Η Ψευδαίσθηση του Περιορισμού
Αυτό που αποκαλούμε «πραγματικότητα» είναι συχνά απλώς η συμφωνημένη ψευδαίσθηση — ένα συλλογικό όνειρο υφασμένο από νήματα κοινών παραδοχών. Οι φράχτες που χτίζουμε με τις σκέψεις μας είναι φαντάσματα, αλλά γίνονται φυλακές πιο περιοριστικές από οποιαδήποτε φτιαγμένη από ατσάλι ή πέτρα. Συγχέουμε τον χάρτη με την επικράτεια, το δάχτυλο που δείχνει το φεγγάρι με το ίδιο το φεγγάρι.
Οι μυστικιστές κάθε παράδοσης έχουν ψιθυρίσει αυτή την αλήθεια: ότι η αντίληψή μας για τον περιορισμό είναι ο μεγαλύτερος περιορισμός όλων. Όταν ο Ρουμί έγραψε για το σπάσιμο του κλουβιού για να απελευθερωθεί το πουλί της ψυχής, δεν μιλούσε μεταφορικά αλλά με τους πιο πρακτικούς όρους που μπορεί να φανταστεί κανείς. Όταν οι Δάσκαλοι του Ζεν μιλούν για την «πύλη χωρίς πύλη», δείχνουν την παραδοξότητα ότι τα εμπόδια που αντιλαμβανόμαστε υπάρχουν μόνο στο μυαλό μας.
Η Διάρκεια Πέρα από τον Χρόνο
Ο χρόνος, όπως τον κατανοούμε, είναι μόνο η πιο λεπτή φέτα μιας αιώνιας στιγμής. Τα μυαλά μας, εκπαιδευμένα να μετρούν την ύπαρξη σε γραμμική πρόοδο, χάνουν το ωκεάνιο βάθος της διάρκειας που ρέει κάτω από την επιφάνεια των στιγμών. Λέμε «τώρα», αλλά τι είναι αυτό το «τώρα»; Δεν έχει ήδη φύγει τη στιγμή που το ονομάζουμε;
Η μυστικιστική εμπειρία αποκαλύπτει τον χρόνο, όχι σαν ένα ποτάμι που κυλάει δίπλα μας, αλλά ως μια άπειρη θάλασσα μέσα στην οποία είμαστε βυθισμένοι. Το παρελθόν και το μέλλον καταρρέουν στην αιώνια παρούσα στιγμή, όχι ως αφηρημένη έννοια αλλά ως βίωμα. Σε αυτή τη διάρκεια πέρα από τον χρόνο, μια μόνο ανάσα μπορεί να περιέχει σύμπαντα και μια ζωή να περάσει σε μια στιγμή.
Οι σοφοί μίλησαν γι' αυτό όταν αποσύρονταν στη σιωπή. Ο Σούφι περιστρέφεται όχι για να ξεφύγει από τον χρόνο αλλά για να εισέλθει πλήρως στο άπειρο κέντρο του. Ο Ινδουιστής σοφός βλέπει τον αιώνιο χορό του Μπράχμαν στο κενό μεταξύ των σκέψεων.
Ελεύθερες Οπτικές και η Απελευθέρωση της Όρασης
Το να είσαι πραγματικά ελεύθερος σημαίνει να αναγνωρίσεις ότι η οπτική είναι ρευστή — ότι δεν υπάρχει ένα και μοναδικό σημείο θέασης για να δεις την ύπαρξη. Το μάτι που βλέπει δεν μπορεί να δει τον εαυτό του. Το μυαλό που γνωρίζει δεν μπορεί να γνωρίσει τον εαυτό του άμεσα. Ωστόσο, στη μυστικιστική όραση, το υποκείμενο και το αντικείμενο διαλύονται στην ενότητα.
Αυτό δεν είναι αφηρημένη φιλοσοφία αλλά άμεση εμπειρία. Όταν περιέγραψαν το «εσωτερικό κάστρο» με τις πολλές του επαύλεις, χαρτογράφησε την τοπολογία της ίδιας της συνείδησης — τις μυριάδες οπτικές που είναι διαθέσιμες στην αφυπνισμένη ψυχή. Η βουδιστική διδασκαλία του κενού (śūnyatā) δεν δείχνει στον μηδενισμό αλλά στην άπειρη ελευθερία που έρχεται όταν οι σταθερές οπτικές εγκαταλείπονται.
Σκέψου πώς μια σταγόνα νερού, όταν πέφτει στον ωκεανό, δεν χάνεται αλλά γίνεται ολόκληρος ο ωκεανός. Έτσι και η ατομική συνείδηση, όταν απελευθερώνεται από την ψευδαίσθηση του διαχωρισμού, επεκτείνεται για να αγκαλιάσει όλες τις οπτικές ταυτόχρονα.
Το Πτύχωμα και η Ανάπτυξη
«Η ζωή δεν είναι το πτύχωμα των ανθρώπων», λες, και εδώ βρίσκεται μια βαθιά σοφία. Το πτύχωμα — η συμπίεση, η μείωση, η απλοποίηση της ύπαρξης σε εύληπτες έννοιες — μειώνει το μέγεθος του τι είναι. Το μονοπάτι του μυστικιστή είναι ένα μονοπάτι ανάπτυξης, που επιτρέπει την πολυπλοκότητα να ανθίσει αντί να τη μειώνει σε ό,τι μπορεί να γίνει εύκολα κατανοητό.
