Ένας πόλεμος μαίνεται ακριβώς κάτω από τη μύτη σου και απλά είσαι αρκετά τυφλός για για τον αντιληφθείς.
Μάλλον όχι και τόσο τυφλός. Μπορείς να δεις αυτούς τους μικροσκοπικούς πολεμιστές, τα εκατό τρισεκατομμύρια αυτών κάτω από ένα καλό μικροσκόπιο. Δεν βρίσκονται όμως συνεχώς κάτω από τη μύτη σου. Μερικά βρίσκονται μέσα στη μύτη σου, στο στόμα σου, στο έντερό σου, ακόμα και στο μητρικό γάλα.
Μιλάμε για τα μικρόβια που ζουν πάνω και μέσα στο ανθρώπινο σώμα και υπερισχύουν αριθμητικά σε σχέση με τον άνθρωπο 10-1. Μαζί, τα μικρόβια και τα γονίδιά τους ονομάζονται μικροβίωμα, αναφέρει η Lita Proctor, επικεφαλής του Εθνικού Ινστιτούτου για το Πρόγραμμα του Ανθρωπίνου Μικροβιώματος που τον προηγούμενο μήνα δημοσίευσε έναν αρχικό χάρτη από τα μέρη που αποτελείται ένα «φυσιολογικό μικροβίωμα.»
Είναι αλήθεια ότι αν και είμαστε νησί, οι επιστήμονες αναφέρουν ότι μοιάζουμε πολύ με έναν κορραλιογενή ύφαλο ο οποίος υπολογίζεται ότι έχει 10,000 ήδη βακτηρίων, μυκήτων και μία σειρά άλλων παρομοίων τα οποία αποτελούν το οικοσύστημά μας. Επίσης, αν και μερικά από αυτά τα μικρόβια μπορούν να μας αρρωστήσουν αν βρεθούν εκτός ελέγχου, το 99% αυτών είναι καλοήθεις ή ακόμα μπορούν να μας προστατέψουν.
Τα βακτήρια έχουν εξελιχθεί παράλληλα με τους ανθρώπους εδώ και χιλιετίες, μας βοηθούν να χωνέψουμε το φαγητό, να συνθέσουμε βιταμίνες, ρυθμίζει το ανοσοποιητικό μας σύστημα, κτλ. Παρόλο αυτά, τα μικρόβια δέχονται επίθεση–και ο εχθρός είμαστε εμείς οι ίδιοι.
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής έχει αλλάξει τη σύσταση αυτών των πλασμάτων που κατοικούν στο σώμα μας και όχι πάντα για το καλύτερο. Ο συνδυασμός της βιομηχανοποίησης και του καλύτερου βιωτικού επιπέδου καθώς και σύγχρονος τρόπος ζωής έχει προκαλέσει τον αφανισμό αρχαίων μικροβίων πριν ακόμα καν το πάρουμε χαμπάρι. Αν και πολύ θεωρούν ότι τα μικρόβια είναι οι εχθροί μας, εμείς οι ίδιοι είναι που αλλοιώνουμε το όλο οικοσύστημα.
Αν και οι επιστήμονες δεν μπορούν να αποδείξουν τη σχέση αιτίας-αποτελέσματος, οι ερευνητές έχουν συνδέσει τις αλλαγές αυτών οι μικροβιακών κατοίκων με τα αυξημένα κρούσματα παχυσαρκίας, αλλεργιών, αυτοάνοσα νοσήματα και άλλες χρόνιες ασθένειες. Έχει παρατηρηθεί λοιπόν ότι στις ανεπτυγμένες χώρες έχει τροποποιηθεί σε μεγάλο βαθμό το περιβάλλον σε σχέση με αυτό που ήταν στο παρελθόν.
