιώ άρχισε να αναζητά το παιδί της. Κάποτε έμαθε ότι τον μεγάλωνε η σύζυγος του βασιλιά της Βύβλου, στη Συρία. Η Ιώ πήγε στη Συρία, πήρε πράγματι το παιδί της και το ξανάφερε στην Αίγυπτο. Εκεί και το ανάθρεψε. Ο βασιλιάς Τηλέγονος το υιοθέτησε και, όταν πέθανε, ο Έπαφος τον διαδέχθηκε στον θρόνο.

ΟΈπαφος απέκτησε με τη Μέμφιδα τη Λιβύη. Απόγονοι του Επάφου ήταν ακόμα ο Βήλος, ο Αγήνορας, ο Αίγυπτος, ο Δαναός, ο Κάδμος, η Ευρώπη, η Λυσιάνασσα, η Θήβη και άλλοι. Κάποιες πηγές αναφέρουν ως σύζυγο του Επάφου την Κασσιόπη. Ο μύθος του Επάφου, που ήταν διαδεδομένος στην Εύβοια και στη Βοιωτία, δείχνει ότι υπήρξαν Έλληνες άποικοι στην Αίγυπτο.

Η επαφή, το άγγιγμα από τον θεό, από τον θείο λόγο, δεν επέρχεται χωρίς κόπο. Μια αναζήτηση, μια περιπλάνηση γεμάτη αγωνία παραφυλάει το κάθε νου που θα ποθήσει την γνώση και την επαφή με τους θεούς. Στην σκοτεινή κατάσταση που βρίσκεται ο άνθρωπος, στο ενύπνιο του, τα όνειρα διαδέχονται το ένα το άλλο χωρίς ελπίδα επαφής με τον δαίμονα του. "Όλα άρχισαν από κάτι περίεργα όνειρα", μας λέει ο μύθος. Θα πρέπει να υπάρξει ο Έρως, αυτός ο πρώτος θεός, η έναρξη των πάντων, για να ξεκινήσει η μνήμη να αναζητά την πηγή της αλήθειας. Ο οίστρος (βοϊδόμυγα) είναι το επόμενο. Είναι η πιο ασαφής και όμως πανταχού παρούσα ανάμεσα στις δυνάμεις που στήριξαν τους Έλληνες.

 Ένας βόμβος από το αόρατο τους πλησίαζε.Ένα κεντρίτους πλήγωνε την ψυχή, μια μανία και τότε ξεσπούσαν τα γεγονότα. "Έτσι την ήθελαν τα όνειρά της" μας λέει ο μύθος. Η μεταμόρφωση είναι αναπόφευκτη μετά από το "τσίμπημά" του. Η αναζήτηση και η περιπλάνηση, το επόμενο. Η κούραση της Ιούς, είναι συστατικό όλων όσων ποθούν να αγγίξουν ένα ψήγμα αληθείας, ένα ψήγμα θεϊκού Λόγου, μιας επαφής με τους θεούς. Η ανάπαυλα δεν έχει χώρο εδώ. Η Ιώεπανήρθε στην πρότερη μορφή της όταν την άγγιξε ο Δίας. Εκεί γεννήθηκε η πρώτη επαφή με τον θεϊκό Νού. Ο Έπαφος, ο επαφώμενος, η αφή του Δία, είναι ένας τόπος που δεν έχει περίεργα όνειρα. Δεν έχει αγωνία, ούτε κατατρεγμό, η επαφή γίνεται αισθητή σαν μια ζεστασιά που διαπερνά τον Λόγο και τον αναζωογονεί.

 Ο Καζαντζάκης επίσης δεν παύει να το λέει: ο Έπαφος, η αφή του Δία είναι αναμφισβήτητα ο θεός του.

Είθε να μας αγγίξει όλους