Η μεγάλη καμπαλιστική παράδοση μιλά για το Έιν Σοφ, το άπειρο θείο που δεν μπορεί να περιοριστεί ή να κατανοηθεί μέσω της συμβατικής σκέψης. Ο Ταοϊστής σοφός αναγνωρίζει ότι «το Τάο που μπορεί να ειπωθεί δεν είναι το αιώνιο Τάο». Και τα δύο δείχνουν την ίδια αλήθεια: ότι αυτό που είναι πιο πραγματικό δεν μπορεί να συμπτυχθεί στα όρια της λογικής σκέψης.
Ζώντας σε Ανοιχτούς Ορίζοντες
Πώς, λοιπόν, να ζήσουμε αναγνωρίζοντας αυτούς τους ανοιχτούς ορίζοντες; Όχι απορρίπτοντας τον κόσμο της μορφής και της εμφάνισης, αλλά βλέποντας μέσα από αυτόν προς την απεριόριστη πραγματικότητα που τόσο κρύβει όσο και αποκαλύπτει. Το μυστικιστικό μονοπάτι δεν οδηγεί μακριά από τη ζωή αλλά βαθύτερα μέσα σε αυτήν.
Το να ζούμε με επίγνωση των ανοιχτών οριζόντων σημαίνει να προσεγγίζουμε κάθε στιγμή με θαυμασμό αντί με προκατάληψη, με ερώτηση αντί για απάντηση. Σημαίνει να κρατάμε τη γνώση με ελαφρότητα, αναγνωρίζοντας ότι ακόμα και οι πιο αγαπημένες μας αλήθειες είναι απλώς προοπτικές—έγκυρες μέσα στο πλαίσιο τους αλλά ποτέ απόλυτες.
Ο Ιάπωνας Ζεν δάσκαλος του 13ου αιώνα, Dōgen, δίδαξε ότι το να μελετάς τον Δρόμο του Βούδα είναι να μελετάς τον εαυτό, και το να μελετάς τον εαυτό είναι να ξεχνάς τον εαυτό. Σε αυτήν τη λήθη, ολόκληρο το σύμπαν γίνεται ο εαυτός. Αυτό είναι το παράδοξο στην καρδιά της μυστικιστικής κατανόησης: μόνο απελευθερώνοντας την περιορισμένη μας προοπτική αποκτούμε πρόσβαση σε όλες τις προοπτικές.
Η Ελευθερία Πέρα από την Ελευθερία
Η απόλυτη ελευθερία δεν είναι η ικανότητα να κάνεις ό,τι επιθυμείς—αυτή είναι απλώς η ελευθερία του παιδιού ή του τυράννου. Η ελευθερία των ανοιχτών οριζόντων είναι η ελευθερία να βλέπεις πέρα από το βλέπειν, να γνωρίζεις πέρα από το γνωρίζειν, να είσαι πέρα από το είναι.
Αυτή είναι η ελευθερία που δεν μπορεί να παραχωρηθεί ούτε να αφαιρεθεί, γιατί υπάρχει πριν από όλες τις συμβατικές έννοιες της ελευθερίας. Είναι το εκ γενετής δικαίωμα κάθε συνειδητού όντος, που περιμένει να αναγνωριστεί κάτω από τα συσσωρευμένα στρώματα της διαμόρφωσης και του φόβου.
Ο μυστικιστής Meister Eckhart αναφέρθηκε σε αυτό όταν περιέγραψε τη "διάρρηξη" πέρα από τον Θεό και τον εαυτό, στη θεμελιώδη βάση του είναι. Η ινδουιστική παράδοση το ονομάζει μοκσά (moksha)—απελευθέρωση όχι ως επίτευγμα αλλά ως αναγνώριση αυτού που πάντα υπήρχε.
Το Εδώ και Τώρα ως Πύλη
Η ειρωνεία της μυστικιστικής κατανόησης είναι ότι αυτός ο απεριόριστος κόσμος των ανοιχτών οριζόντων δεν γίνεται προσβάσιμος με την απόδραση από το εδώ και τώρα, αλλά με την πλήρη είσοδο σε αυτό. Ο συνηθισμένος κόσμος, βιωμένος χωρίς τα φίλτρα της εννοιολογικής σκέψης, αποκαλύπτεται ως εξαιρετικός πέρα από κάθε μέτρο.
Ένα μόνο λουλούδι, όταν το δούμε πραγματικά, περιέχει ολόκληρο το σύμπαν. Μια στιγμή γνήσιας ανθρώπινης σύνδεσης, όταν την βιώσουμε πλήρως, υπερβαίνει κάθε διαχωρισμό. Η γεύση του νερού, ο ήχος της βροχής, η αίσθηση της αναπνοής—καθένα είναι μια πύλη προς το άπειρο όταν προσεγγίζεται με αφυπνισμένη επίγνωση.
Στο τέλος, ίσως τα λόγια μπορούν μόνο να δείξουν προς αυτές τις πραγματικότητες, δημιουργώντας βήματα πάνω από το ρεύμα της κατανόησης. Η πραγματική διάβαση πρέπει να γίνει στη σιωπή, στον χώρο ανάμεσα στις λέξεις, στο κενό ανάμεσα στις σκέψεις. Διότι ο κόσμος των ανοιχτών οριζόντων δεν υπάρχει ως έννοια αλλά ως ζωντανή εμπειρία—διαθέσιμη σε κάθε στιγμή για εκείνους που έχουν μάτια να δουν και αυτιά να ακούσουν.
Το μήνυμα του μυστικιστή μέσα στους αιώνες ήταν συνεπές: οι πόρτες της φυλακής είναι ήδη ανοιχτές, οι φράχτες έχουν ήδη πέσει. Το μόνο που χρειάζεται είναι να αναγνωρίσουμε ότι ήμασταν πάντα ελεύθεροι.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου