Σκόπιμο νομίζω είναι, να προσπαθήσουμε όσο το δυνατόν γίνεται, να «ορίσουμε», αν μπορεί να ορισθεί, τι εννοούμε με την λέξη Έρωτα τόσον στην πρακτική, όσον και στην θεωρητική του μορφή. Και να τον απομυθοποιήσουμε βγάζοντας όλα τα περιττά στοιχεία που τον περιβάλλουν και να τον δούμε ως μια καθαρά σεξουαλική πράξη. Όμως αυτά τα περιττά στοιχεία μήπως είναι άραγε αναγκαία;Ο Έρωτας, που αγαπήθηκε, που λατρεύτηκε, που έγινε Θεότητα, που τον κάνανε τραγούδι, ποίημα, ζωγραφιά, μουσική κ.α παίζει έναν από τους βασικότερους, ρόλους στην ζωή μας. Και όλο αυτό το ένδυμα που φορά αυτή η σεξουαλική πράξη, προσπαθεί να αναβιβάσει την πράξη αυτή σε υπερβατικές καταστάσεις. Στην ουσία όλες αυτές οι υπερβατικές καταστάσεις οδηγούν, ή τις επινοήσαμε για να καλύψουμε, ή να δικαιολογήσουμε, ή για να εκδηλώσουμε με άλλα λόγια, αυτήν την σεξουαλική πράξη. Ή τέλος για να ρίξουμε στο κρεβάτι πιο ανώδυνα έναν άνθρωπο που ποθούμε.
Όντως όμως αυτή η πράξη αποτελεί το κίνητρο για την ζωή. Είναι η ίδια η ζωή. Και αν σας ενδιαφέρει η γνώμη μου είναι η μέγιστη ηδονή εκ των ηδονών. Τόσοι και τόσοι διανοούμενοι και συγγραφείς, αφού τον ύμνησαν, έδωσαν, ή προσπάθησαν να δώσουν μία άποψη που να προσιδιάζει καλλίτερα σ' αυτήν την εξαίσια και υπέροχη λειτουργία του ανθρώπου. Την έδωσαν όμως; Αλλά το πρόβλημα το οποίον γεννάτε για εμάς που βλέπουμε καθαρά τα πράγματα, για εμάς τους Επικούρειους είναι, ότι ο οποιοσδήποτε ορισμός και ιδιαίτερα πάνω στην έννοια έρωτας, είναι δύσκολο, παρακινδυνευμένο και επιπόλαιο αν θέλετε, να δώσουμε ξερά και ανούσια έναν «ορισμό». Άλλωστε, ως γνωστόν, εμείς οι Επικούρειοι δεν δίνουμε ορισμούς πάνω στις έννοιες, αλλά περιγράφουμε τις έννοιες αυτές, με αποτέλεσμα να τις προσεγγίσουμε με τον καλύτερο τρόπο.
Δηλαδή στην προκειμένη περίπτωση, η καλλίτερη έκφραση θα ήταν, μία ανάλυση σε βάθος. Εν ολίγοις, άραγε ποια είναι τα στοιχεία, ποιοι είναι οι περιορισμοί και ποια είναι τα κριτήρια, τα οποία εμπεριέχονται μέσα σ' αυτήν την πράξη; Ή μπορούν να υπάρξουν περιορισμοί και κριτήρια μέσα σ' αυτήν την έννοια; Νομίζω πως μπορούμε να βρούμε μερικά. Έτσι η απόπειρα της περιγραφής πρέπει να γίνει πάνω σε κάποια στοιχεία και κριτήρια τα οποία θα δοθούν από τα πριν.
Α) Η Εξωτερική εμφάνιση
Αρχίζοντας λοιπόν την ανάλυση της τόσο γλυκιάς και ηδονικής ενεργητικότητας του Ανθρώπου, θα πρέπει να λάβουμε υπ ' όψιν μας ένα από τα σπουδαιότερα κριτήρια. Και το κριτήριο αυτό είναι το εξωτερικό ερέθισμα. Και όταν μιλάμε για εξωτερικό ερέθισμα εννοούμε τόσο την καλαισθησία, όσο και τον καλλωπισμό. Δηλαδή την ομορφιά. Με λίγα λόγια η γενεσιουργός αιτία της επιθυμίας ενός ατόμου για ένα άλλο άτομο, εξαρτάται από το πρόσωπο του, από το παράστημά του, από το πόσο γυμνασμένος είναι, από το πώς ντύνεται, ή πως χτενίζεται κ.α. Εν κατακλείδι από το πόσο ωραίος είναι. Έτσι δεν θα πρέπει να παραγνωρίζεται το γούστο του ενός για τον άλλον. Άλλωστε είναι πάμπολλα τα παραδείγματα τα οποία συμβαίνουν στην καθημερινή ζωή που πιστοποιούν του λόγου το αληθές, αλλά και η υποψία μας ότι κάτι συμβαίνει. Πάνω σ' αυτό το θέμα μας λέει ο Επίκουρος ότι: « Εάν αφαιρεθεί η εξωτερική όψη και η ομιλία και η συναναστροφή ξεθυμαίνει το ερωτικό πάθος» [1] Είναι όμως δυνατό να αφαιρεθεί...;
Σίγουρα όμως υπάρχει μία υποκειμενικότητα όσον αφορά την αισθητική. Και αν δεν υπήρχε, τότε δικαίωμα να αποκτήσουν ταίρι, ή να κάνουν σεξ, θα είχαν μόνο οι «αντικειμενικά» ωραίοι. Όμως τα γούστα και τα κριτήρια του κάθε ανθρώπου, καί είναι διαφορετικά, καί αλλάζουν από εποχή, σε εποχή.
Αλλά αυτά καθ' αυτά τα κριτήρια της αισθητικής είναι άραγε εγγενή; Ή τα έχουμε όλοι μας διδαχθεί; Έχουμε λάβει δηλαδή τις προλήψεις από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας, έτσι ώστε να μας κάνει, να μας κινεί δηλαδή, εκείνες τις χορδές του έσω εαυτού μας, και να συμφωνούμε με τον εαυτό μας περί ενός όμορφου ανθρώπου; Ή ίσως να έχουμε συνείδηση περί της διαπλάσεως του σώματός και του προσώπου μας, καθώς και των εξωτερικών χαρακτηριστικών μας, ή ακόμα των δυνατοτήτων μας, ή των αδυναμιών μας. Ή επί πλέον, να ψάχνουμε κάτι που μας λείπει. και να δεχόμαστε ανάλογα εξωτερικά χαρακτηριστικά από έναν άνθρωπο με τον οποίο θα δημιουργήσουμε μια απόπειρα σχέσης ή σεξ;
Από την ιστορία όμως του ανθρώπου βλέπουμε πως η αισθητική είναι εγγενής. Και αυτό θα το παρατηρήσουμε στους πρωτόγονους ανθρώπους. Όπου και εκεί υπήρχαν κριτήρια αισθητικής και δεν υπήρχε καμία διδασκαλία επ' αυτής. Τούτο μπορούμε να το δούμε τόσον στην πρωτόγονη αλλά, καί σπουδαία ζωγραφική τους, καί στην ενδυμασία τους, καί στην παρουσία τους με τις διάφορες επεμβάσεις πάνω στο σώμα τους π.χ. βαψίματα, χαλκάδες, βραχιόλια κ.λ.π. Και τις περισσότερες φορές δεν βαφόντουσαν για μία αναμέτρηση με τις άλλες φυλές, αλλά καί για να τονώσουν την προσωπικότητά τους μέσω της καλαισθησίας τους, καί για το σεξουαλικό κάλεσμα. Αλλά υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος που λέει, ότι αυτό το οπτικό ερέθισμα μπορεί να είναι αλλοτριωτικό. Μπορεί να έγκειται στην απομάκρυνση του ιδίου μας του εαυτού από την φύση και στην δυσκολία της αναγνώρισης του φυσικώς ωραίου. Στην απομάκρυνση, λόγω της επέμβασης για λόγους εξουσιαστικούς, ή για λόγους καθυποτάξεως. Έτσι μπορεί να είναι προϊόν μιας ξεπερασμένης και εξαγόμενης με λάθος τρόπο, μιας δηλαδή χριστιανό-μαρξιστικής- κεφαλαιοκρατικής αισθητικής. Μίας δηλαδή επιβολής εκ των άνω. Όσο όμως επιβολή και να υπάρχει αν κοιτάξουμε βαθύτερα μέσα μας, θα δούμε ότι αυτός ο άνθρωπος, ότι αυτό το ωραίο εξωτερικά ευδιάθετο άτομο, προσιδιάζει καλυτέρα με την προσωπικότητά μας.Πιο συγκεκριμένα, το άτομο αυτό ταιριάζει περισσότερο με το πρότυπο του ανθρώπου που με την ανόθευτη φαντασία μας έχουμε δημιουργήσει. Φαντασία που ξεκινάει από το πραγματικό και μας οδηγεί σε ένα άτομο που θα θέλαμε να συνευρεθούμε. Και αν θέλαμε να κυριολεκτήσουμε, ή να το κοιτάξουμε διασταλτικά, ο όμορφος άνθρωπος αυτός, είναι εκείνος που θα θέλαμε να είμαστε, ή το συμπλήρωμά μας. Δηλαδή αυτό που λέμε το έτερον ήμισυ. Ακόμα στα εξωτερικά προσόντα συμπεριλαμβάνονται και όλες αυτές οι «αρετές» με τις οποίες είναι προικισμένος ένας άνθρωπος και που τις τονίζει υπέρμετρα. Το μίνι, τα στενά παντελόνια, τα κολάν κ.τ.λ. μας πληροφορούν και για αυτό.
Σίγουρα ένας ωραίος άνθρωπος, πάντα κατά τα κριτήριά μας, μας δημιουργεί πόθο και πάθος. Και σίγουρα η μη εκπλήρωσή του μετατρέπεται σε άγχος. Μετατρέπεται σ' ένα βαρίδι στο στέρνο μας. Σ' ένα ζωάκι που φωλιάζει μέσα μας και που θέλουμε να ξεριζώσουμε. Και τέλος πάντων σε μία άμυνα την οποία την δημιουργεί ο εαυτός μας προκειμένου να αποφύγει ένα ερωτικό αμόκ. Διότι τι άλλο μπορεί να είναι το άγχος, παρά ο φόβος του εαυτού μας για να μην παρεκτραπεί; Αυτός λοιπόν ο πόθος και το πάθος αν βρει ανταπόκριση, μας δημιουργεί την λανθάνουσα κατάσταση ότι το άτομο αυτό το έχουμε ερωτευθεί. Άλλωστε εδώ βρίσκεται και το πρόβλημα του κεραυνοβόλου έρωτα. Νομίζουμε λανθασμένα πως θα μπορούσε να είναι ο σύντροφος της ζωής μας ένεκα του πόθου. Η φαντασία μας, μας λέει, ότι θα μπορούσαμε να περάσουμε το υπόλοιπο του βίου μας μαζί.
Έτσι λοιπόν αν αυτός ο άνθρωπος και αν αποδειχθεί σκάρτος, ως ένα σημείο προσπαθούμε να δικαιολογήσουμε τα αδικαιολόγητα στον χαρακτήρα του, αλλά στο τέλος καταλήγει να είναι ένα αντικείμενο του πόθου.Ή πολλές φορές άμα περάσει ο πόθος αυτός, μετατρέπεται σε εχθρότητα ή και μίσος.
Δηλαδή εκείνο που εξάγεται από τα ανωτέρω είναι, ότι οποιαδήποτε σχέση, ή οτιδήποτε γίνεται με βάση αυτό και μόνο το κριτήριο, δεν θα διαρκέσει παρά, για ελάχιστο χρονικό διάστημα ή και καθόλου, αν αυτή η ορατή επαφή δεν συνοδεύεται και από άλλα στοιχεία. Βέβαια αυτό καθ' αυτό το κριτήριο δεν είναι τόσο ισχυρό όσο φαίνεται και χάνει την δυναμική του από άλλους παράγοντες. Παράγοντες όπως είναι για παράδειγμα η οικονομική κατάσταση, η επαγγελματική καταξίωση, η κοινωνική θέση κ.τ.λ.. Τότε πλέον δεν μιλάμε για ελεύθερη σχέση μεταξύ δύο συμβαλλομένων ατόμων, αλλά για μια κατάσταση επιβολής, ή μια κατάσταση αγοράς του ενός από τον άλλον. Οπότε αν έχεις λεφτά και δόξα, έχεις ωραίες γκόμενες και γκόμενους..
Β) Το συναίσθημα
Ναι πράγματι μία βασική λειτουργία του έρωτα είναι το συναίσθημα.. Και το οποίο συναίσθημα πρέπει να υπάρχει και από τις δύο πλευρές. Έτσι δεν νοείται λοιπόν έρωτας χωρίς αμοιβαίο συναίσθημα που τσιμπάει την καρδιά μας σ' όλες τις πλευρές της ζωής μας. Είναι αυτό που μας κάνει να νοιώθουμε νέοι, όμορφοι, ευδιάθετοι, χαρούμενοι. Εκείνο που είναι μία ατελείωτη Άνοιξη, είναι το ίδιο το οποίο ταλανίζει και ταλαιπωρεί όλους τους ανθρώπους ανάμεσα στους χρόνους. Γι' αυτό το συναίσθημα ειλικρινά προσφέρουμε, λουλούδια, δώρα, γράφουμε ποιήματα κ.τ.λ.
