H ζωή μας στο μέλλον

Στο κοντινό μέλλον η πρόσβαση στην πληροφορία και την τεχνολογία θα μπορούσε να εξαλείψει την ιδιωτικότητα και τα κέρδη, και να μας υποχρεώσει να επαναπροσδιορίσουμε τα όρια ανάμεσα στον άνθρωπο και τις μηχανές.
H παραγωγή και η εκμετάλλευση των πόρων θα γίνονται κυρίως τοπικά, οι υπηρεσίες θα είναι πλήρως αυτοματοποιημένες, η παραγωγικότητα των εργαζομένων και η ψυχολογία των καταναλωτών ιδιαίτερα προβλέψιμη, και η τεχνητή ενίσχυση του ανθρώπου ευρύτατα διαδεδομένη.

Τα ρομπότ θα είναι ισότιμα με εμάς;
Τα όρια μεταξύ ανθρώπου και μηχανής γίνονται ολοένα και πιο δυσδιάκριτα. Η δυνατότητα για τεχνητή ενίσχυση του εαυτού μας θα μας επιτρέπει όλο και περισσότερο να λειτουργούμε σαν μηχανές. Αλλά και τα ρομπότ θα μπορούν σύντομα να είναι προικισμένα με ανθρώπινες ιδιότητες, όπως η γνωστική και συναισθηματική νοημοσύνη, επιτρέποντας τα να μιμούνται τις πιο σύνθετες ανθρώπινες δραστηριότητες.
Οπότε θα έπρεπε ίσως να επανεξετάσουμε όχι μόνο το τι σημαίνει να είναι κανείς άνθρωπος, αλλά και ποιο είναι το ανταγωνιστικό μας πλεονέκτημα στην αγορά εργασίας σε σχέση με τις μηχανές. Ποιες θέσεις εργασίας θα χρειάζονται ανθρώπους; Ποιες δεξιότητες θα είναι περισσότερο χρήσιμες; Και αν η εργασία καταστεί τελικά ξεπερασμένη, τότε ποια θα είναι η κύρια ασχολία μας, πώς θα κερδίζουμε τα προς το ζην, αλλά και πώς θα ορίζουμε την επιτυχία;

Τα σχολεία θα εμφυτεύονται;
Το ερώτημα για το ποιές δεξιότητες εργασίας θα είναι περισσότερο σημαντικές στα επόμενα χρόνια φέρνει στο προσκήνιο μία από τις τρεις μεγάλες αλλαγές που εξελίσσονται παράλληλα και θα μπορούσαν να επηρεάσουν σημαντικά τους τρόπους που μαθαίνουμε. Η δεύτερη σημαντική αλλαγή θα προέλθει από την αύξηση του προσδόκιμου ζωής μας, που μπορεί να ξεπεράσει ακόμα και τα 100 χρόνια. Η τρίτη αλλαγή αφορά το πώς οι πληροφορίες και τα εκπαιδευτικά εργαλεία γίνονται όλο και πιο πολύ καθολικά διαθέσιμα: online, σε κινητές συσκευές, ακόμα και μέσω ηλεκτρονικών συσκευών που θα φοράμε.
Ως συνέπεια, θα πρέπει να επανεξετάσουμε τους τρόπους με τους οποίους προετοιμαζόμαστε για να εισέλθουμε αλλά και για να παραμείνουμε στην αγορά εργασίας. Τι θα μαθαίνουμε, πώς και πότε; Θα εξακολουθούμε να λαμβάνουμε την βασική μας εκπαίδευση ξεκινώντας από την παιδική ηλικία μέχρι τα μέσα της τρίτης δεκαετίας της ζωής μας ή θα πρέπει συνεχώς να μετεκπαιδευόμαστε; Πώς θα εξελιχθεί η επαγγελματική κατάρτιση;

Θα καθορίζει η τεχνολογία την κοινωνική τάξη;
Το αν η τεχνολογική πρόοδος μειώνει ή αυξάνει την κοινωνική και οικονομική ισότητα αποτελεί ένα διαρκή προβληματισμό για τον οποίο δεν έχει βγει ακόμα πόρισμα. Αυτή η συζήτηση γίνεται ολοένα και πιο σημαντική όσο αυξάνεται το πλήθος των τεχνολογιών που επηρεάζουν τη ζωή μας.
Εκτός από τα ζητήματα των ίσων ευκαιριών και της ισότιμης πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη και την εκπαίδευση, η έλλειψη πρόσβασης στην τεχνολογία θα μπορούσε να γίνει σύντομα η κύρια πηγή της ανισότητας. Άραγε ποιό οικονομικό σύστημα θα μπορούσε να αποδειχτεί επιτυχημένο στην παροχή ίσης πρόσβασης στα κοινωνικά και οικονομικά οφέλη της τεχνολογίας;

Οι “prosumers” θα κλείσουν τις εταιρείες;
Η τεχνολογία έχει μετατρέψει σε απομεινάρι του παρελθόντος την έννοια της “ιδιωτικής ζωής”, ενώ άλλες τεχνολογικές εξελίξεις επιτρέπουν μεγαλύτερη αποκέντρωση των μέσων παραγωγής. Μέσω της τρισδιάστατης εκτύπωσης και του «Ίντερνετ των πραγμάτων» αρκετά κόστη θα μπορούσαν να μειωθούν, όπως και και οι τιμές πώλησης, με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν κέρδη.
Αυτός ο τύπος «της κοινωνίας με τα μηδενικά περιθώρια κέρδους» θα μπορούσε δυνητικά να σηματοδοτήσει την άνοδο των «prosumers»: δηλαδή των ανθρώπων που παράγουν και καταναλώνουν την ίδια στιγμή, χωρίς να δημιουργούν ούτε κόστος αλλά ούτε και κέρδος.
Με βάση αυτό το σενάριο, προκαλείται η απορία πώς θα δημιουργούν κέρδη οι επιχειρήσεις. Tα κέρδη θα εξακολουθήσουν να είναι ο κύριος επιχειρηματικός στόχος; Θα χάσουν την αξία τους τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας ή θα γίνουν πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία για τις επιχειρήσεις, για παράδειγμα πουλώντας το δικαίωμα της εκτύπωσης προϊόντων στο σπίτι; Ποιο σύστημα ασφάλισης θα ρισκάρει όταν υπάρχει τέτοια δυναμική αλλαγών;

Δεν θα απομείνει τίποτα για τη μεταφορά;
Η τεχνολογία θα μας δώσει τη δυνατότητα να δημιουργούμε ορυκτά μέταλλα από αφαλάτωση άλμης, να παράγουμε καθαρή ενέργεια από τα λύματα και να καλλιεργούμε τρόφιμα σε εργαστήρια. Επιπλέον, όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, θα δίνονται ολοένα και περισσότερες ευκαιρίες στους καταναλωτές να γίνουν πιο δραστήριοι prosumers.
Τέλος, η αυτοματοποίηση και τα ρομπότ θα αφαιρούν τον ρόλο που έχουν χώρες χαμηλού κόστους όσο αφορά το outsourcing εργασιών. Όλα αυτά δείχνουν προς την κατεύθυνση της ολοένα και αυξανόμενης εντοπιότητας της παραγωγής. Όμως, ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στο εμπόριο και τις παγκόσμιες οικονομικές σχέσεις; Πώς θα εξελιχθεί το μοτίβο της παγκόσμιας μετανάστευσης; Πώς θα αλλάξουν τα κέντρα της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας;