Η Σκοτεινή Πλευρά των Ανατολικών «Φιλοσοφιών» της «Μη Σκέψης»

Το Ζεν είναι μια ιαπωνική διδασκαλία πολύ όμορφη. Διδάσκει «να ζούμε τη στιγμή», να «βιώνουμε» πραγματικά την κάθε πράξη και το κάθε γεγονός, χωρίς να χάνουμε την ουσία της μέσα από ατελείωτα διανοητικά φιλτραρίσματα, από σκέψεις, δισταγμούς κλπ…
Θυμάμαι πόσο με ενθουσίασε όταν άκουσα πρώτη φορά για αυτό. Είχα έρθει βέβαια σε επαφή με την Ινδική Φιλοσοφία που πηγάζει από τον Ινδουισμό, που έχει όλες τις βασικές ιδέες μιας τέτοιας προσέγγισης, αλλά το Ζεν με ενθουσίασε όταν διάβασα μερικά εκπληκτικά «Κοάν» του, τα οποία είναι ιστορίες που προσπαθούν να σου δείξουν ότι το Ζεν είναι κάτι πέρα από λόγια….
Αργότερα, είχα τη χαρά να ασχοληθώ πάρα πολύ με τον Ιαπωνικό πολιτισμό. Έχω παρακολουθήσει πολλές ταινίες του Ιαπωνικού σινεμά, διάβασα την Ιστορία της Ιαπωνίας, ποιήματα και βιβλία. Σ” όλα αυτά, λοιπόν, παρατηρούσα πάντοτε τη βαθύτατη επιρροή του Ζεν…
Μπορώ να σας μιλήσω με μεγάλο ενθουσιασμό για το Ζεν. Αλλά πρέπει να σας εκμυστηρευτώ και κάτι: Δεν το εμπιστεύομαι.
Σίγουρα το Ζεν έχει ένα αδιαμφισβήτητο φιλοσοφικό περιεχόμενό. Όμως κάτι μου λέει ότι αυτό το εντοπίζουμε μέσα από τα δυτική οπτική μας, με τον ίδιο τρόπο που οι κομμουνιστές έβλεπαν κάποτε ως κομμουνιστικά τα διδάγματα του Χριστού. Ενώ αυτά δεν ήταν αναγκαστικά τέτοια, απλώς εκείνοι τα μετέφραζαν μέσα από την οπτική τους ως ίδια με τα δικά τους…
Δεν με πείθει λοιπόν 100%. Νομίζω ότι έχει αρκετά σκοτεινά σημεία ως φιλοσοφία και ως κοινωνική διδασκαλία: Παραήταν βολικό για την πολιτική κατάσταση της Ιαπωνίας…

Από τη μελέτη που έχω κάνει για αυτό, έχω διαπιστώσει ότι χρησιμοποιήθηκε για να δώσει φιλοσοφική διάσταση στον υποτελή, σαμουράι (δηλαδή στρατιώτη) ή κολίγο Ιάπωνα.
Η Τέχνη του Τόξου, η Τέχνη του Σπαθιού (Kendo) και το Ζεν, συνδέονται πολύ άμεσα με το Ζεν. Το βιβλίο «Ken to Zen» (σημαίνει Σπαθί και Ζεν) γράφτηκε από τον Yagyu Munenori για τον τρίτο Σογκούν (δικτάτορα) της Ιαπωνίας, τον Tokugawa Iemitsu. Ένα από τα σημαντικότερα βιβλία του Ζεν, το «Ο Αδέσμευτος Νους» του ιερέα Takuan, ήταν μια άμεση μετάφρασή του προηγούμενου βιβλίου.
