H μνήμη αλλοιώνει το παρελθόν

Οι μαρτυρίες δεν έχουν και σπουδαία βαρύτητα 

Κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος ότι οι αναμνήσεις του είναι ακριβείς: Η μνήμη μας είναι μια τρελή χρονομηχανή που ξαναγράφει το παρελθόν χρησιμοποιώντας εμπειρίες από το τώρα, δείχνει μια ακόμα μελέτη, η οποία μάλιστα εντοπίζει την περιοχή του εγκεφάλου που αναλαμβάνει αυτό το μοντάζ.

 

Προηγούμενες μελέτες σε πειραματόζωα έχουν δείξει ότι οι αναμνήσεις μας γίνονται «εύπλαστες» τη στιγμή που τις ανακαλούμε και μπορούν να έτσι να αποκτούν νέα χαρακτηριστικά. Τα ευρήματα αξιοποιούνται ήδη πειραματικά για την εξασθένηση επώδυνων αναμνήσεων σε ασθενείς με μετατραυματική διαταραχή.

Η νέα μελέτη επιβεβαιώνει ότι η ανθρώπινη μνήμη δεν λειτουργεί σαν βιντεοκάμερα. Σύμφωνα με τους ερευνητές στο Πανεπιστήμιο Northwestern στo Σικάγο ΗΠΑ, ακόμα και ο έρωτας με την πρώτη ματιά μπορεί να είναι ένα τρικ της μνήμης αντί για μια πραγματική εμπειρία.

 

«Όταν θυμόσαστε την εποχή που γνωρίσατε τον σημερινό σας σύντροφο δεν αποκλείεται να ανακαλείτε ένα συναίσθημα αγάπης και ευφορίας» αναφέρει η Ντόνα Τζο Μπριτζ, πρώτη συγγραφέας της μελέτης. «Στην πραγματικότητα όμως μπορεί να προβάλλετε τα σημερινά σας συναισθήματα πίσω στην αρχική σας συνάντηση με αυτό το άτομο» επισημαίνει.

 

Όσον αφορά τη χρησιμότητα αυτού του χρονικού μοντάζ, οι ερευνητές λένε ότι πρόκειται για ένα τρικ του εγκεφάλου στην προσπάθειά του να παράξει μια ιστορία που «ταιριάζει στο σήμερα».

 

Τώρα, κάποτε

 

Η μελέτη, η οποία θα δημοσιευτεί αργότερα την Τετάρτη στο έγκριτο Journal of Neuroscience, εξέτασε την αλλοίωση των αναμνήσεων σε 17 εθελοντές. Το δείγμα είναι μάλλον μικρό, τα αποτελέσματα όμως δεν προκαλούν έκπληξη: οι εθελοντές έκαναν πάντα λάθος στην προσπάθειά τους να θυμηθούν τη θέση ενός αντικειμένου.

 

Στην πρώτη φάση του πειράματος, οι εθελοντές κλήθηκαν να κοιτάξουν ένα αντικείμενο που εμφανιζόταν σε μια συγκεκριμένη θέση στην οθόνη με φόντο μια συγκεκριμένη εικόνα. Στη συνέχεια, κλήθηκαν να τοποθετήσουν το αντικείμενο στη σωστή του θέση στην οθόνη όταν το φόντο είχε αλλάξει. Όλοι οι εθελοντές μπερδεύονταν από την αλλαγή φόντου και τοποθετούσαν το αντικείμενο σε λανθασμένη θέση.

 

Στην τελική φάση του πειράματος, η οθόνη έδειχνε το αντικείμενο σε τρεις διαφορετικές θέσεις και οι εθελοντές κλήθηκαν να επιλέξουν τη σωστή θέση, αυτή που είχαν δει στην πρώτη φάση. Η μία από τις τρεις θέσεις ήταν η αρχική, η δεύτερη ήταν η θέση που είχαν επιλέξει οι εθελοντές στη δεύτερη φάση και η τρίτη ήταν μια νέα, άσχετη θέση.

 

Το βασικό εύρημα της μελέτης ήταν ότι όλοι οι εθελοντές επέλεξαν τη λανθασμένη θέση που είχαν επιλέξει στη δεύτερη φάση.

 

«Αυτό δείχνει ότι η αρχική ανάμνηση της θέσης άλλαξε ώστε να ανακλά τη θέση την οποία ανακαλούσαν οι εθελοντές στο νέο φόντο» εξηγεί η Μπριτζ. «Η μνήμη τους ενημέρωσε τις αποθηκευμένες πληροφορίες εισάγοντάς τις νέες πληροφορίες στην παλιά ανάμνηση».

 

Την ώρα του τεστ οι ερευνητές παρακολουθούσαν με ειδικές κάμερες τα μάτια των εθελοντών και κατέγραφαν την εγκεφαλική τους δραστηριότητα με λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI). Οι μετρήσεις έδειξαν ότι το μοντάζ των αναμνήσεων συμβαίνει στον ιππόκαμπο, μια περιοχή που είναι γνωστό ότι συμμετέχει στη μεταφορά των αναμνήσεων από τη βραχυπρόθεσμη στη μακροπρόθεσμη μνήμη.

 

«Η μνήμη μας δεν λειτουργεί σαν βιντεοκάμερα» καταλήγει η Μπριτζ. «Η μνήμη μας βάζει νέα πλαίσια και επεξεργάζεται τα γεγονότα ώστε να παράγει μια ιστορία που ταιριάζει στο σημερινό κόσμο. Είναι φτιαγμένη να αφορά το παρόν» αναφέρει.

 

Και, όπως επισημαίνει, τα αποτελέσματα έχουν σημασία ως προς την υποτιθέμενη αξιοπιστία των αυτοπτών μαρτύρων στα δικαστήρια: «Η μνήμη μας είναι φτιαγμένη να αλλάζει, όχι να μηρυκάζει γεγονότα, οπότε δεν είμαστε πολύ καλοί μάρτυρες».