ΑΡΙΣΤ ΗΝικ 1170b20–1171a20
(ΑΡΙΣΤ ΗΝικ 1168a28–1172a15: Απορίες σχετικά με τη φιλία)
Πρέπει να είναι λίγοι ή πολλοί οι φίλοι κάποιου;
Ἆρ’ οὖν ὡς πλείστους φίλους ποιητέον, ἢ καθάπερ ἐπὶ
τῆς ξενίας ἐμμελῶς εἰρῆσθαι δοκεῖ «μήτε πολύξεινος μήτ’
ἄξεινος», καὶ ἐπὶ τῆς φιλίας ἁρμόσει μήτ’ ἄφιλον εἶναι
μήτ’ αὖ πολύφιλον καθ’ ὑπερβολήν; τοῖς μὲν δὴ πρὸς χρῆ-
σιν κἂν πάνυ δόξειεν ἁρμόζειν τὸ λεχθέν· πολλοῖς γὰρ
(25) ἀνθυπηρετεῖν ἐπίπονον, καὶ οὐχ ἱκανὸς ὁ βίος αὐτὸ [τοῦτο]
πράττειν. οἱ πλείους δὴ τῶν πρὸς τὸν οἰκεῖον βίον ἱκανῶν
περίεργοι καὶ ἐμπόδιοι πρὸς τὸ καλῶς ζῆν· οὐθὲν οὖν δεῖ
αὐτῶν. καὶ οἱ πρὸς ἡδονὴν δὲ ἀρκοῦσιν ὀλίγοι, καθάπερ ἐν
τῇ τροφῇ τὸ ἥδυσμα. τοὺς δὲ σπουδαίους πότερον πλείστους
(30) κατ’ ἀριθμόν, ἢ ἔστι τι μέτρον καὶ φιλικοῦ πλήθους, ὥσπερ
πόλεως; οὔτε γὰρ ἐκ δέκα ἀνθρώπων γένοιτ’ ἂν πόλις, οὔτ’
ἐκ δέκα μυριάδων ἔτι πόλις ἐστίν. τὸ δὲ ποσὸν οὐκ ἔστιν ἴσως
ἕν τι, ἀλλὰ πᾶν τὸ μεταξὺ τινῶν ὡρισμένων. καὶ φίλων
[1171a] δή ἐστι πλῆθος ὡρισμένον, καὶ ἴσως οἱ πλεῖστοι μεθ’ ὧν ἂν
δύναιτό τις συζῆν (τοῦτο γὰρ ἐδόκει φιλικώτατον εἶναι)· ὅτι
δ’ οὐχ οἷόν τε πολλοῖς συζῆν καὶ διανέμειν ἑαυτόν, οὐκ ἄδη-
λον. ἔτι δὲ κἀκείνους δεῖ ἀλλήλοις φίλους εἶναι, εἰ μέλλουσι
(5) πάντες μετ’ ἀλλήλων συνημερεύειν· τοῦτο δ’ ἐργῶδες ἐν
πολλοῖς ὑπάρχειν. χαλεπὸν δὲ γίνεται καὶ τὸ συγχαίρειν
καὶ τὸ συναλγεῖν οἰκείως πολλοῖς· εἰκὸς γὰρ συμπίπτειν ἅμα
τῷ μὲν συνήδεσθαι τῷ δὲ συνάχθεσθαι. ἴσως οὖν εὖ ἔχει μὴ
ζητεῖν ὡς πολυφιλώτατον εἶναι, ἀλλὰ τοσούτους ὅσοι εἰς τὸ
(10) συζῆν ἱκανοί· οὐδὲ γὰρ ἐνδέχεσθαι δόξειεν ἂν πολλοῖς εἶναι
φίλον σφόδρα. διόπερ οὐδ’ ἐρᾶν πλειόνων· ὑπερβολὴ γάρ
τις εἶναι βούλεται φιλίας, τοῦτο δὲ πρὸς ἕνα· καὶ τὸ σφό-
δρα δὴ πρὸς ὀλίγους. οὕτω δ’ ἔχειν ἔοικε καὶ ἐπὶ τῶν πρα-
γμάτων· οὐ γίνονται γὰρ φίλοι πολλοὶ κατὰ τὴν ἑταιρικὴν
(15) φιλίαν, αἱ δ’ ὑμνούμεναι ἐν δυσὶ λέγονται. οἱ δὲ πολύφιλοι
καὶ πᾶσιν οἰκείως ἐντυγχάνοντες οὐδενὶ δοκοῦσιν εἶναι φίλοι,
πλὴν πολιτικῶς, οὓς καὶ καλοῦσιν ἀρέσκους. πολιτικῶς μὲν
οὖν ἔστι πολλοῖς εἶναι φίλον καὶ μὴ ἄρεσκον ὄντα, ἀλλ’ ὡς
ἀληθῶς ἐπιεικῆ· δι’ ἀρετὴν δὲ καὶ δι’ αὐτοὺς οὐκ ἔστι πρὸς
(20) πολλούς, ἀγαπητὸν δὲ καὶ ὀλίγους εὑρεῖν τοιούτους.