Το νερό είναι καθαρότερο, η τροφή περισσότερο επεξεργασμένη και έτσι τα έντερά μας έχουν λιγότερη ανάγκη από βακτήρια για να μας βοηθήσουν να χωνέψουμε την τροφή μας. Χρησιμοποιούμε περισσότερα αντιβιωτικά για να θεραπεύσουμε, για να παχύνουμε την τροφή μας, ακόμα και για να πλύνουμε τα χέρια μας και να ψεκάσουμε τους χώρους μας με ανάλογα σκευάσματα.
Έτσι και οι επιστήμονες δεν εκπλήσσονται όταν ανακαλύπτουν ότι τα μικρόβια στους ανθρώπους που ζουν σε βιομηχανοποιημένες χώρες είναι αρκετά διαφορετικά από αυτά που ζουν στις αναπτυσσόμενες.
Για τη μελέτη αυτού του γεγονότος οι επιστήμονες περνούν τα καλοκαίρια στα δάση του Αμαζονίου μελετώντας όχι τα φυτά, αλλά τους ανθρώπους ελπίζοντας να συγκρίνουν τα μικρόβια σε εκείνους τους ανθρώπους που ζουν σε περισσότερο παραδοσιακές κοινωνίες με εκείνουν που ζουν σε βιομηχανοποιημένα περιβάλλοντα.
Έχουν ήδη παρατηρήσει μία έντονη πτώση σε ένα πολύ σημαντικό είδος βακτηρίων, το Helicobacter pylori, ή H. pylori, το Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού. Τον περασμένο αιώνα, ο αριθμός των παιδιών στις ΗΠΑ που μετέφεραν αυτό το βακτηρίδιο στο στομάχι τους έχει πέσει από το 90% σε λιγότερο απο το 10%. Αυτή η πτώση είναι ταυτόχρονα καλή και κακή καθώς το H. pylori έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να προκαλέσει έλκος και καρκίνο του στομάχου.
Όπως έχει εξαφανιστεί σχεδόν αυτό το βακτηρίδιο έτσι έχουν εξαφανιστεί και πολλά κρούσματα καρκίνου του στομάχου που ήταν μία από τις κυριότερες αιτίες θανάτου στις ΗΠΑ. Παρόλο αυτά, η «επιτυχία» αυτή δεν είναι απόλυτη. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι το ίδιο βακτηρίδιο επίσης βοηθάει να αντιμετωπιστούν ασθένειες όπως ο καρκίνος του οισοφάγου και το παιδικό άσθμα όπου και τα δύο εμφανίζονται πολύ συχνά τις τελευταίες δεκαετίες. Το H. pylori ενδέχεται να βοηθάει στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας με το να ρθυθμίζει βασικές ορμόνες κλειδιά που σχετίζονται με την αύξηση ή τη μείωση της όρεξης.
Έρευνες έχουν δείξει ότι η μείωση του H. pylori αυξάνει τα επίπεδα των ορμονών που λένε στο σώμα να συνεχίζει να τρώει, αλλά περιορίζει τις ορμόνες που λένε στο σώμα πότε η τροφή είναι αρκετή. Οι γιατροί εξετάζουν επίσης τις αλλαγές στις αποικίες των μικροβίων μας και μία σειρά από ολοένα και πιο κοινές ασθένειες, όπως το έκζεμα που σήμερα εμφανίζεται σε διπλάσιο βαθμό από ό,τι πριν 20 με τριάντα χρόνια.Τα παιδιά στις αναπτυσσόμενες χώρες παρουσιάζουν σε πολύ χαμηλότερο ποσοστό τέτοια περιστατικά.
Η επιστήμη του μικροβιώματος είναι σχετικά νέα και πιο σύνθετες περιπτώσεις όπως ο καρκίνος, το άσθα, οι αλλεργίες και η παχυσαρκία έχουν πολλαπλες αιτίες. Παρόλο αυτό το μικροβίωμα μπορεί να ανοίξει νέους ορίζοντες στην ιατρική σε σημείο που στο μέλλον τα παιδιά να εκτίθενται επίτηδες στον H. pylori έτσι ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος για άσθμα.