«Αν ένας πολεμιστής θέλει να εκπληρώσει τα καθήκοντά του πρέπει οπωσδήποτε να ξεκαθαρίσει την απαρχή της ζωής και να υπερβεί τη ζωή και τον θάνατο με σκοπό να φτάσει στο απόλυτο… Αυτός είναι ο λόγος που ο Σκοπός του Σπαθιού είναι αναπόφευκτα συνδεδεμένος με το Ζεν» (Omori Sogen, διάσημος δάσκαλος του Ζεν)
Κάποιοι πραγματικά σοφοί ασκητές του Ζεν είπαν βέβαια πολλά ωραία πράγματα και διατύπωσαν ενδιαφέρουσες αλήθειες. Όμως όπως οι ιερείς του Χριστιανισμού δεν συμβαδίζουν πάντα με αυτά που δίδασκε ο Ιησούς (ειδικά στα …χρηματικά θέματα αλλά και στα θέματα ανοχής), έτσι και οι ανατολίτες δάσκαλοι δεν ήταν πόντοτε καλοπροαίρετοι…
Το σίγουρο είναι ότι η φιλοσοφική διδασκαλία της «μη σκέψης» βόλεψε πολύ το φεουδαρχικό σύστημα της Ιαπωνίας, για αυτό και ήταν αποδεκτή από αυτό, με τον ίδιο τρόπο που το χριστιανικό «τα του Καίσαρος τω Καίσαρι» ήταν τρομερά βολικό για την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
(Οι πραγματικά αντεξουσιαστικές φιλοσοφικές διδασκαλίες, όπως των Καθαρών ή των Γνωστικών ή των οπαδών του Άρειου, αλλά και των Σοφιστών και των Στωικών, πάντοτε κυνηγούνταν και εξοντώνονταν ή αποσιωπούνταν και διδάσκονταν μόνο στις ανώτερες τάξεις, γιατί δεν «βόλευαν» στην εκάστοτε Εξουσία και έπρεπε να είναι γνωστές μόνο σε λίγους…)
Αν θέλεις στρατιώτες ή οπαδούς που θα πεθάνουν χωρίς να ρωτάνε πολλά στη μάχη, «Ζεν» πράγματα τους διδάσκεις.
Να μην αμφιβάλλουν αλλά να εκτελούν, να μην «την ψάχνουν» πολύ αλλά να βλέπουν τα πράγματα «απλά». Να «βιώνουν» και όχι να σκέφτονται. Γιατί σίγουρα, η μάχη είναι τρομερή εμπειρία αν τη δεις ως τέτοια, ειδικά αν κόψεις και μερικά κεφάλια. Και ο δισταγμός όταν κρατάς ένα σπαθί, δεν σε βοηθάει καθόλου, γιατί ή θα σκοτώσεις ή θα σκοτωθείς…
Πάνω από όλα, οι ανώτεροί σου δεν θέλουν να σκεφτείς τι κάνεις εκείνη τη στιγμή!
«Ken zen itchi», λένε οι μελετητές του Ζεν: «Η ξιφασκία και το Ζεν είναι ένα».
Βέβαια, η προσέγγιση του Ζεν ισχύει σε όλα τα διαφορετικά επαγγέλματα, όχι μόνο στα στρατιωτικά: Διδάσκει την απόλυτη προσήλωση και συγκέντρωση σ” αυτό που κάνεις, και σε εκπαιδεύει να μην έχεις δεύτερες σκέψεις, να μην διστάζεις και να μην αμφιβάλλεις για τίποτα. Να είσαι δηλαδή ο απόλυτος υπάλληλος: Συνεπής, πειθήνιος, συγκεντρωμένος, χωρίς αμφιβολίες και δεύτερες σκέψεις. Αυτή δεν είναι η εικόνα που έχουμε για τον τυπικό Ιάπωνα υπάλληλο μιας μεγάλης πολυεθνικής; Συγχωρέστε με, αλλά βλέπω την ολοφάνερη επιρροή του Ζεν στην στάση του αυτή…
Το ίδιο ακριβώς ισχύει στο να γίνεσαι μια άψογη πόρνη (γκέισα). Σίγουρα θα είναι φοβερή εμπειρία, αν εκτελείς τα «καθήκοντά σου» με απίστευτη προσοχή στη λεπτομέρεια, χωρίς κανέναν δισταγμό, χωρίς να σκέφτεσαι με «λέξεις» και «λογικές» που σε βάζουν να βλέπεις μια ευρύτερη εικόνα, ότι κάποιος σε εκμεταλλεύεται και σου χρυσώνει το χάπι της σκλαβιάς σου με όμορφες τελετουργίες…
Παρόμοιες φιλοσοφίες δεν εκθειάζουν σήμερα και οι κάθε λογής λαϊκιστές;
Δεν ονομάζουν «θολοκουλτουριαρηδες» εκείνους που προβληματίζονται και υποστηρίζουν περίπλοκες και «ακατανόητες» σύμφωνα με αυτούς πολιτικές συμβιβασμού και κοινής συνεννόησης, ενώ εξυμνούν τους φανατικούς και τους αγριεμένους που είναι έτοιμοι να λιντσάρουν τον κάθε ξένο;
Οι ναζί έκαψαν τα βιβλία των διανοούμενων («αποπροσανατολιστικά για τη νεολαία και φορείς διαφθοράς» τα ονόμαζαν) και εκθείαζαν τον αθλητισμό και τον πόλεμο. Παραδόξως, είναι γνωστό ότι έτρεφαν απέραντο θαυμασμό για τον Βουδισμό. Γιατί άραγε; (Τον Βουδισμό τον σέβομαι όπως σέβομαι και όλες τις άλλες θρησκείες, ως ένα πολύ ενδιαφέρον διανοητικό δημιούργημα της ανθρωπότητας, το οποίο ίσως κρύβει πολλά μυστικά, αλλά βλέπω ότι όπως και ο Χριστιανισμός, έχει γίνει αποτελεσματικό εργαλείο κοινωνικού ελέγχου).
Παρόμοια ακριβώς πράγματα σκεφτόμουν όταν διάβαζα τη Μπαγκαβάντ Γκιτά, ιερό κείμενο του Ινδουισμού. Ειδικά το σημείο που ο Κρίσνα διδάσκει τον Αρτζούνα, όταν εκείνος διστάζει, ότι πρέπει να τιμήσει τη θέση του ως Ξατρίγια και να φονεύσει τα ξαδέλφια του (κάτι που ο Αρτζούνα πολύ σωστά βλέπει ως παράλογο), μου φαίνονται από τα πιο ύποπτα όλων των εποχών.
Πολύ φοβάμαι ότι όλες οι φιλοσοφίες που καλούν σε δράση, αλλά δεν σου δίνουν πολύ χρόνο να το σκεφτείς, κρύβουν παρόμοιες σκοτεινές προθέσεις…Το Ζεν είναι μια ιαπωνική διδασκαλία πολύ όμορφη. Διδάσκει «να ζούμε τη στιγμή», να «βιώνουμε» πραγματικά την κάθε πράξη και το κάθε γεγονός, χωρίς να χάνουμε την ουσία της μέσα από ατελείωτα διανοητικά φιλτραρίσματα, από σκέψεις, δισταγμούς κλπ…
Θυμάμαι πόσο με ενθουσίασε όταν άκουσα πρώτη φορά για αυτό. Είχα έρθει βέβαια σε επαφή με την Ινδική Φιλοσοφία που πηγάζει από τον Ινδουισμό, που έχει όλες τις βασικές ιδέες μιας τέτοιας προσέγγισης, αλλά το Ζεν με ενθουσίασε όταν διάβασα μερικά εκπληκτικά «Κοάν» του, τα οποία είναι ιστορίες που προσπαθούν να σου δείξουν ότι το Ζεν είναι κάτι πέρα από λόγια….
Αργότερα, είχα τη χαρά να ασχοληθώ πάρα πολύ με τον Ιαπωνικό πολιτισμό. Έχω παρακολουθήσει πολλές ταινίες του Ιαπωνικού σινεμά, διάβασα την Ιστορία της Ιαπωνίας, ποιήματα και βιβλία. Σ” όλα αυτά, λοιπόν, παρατηρούσα πάντοτε τη βαθύτατη επιρροή του Ζεν…
Μπορώ να σας μιλήσω με μεγάλο ενθουσιασμό για το Ζεν. Αλλά πρέπει να σας εκμυστηρευτώ και κάτι: Δεν το εμπιστεύομαι.
Σίγουρα το Ζεν έχει ένα αδιαμφισβήτητο φιλοσοφικό περιεχόμενό. Όμως κάτι μου λέει ότι αυτό το εντοπίζουμε μέσα από τα δυτική οπτική μας, με τον ίδιο τρόπο που οι κομμουνιστές έβλεπαν κάποτε ως κομμουνιστικά τα διδάγματα του Χριστού. Ενώ αυτά δεν ήταν αναγκαστικά τέτοια, απλώς εκείνοι τα μετέφραζαν μέσα από την οπτική τους ως ίδια με τα δικά τους…
Δεν με πείθει λοιπόν 100%. Νομίζω ότι έχει αρκετά σκοτεινά σημεία ως φιλοσοφία και ως κοινωνική διδασκαλία: Παραήταν βολικό για την πολιτική κατάσταση της Ιαπωνίας…

Από τη μελέτη που έχω κάνει για αυτό, έχω διαπιστώσει ότι χρησιμοποιήθηκε για να δώσει φιλοσοφική διάσταση στον υποτελή, σαμουράι (δηλαδή στρατιώτη) ή κολίγο Ιάπωνα.
Η Τέχνη του Τόξου, η Τέχνη του Σπαθιού (Kendo) και το Ζεν, συνδέονται πολύ άμεσα με το Ζεν. Το βιβλίο «Ken to Zen» (σημαίνει Σπαθί και Ζεν) γράφτηκε από τον Yagyu Munenori για τον τρίτο Σογκούν (δικτάτορα) της Ιαπωνίας, τον Tokugawa Iemitsu. Ένα από τα σημαντικότερα βιβλία του Ζεν, το «Ο Αδέσμευτος Νους» του ιερέα Takuan, ήταν μια άμεση μετάφρασή του προηγούμενου βιβλίου.
«Αν ένας πολεμιστής θέλει να εκπληρώσει τα καθήκοντά του πρέπει οπωσδήποτε να ξεκαθαρίσει την απαρχή της ζωής και να υπερβεί τη ζωή και τον θάνατο με σκοπό να φτάσει στο απόλυτο… Αυτός είναι ο λόγος που ο Σκοπός του Σπαθιού είναι αναπόφευκτα συνδεδεμένος με το Ζεν» (Omori Sogen, διάσημος δάσκαλος του Ζεν)
Κάποιοι πραγματικά σοφοί ασκητές του Ζεν είπαν βέβαια πολλά ωραία πράγματα και διατύπωσαν ενδιαφέρουσες αλήθειες. Όμως όπως οι ιερείς του Χριστιανισμού δεν συμβαδίζουν πάντα με αυτά που δίδασκε ο Ιησούς (ειδικά στα …χρηματικά θέματα αλλά και στα θέματα ανοχής), έτσι και οι ανατολίτες δάσκαλοι δεν ήταν πόντοτε καλοπροαίρετοι…
Το σίγουρο είναι ότι η φιλοσοφική διδασκαλία της «μη σκέψης» βόλεψε πολύ το φεουδαρχικό σύστημα της Ιαπωνίας, για αυτό και ήταν αποδεκτή από αυτό, με τον ίδιο τρόπο που το χριστιανικό «τα του Καίσαρος τω Καίσαρι» ήταν τρομερά βολικό για την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
(Οι πραγματικά αντεξουσιαστικές φιλοσοφικές διδασκαλίες, όπως των Καθαρών ή των Γνωστικών ή των οπαδών του Άρειου, αλλά και των Σοφιστών και των Στωικών, πάντοτε κυνηγούνταν και εξοντώνονταν ή αποσιωπούνταν και διδάσκονταν μόνο στις ανώτερες τάξεις, γιατί δεν «βόλευαν» στην εκάστοτε Εξουσία και έπρεπε να είναι γνωστές μόνο σε λίγους…)
Αν θέλεις στρατιώτες ή οπαδούς που θα πεθάνουν χωρίς να ρωτάνε πολλά στη μάχη, «Ζεν» πράγματα τους διδάσκεις.
Να μην αμφιβάλλουν αλλά να εκτελούν, να μην «την ψάχνουν» πολύ αλλά να βλέπουν τα πράγματα «απλά». Να «βιώνουν» και όχι να σκέφτονται. Γιατί σίγουρα, η μάχη είναι τρομερή εμπειρία αν τη δεις ως τέτοια, ειδικά αν κόψεις και μερικά κεφάλια. Και ο δισταγμός όταν κρατάς ένα σπαθί, δεν σε βοηθάει καθόλου, γιατί ή θα σκοτώσεις ή θα σκοτωθείς…
Πάνω από όλα, οι ανώτεροί σου δεν θέλουν να σκεφτείς τι κάνεις εκείνη τη στιγμή!
«Ken zen itchi», λένε οι μελετητές του Ζεν: «Η ξιφασκία και το Ζεν είναι ένα».
Βέβαια, η προσέγγιση του Ζεν ισχύει σε όλα τα διαφορετικά επαγγέλματα, όχι μόνο στα στρατιωτικά: Διδάσκει την απόλυτη προσήλωση και συγκέντρωση σ” αυτό που κάνεις, και σε εκπαιδεύει να μην έχεις δεύτερες σκέψεις, να μην διστάζεις και να μην αμφιβάλλεις για τίποτα. Να είσαι δηλαδή ο απόλυτος υπάλληλος: Συνεπής, πειθήνιος, συγκεντρωμένος, χωρίς αμφιβολίες και δεύτερες σκέψεις. Αυτή δεν είναι η εικόνα που έχουμε για τον τυπικό Ιάπωνα υπάλληλο μιας μεγάλης πολυεθνικής; Συγχωρέστε με, αλλά βλέπω την ολοφάνερη επιρροή του Ζεν στην στάση του αυτή…
Το ίδιο ακριβώς ισχύει στο να γίνεσαι μια άψογη πόρνη (γκέισα). Σίγουρα θα είναι φοβερή εμπειρία, αν εκτελείς τα «καθήκοντά σου» με απίστευτη προσοχή στη λεπτομέρεια, χωρίς κανέναν δισταγμό, χωρίς να σκέφτεσαι με «λέξεις» και «λογικές» που σε βάζουν να βλέπεις μια ευρύτερη εικόνα, ότι κάποιος σε εκμεταλλεύεται και σου χρυσώνει το χάπι της σκλαβιάς σου με όμορφες τελετουργίες…
Παρόμοιες φιλοσοφίες δεν εκθειάζουν σήμερα και οι κάθε λογής λαϊκιστές;
Δεν ονομάζουν «θολοκουλτουριαρηδες» εκείνους που προβληματίζονται και υποστηρίζουν περίπλοκες και «ακατανόητες» σύμφωνα με αυτούς πολιτικές συμβιβασμού και κοινής συνεννόησης, ενώ εξυμνούν τους φανατικούς και τους αγριεμένους που είναι έτοιμοι να λιντσάρουν τον κάθε ξένο;
Οι ναζί έκαψαν τα βιβλία των διανοούμενων («αποπροσανατολιστικά για τη νεολαία και φορείς διαφθοράς» τα ονόμαζαν) και εκθείαζαν τον αθλητισμό και τον πόλεμο. Παραδόξως, είναι γνωστό ότι έτρεφαν απέραντο θαυμασμό για τον Βουδισμό. Γιατί άραγε; (Τον Βουδισμό τον σέβομαι όπως σέβομαι και όλες τις άλλες θρησκείες, ως ένα πολύ ενδιαφέρον διανοητικό δημιούργημα της ανθρωπότητας, το οποίο ίσως κρύβει πολλά μυστικά, αλλά βλέπω ότι όπως και ο Χριστιανισμός, έχει γίνει αποτελεσματικό εργαλείο κοινωνικού ελέγχου).
Παρόμοια ακριβώς πράγματα σκεφτόμουν όταν διάβαζα τη Μπαγκαβάντ Γκιτά, ιερό κείμενο του Ινδουισμού. Ειδικά το σημείο που ο Κρίσνα διδάσκει τον Αρτζούνα, όταν εκείνος διστάζει, ότι πρέπει να τιμήσει τη θέση του ως Ξατρίγια και να φονεύσει τα ξαδέλφια του (κάτι που ο Αρτζούνα πολύ σωστά βλέπει ως παράλογο), μου φαίνονται από τα πιο ύποπτα όλων των εποχών.
Πολύ φοβάμαι ότι όλες οι φιλοσοφίες που καλούν σε δράση, αλλά δεν σου δίνουν πολύ χρόνο να το σκεφτείς, κρύβουν παρόμοιες σκοτεινές προθέσεις…