Διότι είναι σημαντικό πράγμα σ' έναν άνθρωπο να τον αγαπάνε. Να τον σκέφτονται προσωπικώς από ένα άλλο άνθρωπο, εκτός της οικογένειάς του, της μητέρας του, της παρέας του, των φίλων του κ.τ.λ., για ότι είναι. Και αυτό είναι μία καταξίωση της προσωπικότητάς του. Είναι το τιμώμενο πρόσωπο, για ένα άλλο. Είναι σε τελική ανάλυση η συνεκτίμηση δύο ατόμων όπου μαζί με τον πόθο οδηγεί στην ένωσή τους.
Έτσι λοιπόν στην κατακλείδα της υπόθεσης, εκείνο που μετράει περισσότερο στην ερωτική μας αναζήτηση είναι ο ψυχικός κόσμος του ανθρώπου που θα θέλαμε να κάνουμε μία σχέση. Το συναίσθημα, είναι αυτό που μας οδηγεί στην εξερεύνηση και την ανακάλυψη του ψυχικού κόσμου, που φέρει ο άνθρωπός μας.
Άρα λοιπόν η δέσμη του έρωτα, εξαρτάται άμεσα, θα έλεγα, και από το ενδιαφέρον της εισδοχής μας στον ψυχικό κόσμο ενός ατόμου. Και ακριβώς αυτό το ενδιαφέρον συνίσταται και εξαρτάται στο συναίσθημα που μπορεί να τρέφει ο ένας για τον άλλον. Ναι όντως πάνω σ' αυτό το επιχείρημα έρχεται να δώσει ένα παράδειγμα από την καθημερινή ζωή. Και αυτό δεν είναι η σεξουαλική πράξη, αλλά τι επακολουθεί πριν ή μετά απ' αυτήν την πράξη. Και αυτό που προηγείται καί πριν και επακολουθεί καί μετά, είναι η χαρά και η ηδονή για το συγκεκριμένο άτομο. Είναι η αμοιβαία ανατριχίλα πιάνοντας το χέρι του, είναι ότι το δέσιμο με το άτομο αυτό, είναι ο θαυμασμός, είναι η αγάπη και η ερωτική ατμόσφαιρα που δημιουργείτε τόσον πριν, όσο και μετά την σεξουαλική πράξη. Είναι τέλος πάντων ότι αρεσκόμαστε στην φιλία του, στην παρέα του, στην συμφωνία του ή στην λογική διαφωνία του.
Βλέπουμε λοιπόν πως πέραν της σεξουαλικής επαφής η ΑΓΑΠΗ.1 και η αλληλεγγύη μεταξύ δύο ατόμων είναι αυτές που κρατάνε ζωντανή μία σχέση..
Τι γίνεται όμως όταν χαθεί αυτό το συναίσθημα; Ή όταν αυτό το συναίσθημα ήταν ψεύτικο; Ή ακόμα αν αυτό το συναίσθημα ήταν προσποιητό; Ή αν το συναίσθημα ήταν υπέρμετρα μεγάλο και έξω από τα όρια του φυσιολογικού; Ή τέλος αν πεισθούμε, που πειθόμεθα μέσα σ' αυτήν την παραζάλη, ότι είμαστε οι πιο όμορφοι, οι πιο καλοί, οι πιο παθιάρηδες, η πιο αισθησιακοί, κ.τ.λ. Μήπως όλο αυτό το συναίσθημα καταλήγει σε καψούρα; Μήπως επενδύομαι παρά πάνω σ' έναν άνθρωπο απ' ότι θα έπρεπε; Βλέπουμε συχνά, ή και διαβάζουμε στις εφημερίδες, διάφορα γεγονότα της καθημερινής ζωής, όπως άνθρωποι να αυτοκτονούν, ή να πουλάνε ότι έχουν και δεν έχουν, να τρελαίνονται κ.α λόγω ερωτικής απογοήτευσης ή της καψούρας. Και αν υπήρχε κάποιος που δεν είχε ερωτευθεί: διαβάζοντας αυτά τα γεγονότα, θα τον ξένιζαν σίγουρα όλα αυτά τα προβλήματα των καθημερινών σχέσεων. Όντως θα παρεξενεύετο απ' όλη αυτή την διαδικασία. Γιατί στην προκειμένη περίπτωση ο καθένας μας το μόνο πράγμα που θα μπορούσε να θέσει σε λειτουργία, σε ενδεχόμενες, πιθανές και ανάλογες δικές του εμπειρίες, είναι η λειτουργία της φρόνησης. Η οποία φρόνηση και η ψύχραιμη σκέψη των καταστάσεων, θα τον νουθετούσε στην αποφυγή παρομοίων περιπετειών. Θα τον νουθετούσε για την αποφυγή αυτής της ψυχικής ταραχής. Νουθεσία η οποία έγκειται στην φρόνηση ότι, αν δεν είναι αυτός ο άνθρωπος που τυχόν γνώρισα, θα μπορούσε να ήταν και κάποιος άλλος. Πράγματι αν αυτοί οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν την φρόνηση θα είχαν αποφύγει όλες εκείνες τις δυσάρεστες γι' αυτούς εμπειρίες.
Επίσης ένα άλλο στοιχείο που οδηγεί σ' αυτές τις αρρωστημένες καταστάσεις έγκειται και σ' αυτό. Είναι όντως αλήθεια ότι τα διάφορα άτομα και εγώ προσωπικά, θεωρούν και δέχονται μία εγωκεντρική αντίληψη του περιβάλλοντος χώρου. Η κάθε ενέργεια και λειτουργία τους έχουν σαν κέντρο, αλλά και σαν κατάληξη το εγώ. Έτσι λοιπόν ο πόθος, που τρέφεται και αναπτύσσεται από κάποιον για κάποιον άλλο άνθρωπο, μπορεί να είναι καθαρά η ασυνείδητη ικανοποίηση του εγώ του. Και αν θέλαμε να το προεκτείνουμε στην κυριολεξία, όλοι οι άνθρωποι επιθυμούν να έχουν αντίγραφα του εαυτού τους. Και αν επιθυμούσαμε να το κακοποιήσουμε θα λέγαμε ότι όλοι οι άνθρωποι θέλουν να εξουσιάζουν ο ένας πάνω στον άλλον. Γιατί αυτή ακριβώς η επιθυμία, του να εξουσιάζεις δηλαδή, είναι έμφυτη. Όπως και η ικανοποίηση του εγώ μας. Δέχομαι λοιπόν πως απ' αυτήν ακριβώς την θεώρηση, ευρίσκεται η αρχή και το τέλος μίας σχέσης Σίγουρα όμως η διαλεκτική αυτή καθ' αυτή, ξερά ιδωμένη, έχει μία δόση φασισμού, αλλά αν κοιτάξουμε βαθύτερα, αν προσπαθήσουμε να εισέλθουμε στον πυρήνα αυτής της υπόθεσης και αν κατορθώσουμε να βγάλουμε αυτό το πρωτόγονο κτήνος που φωλιάζει μέσα μας, όλη αυτή η θεώρηση είναι βέβαιο πως δίνει μία άλλη αντίληψη, μία άλλη γωνιακή εξέταση των πραγμάτων. Αυτών των πραγμάτων που είναι, όπως είπαμε αρρωστημένα.
Γ) Η λογική
Σίγουρα αυτά τα επιχειρήματα, που οι σκεπτόμενοι τουλάχιστον και εμείς οι Επικούρειοι τα θεωρούν σπουδαία, δεν είναι τα μοναδικά. Υπάρχουν και άλλα εξ ίσου σπουδαία, αλλά και δευτερεύοντα τα οποία οδηγούν σε παρόμοιες αρρωστημένες καταστάσεις. Αλλά τι να είναι άραγε αυτό που να τους οδήγησε στην καταστροφή; Μήπως δεν είχαν το κουράγιο να σκεφτούν και να δουν από λογική γωνία τα πράγματα; Δεν το νομίζω. Αν επιχειρήσουμε μία ορθολογική αποσαφήνιση όλων αυτών των γεγονότων, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η μοναδικότητά μας, η μοναχικότητά μας, βρίσκει έκφραση σ' αυτόν που έχουμε «ερωτευθεί», επιθυμήσει ή με την πιο σωστή έννοια σ αυτόν που έχουμε ποθήσει. Και για να γίνουμε πιο ερμηνευτικοί, ο άνθρωπος αυτός, ο αλλοτριωμένος και διασκορπισμένος με τις διάφορες επαφές του, νομίζει ότι ανακαλύπτει εκείνα τα στοιχεία, τα ψυχικά κυρίως, αλλά και τα πνευματικά χαρίσματα, τα οποία ήθελε εκ των προτέρων να ανακαλύψει και τα οποία είναι και πιο προσιτά σ αυτόν. Ή αν θέλετε, τα διάφορα χαρίσματά του, τα προβλήματά του, σκέψεις και έννοιές του θαρρεί πως βρίσκουν μία κάποια ανταπόκριση. Ή ακόμα αυτά καθ' αυτά τα χαρίσματα που νομίζουμε ότι έχουμε, ένεκα της πειθούς μας από τον άλλον, στην πραγματικότητα είναι μύθος. Με αποτέλεσμα την ανώμαλη προσγείωση μας στην πραγματικότητα.
Αλλά όλες αυτές οι καταστάσεις που είδαμε να δημιουργούνται, με μία μόνο εξήγηση μπορούν να ερμηνευθούν και αυτή δεν είναι άλλη παρά η έλλειψη της πραγματικής φιλίας. Και οι οποίες αν ιδωθούν προσεκτικότερα δεν είναι και τόσο αρρωστημένες, όσο φαίνονται, αλλά θα μπορούσαν να θεωρηθούν σαν απόλυτα φυσιολογικές σήμερα. Φυσιολογικές όσον αφορά την ανάγκη του ανθρώπου να αποκτήσει συνοχή μέσω της φιλίας. Και η απόδειξη της παραπάνω πρότασης έγκειται στην διεργασία που γίνεται στη βάση του «συμφέροντος». Ένα συμφέρον όμως με την καλή έννοια και όχι με την Καπιταλιστική κερδοσκοπική σημασία. Ένα συμφέρον προς ένα υγειή ωφελιμισμό. Ο άνθρωπος λοιπόν στην ερμηνευμένη πλέον φύση, (όσο αυτό είναι δυνατόν), αισθάνεται ερωτική μοναξιά. Έτσι λοιπόν όλοι θα θέλαμε να βρούμε εκείνο το ταίρι που θα μας γεμίζει, που θα βρίσκουμε ασφάλεια, συνεργασία, που θα του έχουμε εμπιστοσύνη και τέλος που θα μας πληρεί τις μοναχικές μας ώρες. Τις ώρες που αισθανόμαστε ερωτική μοναξιά. Εν ολίγοις θα μας καλύπτει συναισθηματικά μέσω ενός ερωτικού παιχνιδιού.
Δηλαδή με συμφέρει να προσκολληθώ σ' έναν άνθρωπο, να τον αγαπήσω προκειμένου να καλύψω την ερωτική μοναξιά μου. Και θα κάνω το παν ούτως ώστε αυτός ο άνθρωπος να μην χαθεί αν αξίζει. Ή βολεύτηκα, καλύφθηκα, εκπληρώθηκα με ένα άτομο και η απώλειά του με φέρει σε παράλογες καταστάσεις. Άρα τελικά βλέπουμε ότι μέσα σ' αυτόν τον κυκεώνα που λέγεται σεξουαλική επαφή, εκτός του εξωτερικού ερεθίσματος, του συναισθήματος, χρειάζεται και η λογική. Η λογική του να κάνω το παν ώστε να μην μείνω ερωτικά μόνος.
Ο Έριχ Φρομ αναφέρεται επί λέξει στο θέμα αυτό της μοναξιάς ως εξής..
« Ο άνθρωπος είναι μόνος, αλλά ταυτόχρονα έχει δεσμούς, συνάφεια. Είναι μόνος όταν χρειάζεται να κρίνει ή να λάβει αποφάσεις αποκλειστικά και μόνο με την δύναμη της λογικής του. Δεν μπορεί όμως να υποφέρει την μοναξιά. Να μην έχει σχέσεις με τους συνανθρώπους του. Η ευτυχία του εξαρτάται από την αλληλεγγύη που νοιώθει προς τους συνανθρώπους του, προς τις γενεές του παρελθόντος και του μέλλοντος [2] » Όμως αυτή η πεποίθηση του Εριχ Φρομ,δεν είναι πεποίθηση μόνο του Έριχ Φρομ, αλλά η πεποίθηση αυτή είναι όντως δανεισμένη από τον Επίκουρο.
Δ) Το ένστικτο.
Όμως, αυτό καθ' αυτό το πλέγμα αυτό του έρωτα, θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι είναι μία ανθρώπινη έκφραση διαφορετική απ' όλα τα έμβια όντα.
Ναι όλα αυτά που είπαμε δεν συμβαίνουν στα ζώα, γιατί απλούστατα τα ζώα δεν έχουν αυτογνωσία και λογική. Διότι πέραν του πόθου, του εξωτερικού ερεθίσματος δηλαδή, των συναισθημάτων, και της λογικής, υπάρχει και μία λειτουργία η οποία εμφανίζεται πιο έντονα, στο φυτικό και ζωικό βασίλειο. Και αυτό είναι το ένστικτο [3]. Πράγματι ο σπουδαιότερος και κύριος παράγοντας της ένωσης δύο ατόμων, είναι η διαιώνιση του είδους. Εδώ πλέον δεν χωρεί καμία εξήγηση. Είναι ότι είναι. Είναι με λίγα λόγια το φυσικό. Μόνο μια παρατήρηση μπορώ να κάνω: Ότι το κίνητρο για την ενστικτώδικη αυτή ένωση, είναι η ηδονή. Και αν προσπαθήσουμε να απογυμνώσουμε αυτό το ένστικτο, ή αν σας πάει καλλίτερα, αυτήν την ηδονή από όλα όσα στοιχεία αναφερθήκανε, τότε πλέον δεν μιλάμε για έρωτα, αλλά αυτήν ακριβώς την πράξη μπορούμε να την ονομάσουμε ενστικτώδικη σεξουαλική πράξη. Και μ' αυτήν την ενστιτώδική σεξουαλική πράξη διαφέρει ο άνθρωπος από τα ζώα. Ο οποίος δεν κάνει ενστικτώδικο σεξ με σκοπό την διαιώνιση του είδους, αλλά ξεκινάει από το ένστικτό και το μετατρέπει σε χαρά της ζωής. Σίγουρα όλα τα ρηθέντα έχουν σαν αιτία, οδηγούν, ή έχουν σαν αποτέλεσμα, την ηδονή! Αλλά αυτή καθ' εαυτή η ηδονή δεν είναι τίποτε άλλο από μία σεξουαλική, όπως είπαμε, πράξη που η εκπλήρωσή της και μόνο, αντίκειται προς το πολιτιστικό, θα έλεγα, επίπεδο του κάθε ανθρώπου. Είναι η προσωρινή ικανοποίηση της φλέγουσας επιθυμίας που περιγράψαμε.
Δεν θέλω να γίνω ηθικολόγος αλλά ο θεσμός του μπουρδέλου είναι σίγουρα απόρροια της στερημένης ηδονής ή του απωθημένου έρωτα. Είναι το σούπερ μάρκετ ενός αλλοτριωμένου μέχρι το μεδούλι, έρωτα. Και πόσο άσχημα αισθάνεται κανείς αλήθεια, όταν στο οποιοδήποτε κρεβάτι να ξαπλώνει με έναν άνθρωπο που δεν τον γνωρίζει. Αλλά και όμορφα να αισθάνεται αυτό όμως είναι στιγμιαίο. Πάλι μόνος θα αισθανθεί μετά την σεξουαλική πράξη. Μόνος και έρημος. Μόνο η ανάμνηση θα του μείνει πως συνευρέθηκα με ένα ωραίο άτομο. Σ' ένα δωμάτιο που ούτε το έχει ξαναντικρύσει και μ' ένα άτομο, που η μόνη συναλλαγή είναι τα χρήματα, ή το άλογο σεξ.. Στο νομικό και στο κοινωνικό επίπεδο υπάρχει σαφής διαχωρισμός της εργασίας και της υπηρεσίας. Βέβαια η ιερόδουλη επιτελεί μία υπηρεσία. Μία υπηρεσία κοινωνική. Αλλά δεν μπορεί πλέον να νοηθεί αυτή η υπηρεσία σαν έρωτας αλλά σαν σεξουαλική εκτόνωση.
Τι συμβαίνει σήμερα και γενικά σε ανελεύθερα καθεστώτα;
Αυτό που επικρατεί σήμερα δεν είναι τίποτε άλλο από ένα άσκοπο κυνήγι της ικανοποίησης των καπιταλιστικών υλικών επιθυμιών. Με λίγα λόγια μας έχουν πει πως ο άνθρωπος κινείται με τις υλικές επιθυμίες του και ότι η ικανοποίηση αυτών, θα τον κάνει ευτυχισμένο. Αυτό άλλωστε το βλέπουμε να συμβαίνει καθημερινά σ ' όλα τα Μ.Μ.Ε. που προσπαθούν να μας πείσουν, να μας μαζικοποιήσουν, για κάτι που δεν είναι αληθές. Για κάτι άτοπο. Και δεν είναι αληθές διότι ο άνθρωπος είναι μία προσωπικότητα που έχει ανάγκη και της πνευματικής αλλά και της ψυχικής τροφής. Μοιάζει με ένα πτηνό που ζει σ' ένα κλουβί. Ε όσο και όμορφο και να είναι αυτό το κλουβί δεν είναι παρά μία φυλακή. Και η φυλακή του ανθρώπου δεν είναι τίποτε άλλο παρά η έλλειψη της πνευματικής του καλλιέργειας και της αποδυνάμωσης του συναισθήματος.
Όμως όσο και να προσπαθούν να μας πείσουν και να μας αλλοτριώσουν, νομίζω πως υπάρχουν αντιστάσεις. Υπάρχουν τα αναχώματα αυτά σ' έναν άνθρωπο που κινείτε με την φρόνηση και όχι με τα γεννητικά του όργανα. Εδώ ο Επίκουρος έκανε ένα σαφή διαχωρισμό πάνω στις επιθυμίες ή τις ανάγκες. Τις χώρισε σε φυσικές και αναγκαίες, σε φυσικές και μη αναγκαίες, και σε μη φυσικές και μη αναγκαίες. Μόνο με την σωστή ιεράρχηση των επιθυμιών μας καί θα μπορέσουμε να ξεφύγουμε απ' αυτήν την καπιταλιστική απάτη καί θα είμαστε υγιείς μιας και δεν θα μας ταράζουν ψυχικά αυτές οι επιθυμίες. Ένα άλλο στοιχείο το οποίο ανάγεται στην ίδια κατηγορία, θα μπορούσε να είναι η σεξουαλική καταπίεση του χθες και η σεξουαλική αλλοτρίωση του σήμερα.Και αυτό είναι λογικό αφού η επιτυχία μας για σεξουαλική απελευθέρωση, συνοδεύτηκε στις Δυτικές «Δημοκρατίες» του σήμερα στο καρκίνωμα της αλλοτρίωσης και του εξανδραποδισμού. Είτε η παρελθούσα σεξουαλική καταπίεση, είτε η παρούσα χυδαιότητα, περιέχουν και αυτές τα ίδια ανάλογα αποτελέσματα. Τα αποτελέσματα της μαζικοποίησης. Τα αποτελέσματα μιας υποχρεωτικής επιβολής και ενός ψυχαναγκασμού.
