Τι μαθαίνει κάποιος από τον εαυτό του;

Το άνοιγμα των δώρων… πόσο ευχάριστη η αναμονή, πόσες προσδοκίες και πόσες σκέψεις και ευχές να έχεις λάβει αυτό που περίμενες ή κάτι που δεν ήξερες ότι περίμενες αλλά καταλήγεις να το θέλεις! Όσο μικρότερος είναι κανείς τόσο μεγαλύτερη η ανυπομονησία, αλλά αυτή δε φεύγει με τα χρόνια, στους περισσότερους έστω. Αυτό που μειώνεται είναι η συχνότητα που λαμβάνεις δώρα, αλλά αυτή είναι άλλη συζήτηση. Το άνοιγμα των δώρων λοιπόν… Και τι γίνεται όταν είναι μια σκέτη απογοήτευση; Τι συμβαίνει όταν μετά το τελετουργικό ξετύλιγμα ανακαλύπτεις ένα δώρο που καθόλου δεν περίμενες και ούτε καταλήγεις να το θέλεις, ένα δώρο που ποτέ δε θα φανταζόσουν για εσένα, ένα δώρο που ίσως σε προσβάλλει κιόλας που κάποιος θεώρησε ότι μπορεί να σου αρέσει;

Ας σκεφτούμε τώρα ένα από τα μεγαλύτερα δώρα στη ζωή σύμφωνα με πολλούς, το να ανακαλύπτει κάποιος τον εαυτό του. Και ας αναρωτηθούμε: Τελικά τι μαθαίνει κάποιος όταν «μαθαίνει τον εαυτό» του; Είναι πάντα ευχάριστο να ανακαλύπτεις τον εαυτό σου; Μήπως μερικές φορές θα ήθελες να μπορούσες να «τυλίξεις» ξανά αυτό το δώρο, να μη το είχες δει ποτέ και να συνεχίσεις τη ζωή σου μες στη γλυκιά άγνοια που δωρίζει η άρνηση στους λάτρεις της;

Η ανακάλυψη του εαυτού δε γίνεται ξαφνικά. Στην πραγματικότητα είναι ενδεχομένως το τελικό στάδιο μιας συνεχούς διαδικασίας τριβής με διάφορες πλευρές του εαυτού, άλλοτε θετικές και άλλοτε αρνητικές, οι οποίες αναδύονται μες στα χρόνια με συνέπεια ανά περιστάσεις. Μαζί θα μιλήσουμε για τέσσερις από τους τομείς της ζωής όπου μαθαίνει κάποιος καλύτερα τις πλευρές του εαυτού του. Τα γεγονότα ζωής, τις σχέσεις, τη μοναξιά και την ψυχοθεραπεία.

Συχνά, τα λεγόμενα γεγονότα ζωής, δηλαδή αυτά που είναι καθοριστικά για την πορεία μας όπως η αποφοίτηση από μία Σχολή, ένας γάμος, η απόκτηση ενός παιδιού, ένα μεγάλο ταξίδι, αλλά και μια σημαντική απώλεια, μια απρόσμενη απογοήτευση, η διάγνωση μιας ασθένειας ή ένας χωρισμός, είναι σημαντικά πεδία γνωριμίας με τον εαυτό. Σε αυτά βλέπει κάποιος πλευρές του που ίσως δε γνώριζε ως τότε, καθώς αποτελούν εντονότερα συναισθηματικά ερεθίσματα. Για παράδειγμα, η λήψη ενός πτυχίου ίσως αναδείξει σε ένα άτομο μια αίσθηση αυξημένης ευθύνης ή μια αίσθηση μεγάλης ελευθερίας που μπορεί να νιώσει είτε να λατρεύει είτε να φοβάται. Μπορεί, στη δεύτερη περίπτωση, να συνειδητοποιήσει κάποιος ότι καθυστερούσε για πολλά χρόνια να κλείσει αυτόν τον κύκλο ακριβώς για να αποφύγει το δυσάρεστο συναίσθημα που του προκαλεί η ευθύνη, το βάρος της ενηλικίωσης. Η πρώτη απώλεια μπορεί να αναδείξει στο άτομο το πώς αντιδρά στη λύπη και το πένθος, ίσως με αποφυγή ή με υπερ-εμπλοκή ή με βαθιά μελαγχολία. Άρα, κάθε γεγονός ζωής μπορεί να μας διδάξει πράγματα για τον εαυτό μας, τα οποία διαφέρουν από άτομο σε άτομο.

Ένα άλλο πεδίο όπου μαθαίνει κάποιος τον εαυτό του είναι οι σχέσεις. Οι φιλίες, οι ερωτικές σχέσεις, οι ευρύτερες κοινωνικές σχέσεις και κάθε αλληλεπίδραση μπορούν να μας διδάξουν πολλά για εμάς. Άλλωστε συχνά οι σημαντικοί άλλοι της ζωής μας, αναλαμβάνουν το ρόλο του καθρέπτη και μας μιλούν για ό,τι αγαπούν ή ό,τι μισούν σε εμάς. Αν δε μας μιλούν, έχουν τρόπους να μας δείχνουν. Για παράδειγμα, με το να μας επιλέγουν, ή κρατώντας αποστάσεις από εμάς ή με μια αγκαλιά. Ό,τι μας λένε οι περισσότεροι από τους κοντινούς μας ανθρώπους, τουλάχιστον πάνω 2 άτομα δηλαδή, καλό είναι να το αξιολογήσουμε, όχι ως προβολή τους, αλλά ως πραγματικότητα για τον εαυτό μας. Εάν, για παράδειγμα, ακούτε συχνά ότι είστε ένα άτομο πιεστικό ή υπερ-προστατευτικό, αναρωτηθείτε μήπως ασυνείδητα λειτουργείτε έτσι και ο/ η ίδιος/α το έχετε ερμηνεύσει μέσα σας αυτό ως ενδιαφέρον για τους άλλους. Το ίδιο διδακτικά για τον εαυτό είναι τα λάθη, αυτά που μας φέρνουν αντιμέτωπους με τις συνέπειές τους και πολλές φορές, ίσως κατόπιν μιας σύγκρουσης, ενδυναμώνουν τις σχέσεις με τους οικείους μας. Επίσης, ακούστε τη θετική ανατροφοδότηση από τους άλλους και μη βιάζεστε να την υποτιμήσετε. Τι αγαπούν συχνότερα οι κοντινοί σας άνθρωποι σε εσάς; Γιατί σας έχουν επιλέξει ως φίλο, σύντροφο ή συνεργάτη; Η ταπεινότητα είναι ίσως ένα προσόν αλλά όχι όταν εμποδίζει τον εαυτό να απολαύσει το δώρο της αναγνώρισης και της θετικής ανατροφοδότησης.

Ένα τρίτο πεδίο όπου μαθαίνουμε τον εαυτό μας είναι η μοναξιά ή, να το πούμε πιο γενικά, το να μένει κάποιος μόνος του.

Ο ΧΡΟΝΟΣ ΠΟΥ ΠΕΡΝΑ ΚΑΝΕΙΣ ΜΟΝΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΠΟΛΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΣ, ΚΑΘΩΣ ΘΕΤΕΙ ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΩΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΤΗ ΜΕ ΤΟΝ ΙΔΙΟ ΤΟΥ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ.

Υπάρχουν άνθρωποι που επιλέγουν συχνά τη μοναξιά ενώ άλλοι που ενηλικιώνονται και δεν ξέρουν καθόλου πως είναι να είναι μόνοι. Όταν αυτό συνεχίζεται ως μεγαλύτερη ηλικία, σχεδόν τρέμουν στην ιδέα να χωρίσουν, να πάνε ένα ταξίδι μόνοι ή να μη βρουν τις παρέες τους ένα βράδυ. Όταν αντέξει κάποιος να περνά χρόνο με τον εαυτό του, μόνο κερδισμένος θα βγει καθώς μπορεί να δει καθαρότερα τις επιθυμίες του, να μάθει να αυτό-φροντίζεται, να ανακαλύψει νέες ιδέες και να ονειρευτεί. Μια καλύτερη έννοια για να το περιγράψουμε αυτό είναι αυτή της μοναχικότητας, δηλαδή να περνά κανείς χρόνο μόνος από επιλογή. Η επίπονη πλευρά αυτού είναι η μοναξιά, δηλαδή να είναι κάποιος μόνος χωρίς να το έχει επιλέξει και, ακόμη και αν δεν το επιθυμεί, να μην έχει συντροφιά. Αυτό δεν εντάσσεται στο πεδίο που συζητούμε, γιατί λείπει μια σημαντική παράμετρος: αυτή της επιλογής.

Το τέταρτο μέσο να γνωρίσει κάποιος τον εαυτό του, είναι η ψυχοθεραπεία. Κάτι που συχνά λένε οι άνθρωποι στην ψυχοθεραπεία είναι ότι ήταν το καλύτερο δώρο που έκαναν οι ίδιοι στον εαυτό τους. Το ταξίδι που κάνει κάποιος στο βαθύτερο εαυτό του, η τόλμη να αναγνωρίσει και να μιλήσει για τις επιθυμίες, τις ανάγκες και τους φόβους του και να αναλύσει τους συμβολισμούς των ονείρων του και τη χρησιμότητα των άμυνών του, συμβάλλουν στο να μάθει τον εαυτό του από όλες τις πλευρές. Εκεί κανείς μπορεί να απογοητευτεί σφόδρα, όταν για παράδειγμα δει ότι μία συμπεριφορά του που θεωρούσε θετική, στην ουσία είναι χειριστική ή ότι ένα άτομο που είχε μέσα του «σώσει» σχεδόν «αγιοποιήσει», κάθε άλλο παρά άγιος ήταν ή απλά ήταν ένας αρκετά καλός άνθρωπος, όπως και ο εαυτός.

Το «αρκετά καλός» αντί του τέλειος, δεν είναι εύκολο για όλους να το αντέξουν. Επίσης, δεν είναι εύκολο να αγαπήσει κάποιος τον εαυτό του ολόκληρο όπως λέμε, με τις καλές και τις κακές του πλευρές. Συχνά οι άνθρωποι αποδεχόμαστε όλα μας τα θετικά στοιχεία και πικραινόμαστε, αν δεν αρνούμαστε, όλα μας τα αρνητικά. Κάθε συναίσθημα ζήλιας, θυμού, φόβου ή αμφιθυμίας μας τρομάζει και αισθανόμαστε ότι εάν τα νιώθουμε, μάλλον δεν είμαστε ούτε καν «αρκετά καλοί».

Πότε σταματά κάποιος να μαθαίνει τον εαυτό του; Θα λέγαμε όταν πεθάνει, όχι φυσικά, αλλά ψυχολογικά, ή όταν κουραστεί πολύ. Όσο μένει κάποιος ενεργός και δραστήριος συναισθηματικά, όσο επιτρέπει στη ζωή να τον εκπλήσσει και αφήνει χώρο στο άγνωστο και την ανατροπή, όσο απολαμβάνει αυτά που έχει, την καθημερινότητα, μένει ζωντανός και διαρκώς εκπαιδευόμενος. Άλλωστε, γηράσκω αεί διδασκόμενος.

Τι μαθαίνει λοιπόν κάποιος όταν μαθαίνει τον εαυτό του; Από όσα είπαμε κατανοούμε πως μαθαίνει τόσο τις καλές όσο και τις κακές πλευρές του, μαθαίνει τις συναισθηματικές και λοιπές αντοχές του, τις προτεραιότητες και τις ανάγκες του. Όπως αυτά αναδύονται μέσα από σημαντικά πεδία της ζωής. Ωραίο να λαμβάνουμε δώρα αλλά επίσης ικανοποιητικό είναι να τα προσφέρουμε κιόλας. Το μεγαλύτερο δώρο που μπορεί να κάνει κάποιος στον εαυτό του είναι να τον αγαπήσει ολόκληρο. Να δεχθεί όλες τις πλευρές του, τις αδυναμίες του και να αναγνωρίσει όλα τα θετικά του στοιχεία. Να αντέξει το ότι ένας άνθρωπος δεν είναι τέλειος γιατί δε θα ήταν άνθρωπος, αλλά όλα τα υπέροχα της ζωής μας έχουν γίνει από τέτοιους, αρκετά καλούς ανθρώπους. Και για να μην σας παρασύρω σε άρνηση, το ίδιο ισχύει και με όλα τα άσχημα της ζωής μας! Τελικά, ας δεχθούμε ότι ο άνθρωπος είναι απλά άνθρωπος, αλλά ότι ταυτόχρονα αυτό δεν είναι καθόλου απλό!