Ἆρ’ οὖν ὡς πλείστους φίλους ποιητέον, ἢ καθάπερ ἐπὶ
τῆς ξενίας ἐμμελῶς εἰρῆσθαι δοκεῖ «μήτε πολύξεινος μήτ’
ἄξεινος», καὶ ἐπὶ τῆς φιλίας ἁρμόσει μήτ’ ἄφιλον εἶναι
μήτ’ αὖ πολύφιλον καθ’ ὑπερβολήν; τοῖς μὲν δὴ πρὸς χρῆ-
σιν κἂν πάνυ δόξειεν ἁρμόζειν τὸ λεχθέν· πολλοῖς γὰρ
(25) ἀνθυπηρετεῖν ἐπίπονον, καὶ οὐχ ἱκανὸς ὁ βίος αὐτὸ [τοῦτο]
πράττειν. οἱ πλείους δὴ τῶν πρὸς τὸν οἰκεῖον βίον ἱκανῶν
περίεργοι καὶ ἐμπόδιοι πρὸς τὸ καλῶς ζῆν· οὐθὲν οὖν δεῖ
αὐτῶν. καὶ οἱ πρὸς ἡδονὴν δὲ ἀρκοῦσιν ὀλίγοι, καθάπερ ἐν
τῇ τροφῇ τὸ ἥδυσμα. τοὺς δὲ σπουδαίους πότερον πλείστους
(30) κατ’ ἀριθμόν, ἢ ἔστι τι μέτρον καὶ φιλικοῦ πλήθους, ὥσπερ
πόλεως; οὔτε γὰρ ἐκ δέκα ἀνθρώπων γένοιτ’ ἂν πόλις, οὔτ’
ἐκ δέκα μυριάδων ἔτι πόλις ἐστίν. τὸ δὲ ποσὸν οὐκ ἔστιν ἴσως
ἕν τι, ἀλλὰ πᾶν τὸ μεταξὺ τινῶν ὡρισμένων. καὶ φίλων
[1171a] δή ἐστι πλῆθος ὡρισμένον, καὶ ἴσως οἱ πλεῖστοι μεθ’ ὧν ἂν
δύναιτό τις συζῆν (τοῦτο γὰρ ἐδόκει φιλικώτατον εἶναι)· ὅτι
δ’ οὐχ οἷόν τε πολλοῖς συζῆν καὶ διανέμειν ἑαυτόν, οὐκ ἄδη-
λον. ἔτι δὲ κἀκείνους δεῖ ἀλλήλοις φίλους εἶναι, εἰ μέλλουσι
(5) πάντες μετ’ ἀλλήλων συνημερεύειν· τοῦτο δ’ ἐργῶδες ἐν
πολλοῖς ὑπάρχειν. χαλεπὸν δὲ γίνεται καὶ τὸ συγχαίρειν
καὶ τὸ συναλγεῖν οἰκείως πολλοῖς· εἰκὸς γὰρ συμπίπτειν ἅμα
τῷ μὲν συνήδεσθαι τῷ δὲ συνάχθεσθαι. ἴσως οὖν εὖ ἔχει μὴ
ζητεῖν ὡς πολυφιλώτατον εἶναι, ἀλλὰ τοσούτους ὅσοι εἰς τὸ
(10) συζῆν ἱκανοί· οὐδὲ γὰρ ἐνδέχεσθαι δόξειεν ἂν πολλοῖς εἶναι
φίλον σφόδρα. διόπερ οὐδ’ ἐρᾶν πλειόνων· ὑπερβολὴ γάρ
τις εἶναι βούλεται φιλίας, τοῦτο δὲ πρὸς ἕνα· καὶ τὸ σφό-
δρα δὴ πρὸς ὀλίγους. οὕτω δ’ ἔχειν ἔοικε καὶ ἐπὶ τῶν πρα-
γμάτων· οὐ γίνονται γὰρ φίλοι πολλοὶ κατὰ τὴν ἑταιρικὴν
(15) φιλίαν, αἱ δ’ ὑμνούμεναι ἐν δυσὶ λέγονται. οἱ δὲ πολύφιλοι
καὶ πᾶσιν οἰκείως ἐντυγχάνοντες οὐδενὶ δοκοῦσιν εἶναι φίλοι,
πλὴν πολιτικῶς, οὓς καὶ καλοῦσιν ἀρέσκους. πολιτικῶς μὲν
οὖν ἔστι πολλοῖς εἶναι φίλον καὶ μὴ ἄρεσκον ὄντα, ἀλλ’ ὡς
ἀληθῶς ἐπιεικῆ· δι’ ἀρετὴν δὲ καὶ δι’ αὐτοὺς οὐκ ἔστι πρὸς
(20) πολλούς, ἀγαπητὸν δὲ καὶ ὀλίγους εὑρεῖν τοιούτους.
***
Πρέπει να έχωμεν πολλούς φίλους ή το λεγόμενον ορθώς, όσον αφορά τους διά των δεσμών της φιλοξενίας συνεδομένους:«δεν πρέπει να φιλοξενή κανείς πολλούς
αλλά και όχι πάλι να μη φιλοξενή κανένα»
δέον να ισχύη και ως προς την φιλίαν; Δηλαδή ούτε να στερούμεθα φίλων, ούτε να έχωμεν πάρα πολλούς; Ως προς τους φίλους εκείνους, τους οποίους έχομεν χάριν συμφέροντος, φαίνεται εφαρμοζόμενον πάρα πολύ το λεχθέν. (25) (Διότι το ν' ανταποδίδη κανείς τας υπηρεσίας είναι επίπονον και ο βίος δεν είναι αρκούντως μακρός. Διά τούτο φίλοι περισσότεροι παρ' όσοι αρκούν διά την ζωήν μας είναι περιττοί και εμπόδιον διά την άσκησιν της αρετής. Όθεν δεν έχομεν ανάγκην τοιούτων). Αλλά και οι φίλοι χάριν απολαύσεως αρκεί να είναι ολίγοι, όπως αρκεί και διά τα φαγητά ολίγον μόνον άρτυμα.
Όσον όμως αφορά τους εναρέτους και χρηστούς ανθρώπους, (25) πρέπει να έχη κανείς πολλούς φίλους, εφ' όσον ούτοι είναι χρηστοί και ενάρετοι, ή οφείλει να περιορίση τον αριθμον αυτών, όπως γίνεται εις την πολιτείαν; Διότι η πολιτεία δεν συνίσταται εκ δέκα ατόμων, αλλ' ούτε εκ δέκα μυριάδων τοιούτων. Άλλωστε ο αριθμός δεν είναι δυνατόν να ορισθή επακριβώς εν προκειμένω. Αρκεί να δεχθώμεν εν γένει εκείνον, όστις υφίσταται μεταξύ ορίων τινών. Όσον δε αφορά εις τους φίλους, [1171a] ο αριθμός των είναι περιωρισμένος. Ίσως το ανώτατον όριον θα καθωρίζετο συμφώνως προς τα πρόσωπα εκείνα, μετά των οποίων θα ήτο δυνατόν το συζήν (διότι, ως φαίνεται, η συμβίωσις αυτή χαρακτηρίζει ως επί το πολύ την πραγματικήν φιλίαν), αλλά το ότι είναι αδύνατον να συζή κανείς μετά πολλών ανθρώπων και να μοιράζεται μεταξύ αυτών, είναι φανερόν. Εξ άλλου οι πολλοί φίλοι πρέπει να είναι φίλοι και προς αλλήλους, (5) εάν θέλουν να συζούν, πράγμα το οποίον κατά την συμβίωσιν πολλών ατόμων είναι δύσκολον. Διότι είναι δύσκολον να χαίρη κανείς και να λυπήται μετά πολλών, δεδομένου ότι δύναται να συμβή, ώστε με άλλους μεν να αισθάνεται χαράν και με άλλους λύπην ταυτοχρόνως.
Ίσως λοιπόν θα είναι καλόν να μη ζητούμεν πολλούς φίλους, αλλά μόνον εκείνους, οι οποίοι είναι αρκετοί διά μίαν συμβίωσιν. (10) Προς τούτοις φαίνεται αδύνατον να είναι κανείς στενός φίλος μετά πολλών. Διά τον λόγον τούτον δεν δύναταί τις και να ερωτεύεται συγχρόνως πολλά πρόσωπα, διότι ο έρως όστις θέλει να είναι ποιά τις φιλία, εξικνουμένη εις ύψιστον βαθμόν, απευθύνεται προς έν μόνον πρόσωπον. Όθεν στενή φιλία δύναται να υφίσταται μεταξύ ολίγων μόνον ανθρώπων.
Ούτως έχει το πράγμα, ως φαίνεται, και ως προς την πρακτικήν ζωήν. Είναι ευάριθμοι εκείνοι, τους οποίους συνδέει φιλία γεννωμένη εκ της συναδελφότητος. (15) Η εξυμνουμένη φιλία είναι η μεταξύ δύο προσώπων υφισταμένη, οι δε έχοντες πολλούς φίλους και φιλικώς προς πάντας συμπεριφερόμενοι δεν είναι φίλοι ουδενός, εφ' όσον δεν πρόκειται μόνον περί σχέσεων μεταξύ συμπολιτών, και τους τοιούτους αποκαλούμεν κόλακας. Μόνον κατά την έννοιαν της φιλίας μεταξύ των συμπολιτών δύναταί τις να είναι μετά πολλών προσώπων φίλος, χωρίς να είναι κόλαξ, αλλ' έντιμος και χρηστός άνθρωπος. Αλλ' υπό την έποψιν της αρετής και εφ' όσον αγαπά τις τους φίλους του χάριν αυτών των ιδίων, φιλία δεν δύναται να υπάρξη μεταξύ ανθρώπων πολλών, (20) πρέπει δε να θεωρηθή κανείς ευτυχής, εάν έχη έστω και ολίγους μόνον τοιούτους φίλους.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου