Για τους αρχαίους Έλληνες που δεν πίστευαν σε κανενός είδους ζωή μετά το θάνατο, ο θάνατος είναι ανυπαρξία και ένας αιώνιος ύπνος [«αἰὲν ὕπνον» (ΣΟΦΟΚΛΗΣ, Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ)]. Ο θάνατος φέρνει στους ζωντανούς τον μακρύ αιώνιο ύπνο [«τὸν μακρὸν ζώιοισι φέρων αἰώνιον ὕπνον» (Ορφικός Ύμνος Θανάτου)].
Πολύ παραστατικά οι Έλληνες φαντάστηκαν αυτή την ανυπαρξία μετά το φυσικό θάνατο ως τον Κάτω Κόσμο του Άδη που καμία σχέση δεν έχει με μεταθάνατο ζωή οιουδήποτε είδους. Ο Κάτω Κόσμος είναι απλά μια φανταστική τοποθεσία που έπλασαν οι αρχαίοι Έλληνες όπου οι νεκροί καταλήγουν ως σκιές και φαντάσματα του παλιού τους εαυτού. Ο Άδης είναι το Βασίλειο των Νεκρών όπως το αντιλαμβάνονταν εκείνοι που ήταν ακόμη ζωντανοί. Οι νεκροί, όλοι ανεξαιρέτως, καταλήγουν σε μια κοινή ανυπαρξία.
Γι' αυτό οι Έλληνες αναζητούσαν την αθανασία αποκλειστικά και μόνον στην υστεροφημία μέσα από σπουδαίες πράξεις εν ζωή. Για τους Έλληνες ήταν αρκετός ο διαχωρισμός μεταξύ εκείνων που μετά το θάνατό τους αφήνουν πίσω μια σπουδαία, μια καλή φήμη, και εκείνων που αφήνουν μια κακή φήμη.
Από τους ζωντανούς γίνεται μια διάκριση των νεκρών ανάμεσα σε ενάρετους και μη ανάλογα με το πώς έζησαν, αλλά ελάχιστη σημασία έχει αυτό στον Κόσμο του Άδη. Γιατί κανένας νεκρός, ήρωας ή μη, καλός ή κακός, δεν είναι χαρούμενος στον κάτω κόσμο, για τον απλούστατο λόγο ότι δεν ζει πια!
Το πόση αξία έχει η ζωή μας σε σχέση με την ομολογημένη ανυπαρξία του θανάτου, μας τη δίνει ο Όμηρος όταν ο Οδυσσέας συναντά τον Αχιλλέα στον Άδη. Ενώ ο Οδυσσέας θεωρεί τον Αχιλλέα ευτυχή που παραμένει βασιλιάς στον κάτω κόσμο εκείνος του απαντά ότι δεν θέλει να ακούει για θάνατο. Ότι θα προτιμούσε να ζει και να είναι ένας εργάτης σε αγρούς φτωχού κτηματία που θα του έδινε μικρή αμοιβή, παρά νεκρός, έστω και βασιλιάς (Οδύσσεια, Ραψωδία Λ 467).
Στον Άδη δεν υπάρχει ζωή και δεν ζει κανείς μια μεταθανάτια ζωή! Ο Κάτω Κόσμος είναι η συμβολική τοποθεσία σκότους, νέκρας και ανυπαρξίας. Και σε αντίθεση με αυτό το σκότος του θανάτου γράφει ο Ευριπίδης πόσο γλυκό είναι για τους ανθρώπους να βλέπουν το φως της ζωής, ενώ το μετά το θάνατο είναι ένα τίποτα, ανυπαρξία [Ἰφιγένεια ἡ ἐν Αὐλίδι: «τό φῶς τόδ᾿ ἀνθρώποισιν ἥδιστον βλέπειν, τά νέρθε δ᾿ οὐδέν»].
Τα Τάρταρα είναι ο μυθικός τόπος όπου οι θεοί φυλάκισαν τους Τιτάνες και έριξαν τους Γίγαντες μετά την νίκη τους επί αυτών. Τα Ηλύσια Πεδία δεν είναι ένας παράδεισος για όλους, αλλά ο μυθικός τόπος που οι θεοί επιφυλάσσουν για πολύ λίγους εκλεκτούς, κυρίως ήρωες. Όλοι όμως χωρίς εξαίρεση καταλήγουν στον Άδη γιατί όλα αυτά ασφαλώς ανήκουν στον Κάτω Κόσμο, όπου βρίσκονται μόνον νεκροί και δεν υπάρχει καμιά ζωή.
Σαν τα φύλλα των δέντρων οι γενιές των ανθρώπων, λέει πάλι ο Όμηρος, και συνοψίζει με μια τέλεια παρομοίωση αυτή την αυθεντική ελληνική άποψη. Γεννιόμαστε και πεθαίνουμε όπως ανθίζουν και πέφτουν τα φύλλα! (Ιλιάδα, Ραψωδία Ζ 145: «Και των θνητών η γενεά των φύλλων ομοιάζει· των φύλλων άλλα ο άνεμος χάμω σκορπά και άλλα φυτρώνουν, όταν η άνοιξη τα δένδρ᾽ αναχλωραίνει· και των θνητών μια γενεά φυτρώνει και άλλη πεθαίνει»). [«οἵη περ φύλλων γενεή, τοίη δὲ καὶ ἀνδρῶν. φύλλα τὰ μέν τ᾽ ἄνεμος χαμάδις χέει, ἄλλα δέ θ᾽ ὕλη τηλεθόωσα φύει, ἔαρος δ᾽ ἐπιγίγνεται ὥρη· ὣς ἀνδρῶν γενεὴ ἡ μὲν φύει ἡ δ᾽ ἀπολήγει»].
Σε αντίθεση με όσα πίστευαν οι Αιγύπτιοι και οι ανατολικοί λαοί, η ψυχή για τους Έλληνες δεν ήταν αθάνατη. Ήδη ο Δημόκριτος την ταυτίζει με τον νου (ΨΥΧΗ ΚΑΙ ΝΟΥΣ ΤΑΥΤΟΝ). Ο Επίκουρος επίσης πρεσβεύει την γνήσια ελληνική αντίληψη ότι η ψυχή πεθαίνει μαζί με το σώμα και δεν ακολουθεί καμία κρίση ή δικαστήριο στον Άδη για την τύχη της (ΤΑΣ ΔΕ ΨΥΧΑΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΛΥΕΣΘΑΙ ΑΜΑ ΤΟΙΣ ΣΩΜΑΣΙΝ. Ω ΑΚΟΥΛΟΥΘΕΙ ΜΗΤΕ ΚΡΙΣΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΑΙΔΟΥ ΜΗΤΕ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ). Η ζωή για τον άνθρωπο είναι μια και μοναδική λέει τέλος ο Επίκουρος, γεννηθήκαμε μια φορά και δεν θα ξαναγεννηθούμε δεύτερη, και είναι βέβαιο ότι δεν θα υπάρξουμε ξανά στον αιώνα τον άπαντα! (Γεγόναμεν ἅπαξ, δὶς δὲ οὐκ ἔστι γενέσθαι• δεῖ δὲ τὸν αἰῶνα μηκέτι εἶναι).
ΥΠΑΡΞΙΑΚΕΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
ΑπάντησηΔιαγραφή