Τα αποτελέσματα λοιπόν τόσον της καταπίεσης, όσον και της αλλοτρίωσης αυτής που διάγουμε σήμερα, έγκειται στην μοναδικότητα του ατόμου που τυχόν μπορέσαμε να αγαπήσουμε, να συνάψουμε φιλική σχέση, να επιθυμήσουμε. Οπότε η έλλειψή του, μας δημιουργεί την παράξενη εκείνη αίσθηση της αποσυγκόλησης με το συγκεκριμένο άτομο αφ' ενός και της έλλειψης του σεξουαλικού πεδίου με ένα άτομο που επιθυμούσαμε σφόδρα, ένεκα των κριτηρίων που ετέθησαν, να κάνουμε σεξ αφ' ετέρου. Η αντίδραση στην προκειμένη περίπτωση είναι δυνατόν να θεωρηθεί σαν ενστικτώδικη. Δηλαδή η καταστροφή του ανθρώπου είναι σαν φυσική απόρροια της προσπάθειάς του, του ξανακερδίσματος αυτής της συγκεκριμένης σχέσης.
Είναι με λίγα λόγια σαν από ένα πεινασμένο ζώο να αφαιρείς, την σπάνια ευρισκόμενη απ' αυτό, τροφή του. Τότε το ζώο θα κάνει απεγνωσμένες προσπάθειες για να την ξαναποκτήσει., καταστρεφόμενο ίσως.
Ο Έρωτας στους κήπους.
Εξ όσων αναφέρθηκαν περιγράφουν κυρίως στο τι επικρατεί κυρίως σήμερα και τα οποία ισχύουν σε κάθε ανελεύθερη εποχή με ανελεύθερους ανθρώπους. Ανθρώπους κολλημένους στον μαζισμό και όχι στην αυταπάρνηση και την αυτονόμηση. Αυτό λοιπόν το γεγονός, τον οδηγεί σ' αυτές τις αρρωστημένες καταστάσεις. Σίγουρα η φιλία παίζει τον μεγαλύτερο ρόλο, αλλά καί δεν την έχει συνειδητοποιήσει ο ανελεύθερος άνθρωπος καί της δίνει μία εγωκεντρική αντίληψη. Όμως αν θέλουμε να οδηγηθούμε προς τον πραγματικό έρωτα., ένας δρόμος υπάρχει. Η φιλία! Η φιλία που είναι το μέσον για να φτάσει κανείς στην πραγματική ηδονή. Τόσο στην σωματική, δηλαδή την σαρκική, όσο και στην ψυχική και πνευματική τοιαύτη. Έτσι γι' αυτό ο Επίκουρος δέχτηκε την φιλία. Μόνο μέσα από τους φίλους σου, τις γνωριμίες σου, την παρέα σου θα βρεις αυτό που σε ικανοποιεί πραγματικά. Και μέσα σ' αυτές τις μικροκοινωνίες θα κάνεις σεξ, με τους όμοια σκεπτόμενους με εσέ, ανθρώπους. Διότι μόνο οι όμοια σκεπτόμενοι με εσένα άνθρωποι, σε καταλαβαίνουν και τους καταλαβαίνεις. Να κάνεις σεξ χωρίς την παραμικρή προοπτική. Σεξ για την χαρά της ζωής και γι' αυτό που ζούμε αυτήν την στιγμή. Και αν προκύψουν παιδιά τότε με την βοήθεια των ομοίων σκεπτόμενων, θα τα αναθρέψεις και θα τα μεγαλώσεις [4]. Νομίζω πως αυτός είναι ο λίθος της πιο ελεύθερης και μη καταπιεστικής κοινωνίας που τυχόν ψάχνουμε. Ή ακόμα, αν θέλετε, των μικρών κοινωνιών στις οποίες εντάσσετε ο καθείς μας ανάλογα με τις διανοητικές, τις ψυχικές ή τις σωματικές του ανάγκες αποφεύγοντας την μαζικότητα και την ψυχική ταραχή από τον ψυχαναγκασμό ο οποίος απορρέει απ' αυτήν.
Θαρρώ πως στο τέλος της συλλογιστικής αυτής βρίσκεται μια κάποια αυτόνομη ατομικότητα. Δηλαδή η κατάπνιξη των στοιχείων εκείνων που μας δημιουργούν αυτήν καθ 'αυτήν, την φασιστική μας βούληση. Δηλαδή αυτή η αυτόνομη ατομικότητα, ελεύθερα πλέον, έρχεται να συνάψει φιλία με τις άλλες αυτόνομες προσωπικότητες και μέσα απ' αυτήν την πραγματική φιλία θα δημιουργηθεί αυτό το περιβάλλον του ενστικτώδικου πόθου προς ένα άτομο. Διότι η φιλία σε κάνει να ταυτίζεις όλα σου τα αισθήματα, όλες σου τις σκέψεις, όλο σου το είναι, σ' αυτούς που αγαπάς και σ' αυτούς που ποθείς. Οι φίλοι σου είναι που σε κάνουν να βλέπεις τον κόσμο όμορφο, λαμπερό, που σε κάνουν παιδί, που σε αποτρέπουν από τις ψυχικές ταλαιπωρίες. Και το σεξ είναι η κορωνίδα όλων αυτών.
Για σένα που ζεις σ' ένα τέτοιο περιβάλλον μόνο το σήμερα έχει σημασία, μόνο το τώρα, και είναι γεγονός πως ποτέ δεν προνοείς για ένα αμφίβολο αύριο. Ή το προνοείς για την βελτίωση και την όσο το δυνατόν διάρκεια της χαράς σου και της απόλαυσής σου.
Και απ' ότι μας λέει ο Επίκουρος «από εκείνα που χρησιμοποιεί η σοφία για την ευτυχία της ζωής μας το αληθινά μέγιστο είναι η απόκτηση της φιλίας» [5]
Και είμαι σίγουρος και απόλυτα πεπεισμένος ότι αυτός είναι ο μοναδικός και κύριος λόγος που το κάθε σύστημα καταστέλλει τον έρωτα αυτόν, είτε με την σεξουαλική, είτε με την ερωτική καταπίεση, είτε με το μάταιο κυνήγι της καπιταλιστικής επιθυμίας. Ακόμα και ο ολιγαρχικός Πλάτων παραδέχεται ότι:
«Γιατί νομίζω ότι δεν συμφέρει στους εξουσιαστές υψηλά φρονήματα, ούτε ισχυρές φιλίες και δεσμοί, κι αυτά ιδιαίτερα, περισσότερο απ' όλα τα άλλα, τα προκαλεί ο έρωτας» λέει ο Παυσανίας στο συμπόσιο του Πλάτωνα 1.