Μερικές σημαντικές αλλαγές στο ανθρώπινο μικροβίωμα εμφανίζονται της πρώτες στιγμές της γέννησής μας. «Τα μωρά είναι μαγνήτες μικροβίων.» Μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες, όλα τα μωρά γεννιούνταν στην πλειοψηφία τους με φυσιολογικό τοκετό, μία διαδικασία που εξέθετε τα νεογέννητα σε δισεκατομμύρια μικροβίων καθώς περνούσαν μέσα από τον κόλπο. Τα μωρά «χρωματίζονται» με μικρόβια μέσα στη μήτρα και το πέρασμα από εκεί βοηθάει το παιδί να έχει το ίδιο μικροβίωμα με τη μητέρα του, πράγμα που θα το βοηθήσει αργότερα στη ζωή του εκτός.
Η διαδικασία αυτή επιτελεί μία σειρά βασικών λειτουργιών. Πρώτα, αυτό το πέρασμα «εκπαιδεύει» το ανοσοποιητικό σύστημα του παιδιού, διδάσκει τα αμυντικά κύτταρα του σώματός τους ενάντια στους εισβολείς που αποτελούν απειλή. Η έρευνα δείχνει ότι τα μικρόβια του κόλπου της γυναίκας ουσιαστικά αλλάζουν με το πέρασμα των μηνών και των εβδομάδων πριν από τον τοκετό.
Για παράδειγμα, τα μικροβιώματα που χωνεύουν το γάλα ξεκινούν την αναπαραγωγή και έτσι είναι πιθανόν ότι το μωρό θα τα καταπιεί κατά τη διάρκεια του τοκετού. Δεν είναι τυχαίο ότι τα μικροβιώματα που το μωρό χρειάζεται για να θηλάσει τείνουν να πολλαπλασιάζονται στον κόλπο.
Το μητρικό γάλα από μόνο του δεν αποτελεί μόνο τροφή για το αναπτυσσόμενο μωρό, αλλά και τροφή για τα μικρόβια που φέρει. Ενώ τα μωρά δεν μπορούν να χωνέψουν αυτές τις ουσίες, τα επωφελή βακτήρια τις καταβροχθίζουν. Αυτό βοηθάει στη δημιουργία ενός αποθέματος επωφελών μικροβίων στο έντερο του μωρού, τα οποία είναι και σημαντικά για τη διατήρηση της υγείας του μωρού και την απομόνωση άλλων βλαβερών μικροβίων που θα μπορούσαν να κάνουν τα μωρά άρρωστα.
Πολλά μωρά όμως σήμερα δεν παίρνουν αυτή την προστασία. Ενώ το 75% των μαμάδων κάνει μία προσπάθεια να θηλάσει, μόνο το 44% συνεχίζει και μετά τους έξι μήνες. Σε αυτό το ποσοστό βάλτε και τον αυξημένο αριθμό καισαρικών σε σύγκριση με το παρελθόν. Εργαστηριακοί έλεγχοι έχουν δείξει πλέον ότι τα μωρά δεν «προικίζονται» με τα μικρόβια της μήτρας, αλλά με αυτά που βρίσκονται στο δέρμα.
Οι γιατροί γνωρίζουν εδώ και χρόνια τα ωφέλη ενός κολπικού τοκέτού τόσο για τα μωρά, όσο και για τις μαμάδες. Έχουν πολύ λιγότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν αλλεργίες, άσθμα, κοιλιακά, διαβήτη τύπου 1, μια αυτοάνοση ασθένεια και να νοσηλευθούν με έντονη διάρροια και εμετό.
Τουλάχιστον στη θεωρία ο αυξημένος αριθμός των καισαρικών–σε συνδυασμό με τις αλλαγές τους τρόπου ζωής, όπως η εκτεταμμένη χρήση των αντιβιωτικών έχουν προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στους πληθυσμούς των μικροβιωμάτων. Καθώς οι μητέρες χάνουν τα μικροβιώματα, χάνουν επίσης και τη δυνατότητα να περάσουν αυτά τα επωφελή μικρόβια στα παιδιά τους. Στη διαδικασία αυτπή ορισμένοι πληθυσμοί αυτών μπορεί να χαθούν ολοκληρωτικά.
Εκείνες οι μητέρες που έκαναν καισαρική δεν θα πρέπει να αισθάνονται άσχημα, αν και τα μικροβιώματα του μωρού τους είναι διαφορετικά, αλλά όχι και απαραίτητα ακατάλληλα. Φυσικά δεν μπορουμε να υποστηρίξουμε με απόλυτο τρόπο ότι ο κίνδυνος για την εκδήλωση κάποιου νοσήματος εξαρτάται αποκλειστικά από τον τρόπο γέννησης.
Αν και η επιστήμη που αφορά το ανθρώπινο μικροβίωμα αναπτύσσεται πολύ γρήγορα, οι επιστήμονες δεν έχουν προχωρήσει σε αρκετό βάθος. Τώρα έχουν χαρτογραφήσει πώς είναι το «φυσιολογικό» μικροβίωμα και ελπίζουν να κατανοήσουν τι είναι αυτό που γίνεται λάθος και καταλήγει στην εκδήλωση ασθένειας.
Πειράματα σε ποντίκια, για παράδειγμα, δείχνουν ότι οι αλλαγές στα μικρόβια των εντέρων μας μπορούν να αλλάξουν ακόμα και την προσωπικότητα ενός ζώου και τη δομή του εγκεφάλου τους. Ποντίκια που έχουν αναπαραχθεί σε ένα περιβάλλον χωρίς μικρόβια είναι στη βάση τους «μη φυσιολογικά» σε σύγκριση με άλλα ζώα.
Αντί να εμφανίζουν ένα φυσιολογικό ποσοστό επιφυλακτικότητας, τα καθαρά ποντίκια είναι υπερικινητικά σε βαθμό που η έλλειψη άγχους τα κάνει τόσο αεικίνητα που είναι θέτει σε κίνδυνο την ασφάλειά τους και αυτό οφείλεται στην έλλειψη μικροβίων στον εγκέφαλό τους.
Στον μέλλον οι γιατροί ελπίζουν να ανακαλύψουν τρόπους ώστε να διαχειρίζονται το μικροβίωμα έτσι ώστε να αποκαταστήσουν τη χαμένη ισορροπία στον οργανισμό μας. Στην προσπάθεια αυτή οι γιατροί χρησιμοποιούν ήδη αυτό που ονομάζουν υγιή μικρόβια για να αναδημιουργήσουν εκ νέου πληθυσμούς μικροβίων στα έντερα των ανθρώπων που υποφέρουν από μία θανάσιμη μόλυνση, τη C. difficile που μπορεί να προκαλέσει έντονη διάρροια και μία απειλητική για τη ζωή μόλυνση του παχέως εντέρου.
Στο μέλλον, οι γιατροί ελπίζουν να τελειοποιήσουν τις μεθόδους τους και να μεταμοσχεύουν στο έντερο μόνο τα βακτήρια που είναι οφέλιμα. Όπως κάποιοι ασθενείς που πρόκειται να υποβληθούν σε εγχείρηση πολλές φορές αποθηκεύουν το αίμα τους, έτσι σε μερικά κέντρα καρκίνου οι γιατροί δίνουν τη δυνατότητα στους ασθενείς τους να αποθηκεύσουν και να καταψύξουν δείγμα από τα κόπρανά τους έτσι ώστε να τους μεταμοσχεύσουν αργότερα εκείνα τα μικροβιώματα που έχουν καταστραφεί λόγο της χημειοθεραπείας που τους επιβάλλεται.
Το μικροβίωμα μπορεί να βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό την ιατρική και την εξέλιξη των φαρμάκων αφού δεν χρειάζεται πια να να βρεθούν σε έναν κορραλιογενή ύφαλο ή τροπικό δάσος, αλλά μέσα στο ίδιο μας το σώμα, εκεί που η φύση μας τα έχει προσφέρει όλα.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου