Αληθινή γενναιοδωρία είναι να ξέρεις να αποδέχεσαι την αχαριστία

Σάς έχει τύχει να φερθείτε όμορφα σε έναν άνθρωπο ή να του έχετε προσφέρει από ψυχής κάτι που να είχε ανάγκη ή να βοηθήσατε ένα άτομο να βρει εργασία ή να δουλέψει στην εργασία σας ή άλλοτε να τον βοηθήσατε σε ψυχολογικό επίπεδο ή να τον εξελίξατε σε προσωπικό, σωματικό ή πνευματικό επίπεδο και στο τέλος να μην έδειξε ευγνωμοσύνη για τη βοήθεια που του δώσατε, αντιθέτως να σας προσέβαλε ή και να διέδωσε ψέματα μέσω κουτσομπολιού ή και συκοφαντίας, στρέφοντας εναντίον σας και άλλους ανθρώπους; Εάν ναι, δεν είστε οι μόνοι! Έχει τύχει σε όλους μας!

Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν αυτό το φαινόμενο ένα είδος εσχάτης προδοσίας, που φανερώνει άτομο που τείνει προς αναισχυντία. Προφανώς προσδιορίζει μια κατώτερη και φοβισμένη οντότητα – σίγουρα όχι άνθρωπο – καθώς ο τελευταίος στρέφει την έγνοιά του προς τον ουρανό και τα θεία, γνωρίζοντας τη λεγόμενη «ύβρι» που μπορεί να διαπράξει από μια τέτοια πράξη μικρότητας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αυτή η μικρότητα δεν μπορεί να καταστρέψει τη φήμη, την αξιοπρέπεια ή ακόμη την οικογένεια ή εργασία ενός άλλου ανθρώπου. Είναι ένα άτομο που ζει στις σκιές και τρέφεται από την ενέργεια του μίσους και της κακίας. Σίγουρα δεν φανερώνει ένα σκεπτόμενο ή έξυπνο άτομο. Η πολύ επιτυχημένη ταινία «Η Αμφιβολία» («Doubt») μιλάει ακριβώς για αυτό το φαινόμενο του κουτσομπολιού και της συκοφαντίας που στο τέλος καταστρέφει έναν αθώο άνθρωπο. Στην ουσία το κουτσομπολιό και η συκοφαντία δείχνουν την ποιότητα του ίδιου του ατόμου κι όχι εκείνου που συκοφαντείται. Παρ’ όλα αυτά, ο αντίκτυπος μπορεί να είναι πολύ μεγάλος.

Το ένα πρόβλημα είναι το κουτσομπολιό και η συκοφαντία. Το άλλο είναι η αχαριστία και η αγνωμοσύνη στον άνθρωπο. Αυτά πολλές φορές συνδέονται. Όταν κάποιος είναι αχάριστος, σημαίνει ότι δεν εκτιμάει αυτά που του δόθηκαν ή το καλό που του προσφέρθηκε. Είναι, δηλαδή, αγνώμων. Η αγνωμοσύνη είναι το αντίθετο της ευγνωμοσύνης. Στη θετική ψυχολογία η ευγνωμοσύνη θεωρείται ένα θετικό συναίσθημα και στην πνευματικότητα μια ποιότητα που χρειάζεται να έχουμε, εάν θέλουμε να θεωρούμαστε πνευματικοί. Πρόκειται για μια εσωτερική ή εξωτερική ευχαριστία σε κάποιον που μας βοήθησε σε στιγμές κρίσης ή σε μια δύσκολη στιγμή. Υπάρχουν πολλοί τέτοιοι σπουδαίοι άνθρωποι ανάμεσά μας- από δασκάλους σε σχολεία, εθελοντές σε οργανώσεις, γονείς, φίλους, αγνώστους, γιατρούς, ψυχολόγους, γυμναστές, πνευματικούς ανθρώπους, μη έχοντες οικονομικά, κ.λ.π. Το να ξεχνάς αυτό που σου δόθηκε, ακόμη κι εάν αλλάξεις γνώμη για το άτομο, δεν σημαίνει ότι δεν το πήρες. Ο ανώτερος άνθρωπος θα αντιληφθεί και θα ευχαριστήσει αυτόν που του συμπαραστάθηκε ή τον βοήθησε σε μια στιγμή κρίσης. Φυσικά, δεν είναι αναγκασμένος να είναι μαζί του με κάποιον τρόπο. Η ζωή προχωρά και όλα αλλάζουν. Όμως, το να ευγνωμονείς για αυτό που σου δόθηκε αποτελεί δείγμα αξιοπρέπειας για τον ίδιο σου τον εαυτό.

Τι άλλο όμως συμβαίνει με αυτά τα άτομα; Προφανώς, τέτοια άτομα θέλουν συνέχεια να παίρνουν κι όχι να δίνουν, ζητούν διαρκώς περισσότερα. Καλλιεργούν έτσι έναν εαυτό άπληστο που επιζητά συνεχή προσοχή και «φροντίδα» με όλους τους τρόπους. Τρόπους εγωκεντρικούς και μεμψίμοιρους, όταν δεν ικανοποιούνται οι ανάγκες τους. Το άτομο, δηλαδή, είναι καλό ή κακό ανάλογα με την ικανοποίηση των αναγκών του. Τελικά, αυτό δεν βιώνει την αγάπη, ούτε και την γνωρίζει, παρά το υλικό πεδίο. Η έλλειψη αγάπης κατά την παιδική του ηλικία καθορίζει τις πράξεις του και οι υπόλοιποι καλούνται να του γεμίσουν αυτό το κενό. Το βιβλίο «Το δέντρο που έδινε» του Σελ Σιλβερστάιν περιγράφει στο τέλος ακριβώς αυτό το φαινόμενο. Την αχαριστία και την κακομάθεια του ατόμου που δεν έχει αίσιο τέλος, το τάισμα τέτοιων ανικανοποίητων συμπεριφορών.

Ας δούμε τι λένε οι σοφοί και μεγάλοι άνθρωποι που υπήρξαν κάποτε στη γη:

• «Ουδείς ασφαλέστερος εχθρός από τον ευεργετηθέντα αχάριστο», Καλλίμαχος.
• «Η πιο πικρή απογοήτευση είναι να προσφέρεις καλοσύνη και να ανταποδίδουν με αδικία», Πλάτων.
• «Επακόλουθο της αχαριστίας είναι η αναισχυντία», Ξενοφών.
• «Είναι ανθρώπινο να ακούς να σε κακολογούν μετά από μια ευεργεσία που έκανες», Μ. Αλέξανδρος.
• «Είναι οδυνηρό να ακούς να σε κακολογούν μετά από μια ευεργεσία που έκανες», Πλάτων.
• «Τον αχάριστο άνθρωπο, όταν τον καθίσεις στον ώμο σου, θα προσπαθήσει να ανέβει στο κεφάλι σου», Σαίξπηρ.

Τελικά, αναρωτιέσαι. Σώζεται ο άνθρωπος από τον ιό του κουτσομπολιού, της συκοφαντίας, του ανικανοποίητου και της αγνωμοσύνης; Είναι επικίνδυνος ένας τέτοιος άνθρωπος; Εμείς πώς μπορούμε να φερθούμε;

Ψυχολογικό προφίλ του αχάριστου ανθρώπου

Ξεκινάμε με την προσωπική ανασφάλεια που έχει με τον εαυτό του, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση. Δεν νιώθει καλά με τον εαυτό του και την αξία του κι έτσι θέλει να κατεβάσει και τον άλλον που είναι καλός – επιτυχημένος – πλούσιος – όμορφος -ικανός κ.λ.π. Ως κύρια συναισθήματα καραδοκούν η ζήλια, ο ανταγωνισμός, ο θυμός και το μίσος, καθώς ο ίδιος δεν μπορεί να επιτύχει σε αυτά που ζηλεύει κι επιθυμεί. Νιώθει τεράστια ανεπάρκεια ως προς τις ικανότητές του και, επειδή δεν μπορεί να φτάσει τον στόχο του, προτιμά να συκοφαντήσει. Η παροιμία του Αισώπου «ότι δεν πιάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια» αποτελεί έναν μηχανισμό άμυνας στην ψυχολογία του. Η απογοήτευση ή η μη ενασχόληση του άλλου ατόμου με την προσωπικότητά του, με τα θέματα και τα προβλήματα του, η απόρριψη που βίωσε προφανώς (με δικές του σκέψεις και όχι απαραιτήτως με ρεαλιστική άποψη με βάση τα δεδομένα – αλλά μια διαστρεβλωμένη πραγματικότητα με βάση τις εμπειρίες του από την παιδική του ηλικία και την ανασφάλεια που νιώθει και προβάλει ότι τα έχει ο άλλος) δημιουργούν μια αλληλεπίδραση και ανάδυση πληθώρας μηχανισμών άμυνας μαζί με πολλά αρνητικά συναισθήματα που το διακατέχουν ούτως ή άλλως. Το βίωμα της αδικίας από τη δική του πλευρά που ερμηνεύεται με τρόπο που οδηγεί στη λεγόμενη θυματοποίηση, κάτι που πολλές φορές δημιουργεί αργότερα έναν επικίνδυνο θύτη.

Από συκοφαντία και ψευτιά έχουν δολοφονηθεί ή μπει φυλακή χιλιάδες αθώα άτομα. Οπότε, εδώ χρειάζεται να δούμε ποιος είναι ο «κακός» της υπόθεσης. Αυτός που συκοφαντεί ή αυτός που δεν έχει ιδέα για όλο αυτό που συμβαίνει πίσω από την πλάτη του; Το κουτσομπολιό και η συκοφαντία τραβούν γενικά την προσοχή των ατόμων για να ακούσουν άσχημα σχόλια για άλλους, προσφέροντας συγχρόνως μια απόλαυση στους ακροατές. Μεγαλώνει το αίσθημα της πολυτιμότητας και διαφορετικότητας της προσωπικότητάς μας έναντι αυτού που κατηγορείται. Όμως, τα νοητικά δυνατά άτομα και άτομα που γνωρίζουν την ανθρώπινη μικρότητα και την εγγεγραμμένη στο DNA μας φύση, την τάση μας για ψέμα, αντιλαμβάνονται ότι χρειάζεται να το ερευνήσουν και από την αντίθετη πλευρά. «Είναι αλήθεια όλα αυτά που ακούω; Ας το ερευνήσω και μετά βγάζω συμπέρασμα».

Τελικά, όλα γίνονται από χαμηλή αυτοεκτίμηση, αυτοπεποίθηση, έλλειψη δύναμης για να κατακτήσει αυτά που επιθυμεί. Και όλα πηγάζουν από έλλειψη αγάπης. Εάν το άτομο βίωνε αγάπη για τον εαυτό του, δεν θα είχε την ανάγκη να εκθέσει άλλους ανθρώπους με οποιονδήποτε τρόπο καθώς θα σεβόταν τόσο πολύ τον εαυτό του, που θα έλεγε «μου αρέσει να φέρομαι όπως θα ήθελα να μου φερθούν» εκδηλώνοντας τις ηθικές αξίες που έχει. «Σέβομαι τον εαυτό μου, σέβομαι και τους άλλους και, εάν υπάρχει μια παρεξήγηση με οποιοιδήποτε τρόπο, θα την επιλύσω σαν ώριμος ενήλικας. Θα φερθώ όπως θα ήθελα να μου φερθούν. Με σεβασμό και εστίαση στις καλές σχέσεις μέσω επίλυσης των διαφορών. Μπορεί στο τέλος να μην τα βρούμε, αλλά η σχέση θα έχει ολοκληρωθεί με επίλυση, αγάπη και σεβασμό.