Το Ενστικτώδικο Σεξ και ο Έρωτας!
Ο διαχωρισμός που έγινε πιο πάνω, όσον αφορά τον έρωτα από την μία μεριά και της ενστικτώδικης σεξουαλικής πράξης από την άλλη, έγινε για να ξανατονισθεί ότι ο έρωτας είναι προϊόν ενός πολιτιστικού επιπέδου. Αλλά άραγε όλα αυτά που περιγράψαμε και συγκροτούν τον έρωτα δεν έχουν σα σκοπό την ηδονή;
Άραγε δεν είναι σωματική, ψυχική και πνευματική ηδονή; Ναι είναι. Αλλά όμως αυτή η έλλογη ηδονή μας διαχωρίζει από τα ζώα.
Μας διαχωρίζει και την κάνει πιο έντονη. Για την απόδειξη αυτού του γεγονότος ακούστε αυτό το παράδειγμα. Αν υποθέσουμε ότι λαβωθεί ένα ζώο και ένας άνθρωπος. Άραγε ποιος πονάει πιο πολύ; Σαφώς ο άνθρωπος. Ενώ στο ζώο έχει διαταραχθεί η κυτταρική του δομή και γι' αυτό μπορεί να υποφέρει τον πόνο με καλύτερο τρόπο και πιο ανώδυνα. Στον άνθρωπο όμως εκτός από την κυτταρική δομή είναι και ο ψυχικός πόνος ο οποίος ενισχύεται από την νόηση του. Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και με την ηδονή.
Η Περιγραφή της Σεξουαλικής πράξης και του Έρωτα.
Έχοντας λοιπόν όλα αυτά υπ' όψη μας και θέλοντας να ολοκληρώσουμε αυτό το θέμα βλέπουμε πως έκτος από την σωματική, την σαρκική ηδονή, ο έρωτας μπορεί να συνοψισθεί. Α) Στο ένστικτο, Β) στην εξωτερική ομορφιά, Γ) στο συναίσθημα και Δ) στην λογική που η απόρροια της είναι ο ωφελιμισμός.
Αλλά πριν προχωρήσουμε στην απόπειρα της περιγραφής του έρωτα, χρήσιμο είναι να παραθέσουμε μία περιγραφή της σεξουαλικής πράξης, Άρα λοιπόν σα σεξουαλική πράξη δέχομαι εγώ την ηδονή η οποία αναπαράγεται στα πλαίσια ή εξωτερικής εμφάνισης ή του ενστίκτου. Διότι σημαντικό ρόλο παίζει το ένστικτο της επιβίωσης μας. Και κάθε μέρα βγαίνει ο Ήλιος. Δηλαδή κάθε μέρα οι νέοι έχουν ορμές. Μετά λοιπόν από αυτό το ξεκαθάρισμα μπορούμε να δούμε, την περιγεγραμμένη έννοια του έρωτα σε λίγες γραμμές.
Έρωτας λοιπόν είναι « η πνευματική και η ψυχική ταύτιση και ηδονή η οποία ολοκληρώνεται με την σαρκική επιθυμία.» Διότι εάν ισχύει μόνο η πνευματική και η ψυχική ένωση δεν μιλάμε για έρωτα αλλά για φιλία. Ο Έρωτας δεν είναι τίποτε άλλο παρά η αγκαλιά. Μία ένωση ανθρώπων. Μία συνεχής δημιουργία. «Έτσι εμείς οι Επικούρειοι ζητάμε να γίνει ο βίος μας πιο γλυκύς και στην ψυχή μας και στις πράξεις μας» [6].
Ένθετο: Ο Εφηβικός Έρωτας:
Το ερώτημα που μπορεί κανείς εύλογα να θέσει πάνω σ' αυτά που ειπώθηκαν έγκειται, στο αν ένας έφηβος που λόγω ηλικίας, δεν μπορεί να έχει πνευματικό επίπεδο. Πως μπορεί άραγε και ερωτεύεται; Καθοδηγείται άραγε από το ένστικτό- ηδονή; Ή από το συναίσθημα; Ή και από τα δύο μαζί;
Η απάντηση που θα μπορούσε να δοθεί, περικλείει μια κάποια παγίδα. Διότι ο έφηβος δεν είναι ζώο. Και εκείνο που μπορούμε να δεχτούμε είναι η προσαρμογή του στα εκάστοτε δεδομένα. Η συμπεριφορά του δηλαδή προς τo κοινωνικό status, της δοθείσης κοινωνίας.
Και αυτό εξηγείται με το ότι ένας έφηβος μαθαίνει, υποχρεώνεται έστω, να μάθει τους κανόνες συμπεριφοράς και προσπαθεί να τους εφαρμόσει όσο του επιτρέπει ο πτωχός και άπειρος ακόμα, εμπειρικός του κόσμος. Πράγματι πολλές από τις λειτουργίες του, όπως αυτές εμφανίζονται στον εξωτερικό κόσμο, διαμορφώνονται δυστυχώς! από μία προσαρμογή, της νοοτροπίας, του πολιτιστικού επιπέδου, των σχέσεων του κοινωνικού περίγυρου. Δηλαδή είναι επιρρεπής στην μαζικοποίηση. Έτσι ένας έφηβος σιγά, σίγα αποκτά τα στοιχεία που συνθέτουν μία ψεύτικη προσωπικότητα και όταν τα κοινωνικά δεδομένα και οι θεσμοί αλλάξουν, τότε και η συμπεριφορά του απέναντι στο κοινωνικό σύνολο θα αλλάξει. Αλλά τις περισσότερες φορές αντιδρά και πολλές φορές έντονα, τόσο στην καθοδηγούμενη μάθηση, όσο και στους επιβαλλόμενους κανόνες ή και στην συγκεκριμένη περίπτωση, στην λογική της δοθείσας εκ των άνω ηθική της ηδονής. Και αυτό συμβαίνει, γιατί εξαρτάται το πώς βιώνει ο κάθε έφηβος, με την καθαρή του σκέψη, την κάθε εξωτερική επιβολή.
Και εκείνο που θα θέλαμε να τονίσουμε είναι, ότι κυρίως σε ένα έφηβο υπάρχουν ορισμένες ιδέες, σκέψεις, γνώσεις και θέληση για επαναστατικότητα, οι οποίες συντελούν στην συμπεριφορά του. Διότι αυτό που διδάχτηκε, για παράδειγμα σε ένα κατευθυνόμενο σχολείο, του δίδεται και η δυνατότητα να το αμφισβητήσει. Μπορεί σ' έναν άπειρο νέο να μην λειτουργεί η φρόνηση ένεκα της μη εμπειρίας του, αλλά κυρίως το συναίσθημα και η λογική του να μην αυνανίζεται, όντως λειτουργούν.
Ωστόσο οι επιλογές του γίνονται με κριτήρια συναισθηματικά και λίγες φορές και με νοητικά, χωρίς βέβαια να του λείπει το υπέρμετρο πάθος. Δεν του λείπει όμως η συναισθηματική επιθετικότητα η οποία εκδηλώνεται πάνω στις αλλοτριωμένες σχέσεις καί λόγω αυτών που είπαμε ανωτέρω, καί λόγω της κατεστημένης ηθικής. Δηλαδή, είτε προέρχεται από το υπέρμετρο πάθος, είτε από τις μεγάλες και στερημένες ορμές. Με λίγα λόγια αυτή η επιθετικότητα είναι μία λειτουργία της ικανοποίησης της σεξουαλικής επιθυμίας η οποία λειτουργεί εγκεφαλικά με το οποιοδήποτε οπτικό ερέθισμα που έχει σαν αιτία τον εγγενή διακαή πόθο. Ακόμα προέρχεται και από τα αντιερωτικά στοιχεία που τον περιβάλλουν, ή τέλος από τον εξανδραποδισμένο σεξισμό και την ανταγωνιστικότητα της σημερινής απατηλής κοινωνίας.
Έτσι εκτός από το ένστικτο έχει μια έντονη συναισθηματικότητα. Μια αδιαμόρφωτη όμως συναισθηματικότητα η οποία εξαρτάται από μία σε ανάπτυξη από τις αισθήσεις νόηση.
Πράγματι ένας νέος έχει αναπτυσσόμενα συναισθήματα, αλλά όχι κατασταλαγμένα.
Έχει μία δυναμική ως προς αυτά που συνθέτουν την προσωπικότητα του, αλλά όχι την εμπειρία, ή τις τόσες πολλές γνώσεις σε σχέση μ' έναν μεγαλύτερο του. Προσωπικά εκείνο που φρονώ είναι να μην χαθεί αυτός το έφηβος μέσα στον λαβύρινθο της δεδομένης κοινωνίας, αλλά να μπορέσει να αυτονομηθεί από αυτήν στο όνομα της ανόθευτης προσωπικότητάς του. Να αυτονομηθεί και να ενωθεί με άλλες αυτόνομες προσωπικότητες για την δημιουργία μικρών κοινωνιών, παρέας ή φίλων. Και να μην βλέπει τον έρωτα σαν ιδανικό, αλλά μέσα απ' αυτήν την διαδικασία, να προωθεί την εξισορρόπηση του εαυτού του. Πράγματι, και μόνο δύο νέοι να διαθέτουν μία κοινή νοοτροπία σκέψης, αυτό μπορεί να δημιουργήσει ένα σεξουαλικό και ερωτικό πεδίο.
Με αυτά που είπαμε είναι αλήθεια, πως μπορούν ακόμα και σ' ένα νέο να ισορροπήσουν και τα τρία μέρη του εγκεφάλου. Δηλαδή το ένστικτο, το συναίσθημα και το λογικό του μέρος. Και ισορροπούν, όταν αυτονομηθεί σαν άτομο, στα πλαίσια μιας φιλικής παρέας, από την φενάκη της αποκλειστικότητας, τα ψέματα περί ιδανικού έρωτα και την δοθείσα ηθική ή ανηθικότητα της εκάστοτε κοινωνίας.
[1] Επίκουρου προσφώνησις XVIII
1 Η αγάπη δεν ήταν εφεύρεση των Χριστιανών. Θα την δούμε και στην Αντιγόνη του Σοφοκλέους. Εκεί πολύ παραστατικά αναφέρει η Αντιγόνη στον Κρέοντα την ρήση «Ζω για να αγαπώ και ν' αγαπιέμαι και όχι για να μισώ» Επίσης και ο Επίκουρος αναφέρεται στην αγάπη μέσω της ωφέλειας. Και ξεκαθάρισε τα πράγματα. Δηλαδή είναι παράλογο ν' αγαπάς αυτόν που σ' επιβουλεύεται ή σου κάνει συνεχώς κακό. Και σου λέει "Η κάθε φιλία είναι από μόνη της αρετή. Αλλά η αρχή της προέρχεται από την ωφέλεια". (Επίκουρου προσφώνησις). Εδώ βάλτε αντί για την φιλία την αγάπη.
[2].Έριχ Φρομ : Ο άνθρωπος για τον εαυτό του, κεφ 3 « ανθρώπινη φύση και χαρακτήρας » Κεφάλαιο: Η υπαρξιακή και ιστορική αντίφαση στον άνθρωπο.
[3] Άλλωστε ένστικτο είναι αυτό που δένει μία μάνα με ένα παιδί. Ακόμα ένστικτο είναι η έμφυτη ανάγκη μας να έχουμε δεσμούς και συνάφεια.
[4] " Να φροντίζουν ο Αμυνόμαχος και ο Τιμοκράτης για το παιδί του Μητρόδωρου, τον Επίκουρο, και για το παιδί του Πολύαινου, ενόσω αυτοί θα φιλοσοφούν και θα ζουν μαζί με τον Έρμαρχο. Κατά τον ίδιο τρόπο επίσης να φροντίζουν και για την κόρη του Μητρόδωρου και όταν έλθει σε ηλικία γάμου να την παντρέψουν με όποιον εκλέξει ο Έρμαρχος από αυτούς που μαζί μ' αυτόν καταγίνονται στην φιλοσοφία, εφόσον αυτή είναι φρόνιμη και υπακούει στον Έρμαρχο. Να χορηγούν δε σ' αυτούς για την διατροφή τους από τα υπάρχοντα εισοδήματα, όσα φαίνεται σ' αυτούς ότι χρειάζονται κάθε χρόνο αφού συνεννοηθούν με τον Έρμαρχο. ( Επίκουρος άπαντα: κεφ. Διαθήκη του Επίκουρου)
[5] Επίκουρος (Κύρια δόξα XXVII, Δ.Λ.Χ 148)
1 Πλάτων Συμπόσιο στιχ. 182 c Αν ιδωθεί αυτό το σχόλιο του Πλάτωνα χωρίς υποψία τότε συμφωνούμε και εμείς οι Επικούρειοι. Αλλά ο Πλάτων όταν αναφέρεται στην φιλία και στον έρωτα μας παραπέμπει στον κόσμο των ιδεών.
[6] Διογένης ο Οινοανδέας
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου