ΑΡΙΣΤ ΗΝικ 1156a6–1158a1
(ΑΡΙΣΤ ΗΝικ 1155a3–1159b24: Τα είδη της φιλίας) Τα αίτια της φιλίας – Τα τρία είδη της – Η τέλεια φιλία και οι απομιμήσεις της
Διαφέρει δὲ ταῦτα ἀλλήλων εἴδει· καὶ αἱ φιλήσεις
ἄρα καὶ αἱ φιλίαι. τρία δὴ τὰ τῆς φιλίας εἴδη, ἰσάριθμα
τοῖς φιλητοῖς· καθ’ ἕκαστον γάρ ἐστιν ἀντιφίλησις οὐ λανθά-
νουσα, οἱ δὲ φιλοῦντες ἀλλήλους βούλονται τἀγαθὰ ἀλλήλοις
(10) ταύτῃ ᾗ φιλοῦσιν. οἱ μὲν οὖν διὰ τὸ χρήσιμον φιλοῦντες ἀλ-
λήλους οὐ καθ’ αὑτοὺς φιλοῦσιν, ἀλλ’ ᾗ γίνεταί τι αὐτοῖς παρ’
ἀλλήλων ἀγαθόν. ὁμοίως δὲ καὶ οἱ δι’ ἡδονήν· οὐ γὰρ τῷ
ποιούς τινας εἶναι ἀγαπῶσι τοὺς εὐτραπέλους, ἀλλ’ ὅτι ἡδεῖς
αὑτοῖς. οἵ τε δὴ διὰ τὸ χρήσιμον φιλοῦντες διὰ τὸ αὑτοῖς
(15) ἀγαθὸν στέργουσι, καὶ οἱ δι’ ἡδονὴν διὰ τὸ αὑτοῖς ἡδύ, καὶ
οὐχ ᾗ ὁ φιλούμενός ἐστιν, ἀλλ’ ᾗ χρήσιμος ἢ ἡδύς. κατὰ
συμβεβηκός τε δὴ αἱ φιλίαι αὗταί εἰσιν· οὐ γὰρ ᾗ ἐστὶν ὅσ-
περ ἐστὶν ὁ φιλούμενος, ταύτῃ φιλεῖται, ἀλλ’ ᾗ πορίζουσιν
οἳ μὲν ἀγαθόν τι οἳ δ’ ἡδονήν. εὐδιάλυτοι δὴ αἱ τοιαῦταί
(20) εἰσι, μὴ διαμενόντων αὐτῶν ὁμοίων· ἐὰν γὰρ μηκέτι ἡδεῖς
ἢ χρήσιμοι ὦσι, παύονται φιλοῦντες. τὸ δὲ χρήσιμον οὐ δια-
μένει, ἀλλ’ ἄλλοτε ἄλλο γίνεται. ἀπολυθέντος οὖν δι’ ὃ
φίλοι ἦσαν, διαλύεται καὶ ἡ φιλία, ὡς οὔσης τῆς φιλίας
πρὸς ἐκεῖνα. μάλιστα δ’ ἐν τοῖς πρεσβύταις ἡ τοιαύτη δο-
(25) κεῖ φιλία γίνεσθαι (οὐ γὰρ τὸ ἡδὺ οἱ τηλικοῦτοι διώκουσιν
ἀλλὰ τὸ ὠφέλιμον), καὶ τῶν ἐν ἀκμῇ καὶ νέων ὅσοι τὸ
συμφέρον διώκουσιν. οὐ πάνυ δ’ οἱ τοιοῦτοι οὐδὲ συζῶσι μετ’
ἀλλήλων· ἐνίοτε γὰρ οὐδ’ εἰσὶν ἡδεῖς· οὐδὲ δὴ προσδέονται
τῆς τοιαύτης ὁμιλίας, ἐὰν μὴ ὠφέλιμοι ὦσιν· ἐπὶ τοσοῦτον
(30) γάρ εἰσιν ἡδεῖς ἐφ’ ὅσον ἐλπίδας ἔχουσιν ἀγαθοῦ. εἰς ταύ-
τας δὲ καὶ τὴν ξενικὴν τιθέασιν. ἡ δὲ τῶν νέων φιλία δι’
ἡδονὴν εἶναι δοκεῖ· κατὰ πάθος γὰρ οὗτοι ζῶσι, καὶ μάλιστα
διώκουσι τὸ ἡδὺ αὑτοῖς καὶ τὸ παρόν· τῆς ἡλικίας δὲ μετα-
πιπτούσης καὶ τὰ ἡδέα γίνεται ἕτερα. διὸ ταχέως γίνονται
(35) φίλοι καὶ παύονται· ἅμα γὰρ τῷ ἡδεῖ ἡ φιλία μεταπί-
[1156b] πτει, τῆς δὲ τοιαύτης ἡδονῆς ταχεῖα ἡ μεταβολή. καὶ ἐρω-
τικοὶ δ’ οἱ νέοι· κατὰ πάθος γὰρ καὶ δι’ ἡδονὴν τὸ πολὺ
τῆς ἐρωτικῆς· διόπερ φιλοῦσι καὶ ταχέως παύονται, πολ-
λάκις τῆς αὐτῆς ἡμέρας μεταπίπτοντες. συνημερεύειν δὲ καὶ
(5) συζῆν οὗτοι βούλονται· γίνεται γὰρ αὐτοῖς τὸ κατὰ τὴν
φιλίαν οὕτως.
Τελεία δ’ ἐστὶν ἡ τῶν ἀγαθῶν φιλία καὶ κατ’ ἀρετὴν
ὁμοίων· οὗτοι γὰρ τἀγαθὰ ὁμοίως βούλονται ἀλλήλοις ᾗ
ἀγαθοί, ἀγαθοὶ δ’ εἰσὶ καθ’ αὑτούς. οἱ δὲ βουλόμενοι τἀγαθὰ
(10) τοῖς φίλοις ἐκείνων ἕνεκα μάλιστα φίλοι· δι’ αὑτοὺς γὰρ
οὕτως ἔχουσι, καὶ οὐ κατὰ συμβεβηκός· διαμένει οὖν ἡ τούτων
φιλία ἕως ἂν ἀγαθοὶ ὦσιν, ἡ δ’ ἀρετὴ μόνιμον. καὶ ἔστιν
ἑκάτερος ἁπλῶς ἀγαθὸς καὶ τῷ φίλῳ· οἱ γὰρ ἀγαθοὶ καὶ
ἁπλῶς ἀγαθοὶ καὶ ἀλλήλοις ὠφέλιμοι. ὁμοίως δὲ καὶ
(15) ἡδεῖς· καὶ γὰρ ἁπλῶς οἱ ἀγαθοὶ ἡδεῖς καὶ ἀλλήλοις· ἑκάστῳ
γὰρ καθ’ ἡδονήν εἰσιν αἱ οἰκεῖαι πράξεις καὶ αἱ τοιαῦται,
τῶν ἀγαθῶν δὲ αἱ αὐταὶ ἢ ὅμοιαι. ἡ τοιαύτη δὲ φιλία
μόνιμος εὐλόγως ἐστίν· συνάπτει γὰρ ἐν αὐτῇ πάνθ’ ὅσα
τοῖς φίλοις δεῖ ὑπάρχειν. πᾶσα γὰρ φιλία δι’ ἀγαθόν ἐστιν
(20) ἢ δι’ ἡδονήν, ἢ ἁπλῶς ἢ τῷ φιλοῦντι, καὶ καθ’ ὁμοιότητά
τινα· ταύτῃ δὲ πάνθ’ ὑπάρχει τὰ εἰρημένα καθ’ αὑτούς·
†ταύτῃ γὰρ ὅμοια† καὶ τὰ λοιπά, τό τε ἁπλῶς ἀγαθὸν καὶ
ἡδὺ ἁπλῶς ἐστίν, μάλιστα δὲ ταῦτα φιλητά· καὶ τὸ φιλεῖν
δὴ καὶ ἡ φιλία ἐν τούτοις μάλιστα καὶ ἀρίστη. σπανίας δ’
(25) εἰκὸς τὰς τοιαύτας εἶναι· ὀλίγοι γὰρ οἱ τοιοῦτοι. ἔτι δὲ προσ-
δεῖται χρόνου καὶ συνηθείας· κατὰ τὴν παροιμίαν γὰρ οὐκ
ἔστιν εἰδῆσαι ἀλλήλους πρὶν τοὺς λεγομένους ἅλας συναναλῶ-
σαι· οὐδ’ ἀποδέξασθαι δὴ πρότερον οὐδ’ εἶναι φίλους, πρὶν ἂν
ἑκάτερος ἑκατέρῳ φανῇ φιλητὸς καὶ πιστευθῇ. οἱ δὲ ταχέως
(30) τὰ φιλικὰ πρὸς ἀλλήλους ποιοῦντες βούλονται μὲν φίλοι εἶναι,
οὐκ εἰσὶ δέ, εἰ μὴ καὶ φιλητοί, καὶ τοῦτ’ ἴσασιν· βούλησις μὲν
γὰρ ταχεῖα φιλίας γίνεται, φιλία δ’ οὔ.
Αὕτη μὲν οὖν καὶ κατὰ τὸν χρόνον καὶ κατὰ τὰ λοιπὰ
τελεία ἐστί, καὶ κατὰ πάντα ταὐτὰ γίνεται καὶ ὅμοια ἑκα-
(35) τέρῳ παρ’ ἑκατέρου, ὅπερ δεῖ τοῖς φίλοις ὑπάρχειν. ἡ δὲ
[1157a] διὰ τὸ ἡδὺ ὁμοίωμα ταύτης ἔχει· καὶ γὰρ οἱ ἀγαθοὶ ἡδεῖς
ἀλλήλοις. ὁμοίως δὲ καὶ ἡ διὰ τὸ χρήσιμον· καὶ γὰρ τοιοῦ-
τοι ἀλλήλοις οἱ ἀγαθοί. μάλιστα δὲ καὶ ἐν τούτοις αἱ φι-
λίαι μένουσιν, ὅταν τὸ αὐτὸ γίνηται παρ’ ἀλλήλων, οἷον
(5) ἡδονή, καὶ μὴ μόνον οὕτως ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ, οἷον
τοῖς εὐτραπέλοις, καὶ μὴ ὡς ἐραστῇ καὶ ἐρωμένῳ. οὐ γὰρ
ἐπὶ τοῖς αὐτοῖς ἥδονται οὗτοι, ἀλλ’ ὃ μὲν ὁρῶν ἐκεῖνον, ὃ
δὲ θεραπευόμενος ὑπὸ τοῦ ἐραστοῦ· ληγούσης δὲ τῆς ὥρας
ἐνίοτε καὶ ἡ φιλία λήγει (τῷ μὲν γὰρ οὐκ ἔστιν ἡδεῖα ἡ
(10) ὄψις, τῷ δ’ οὐ γίνεται ἡ θεραπεία)· πολλοὶ δ’ αὖ διαμέ-
νουσιν, ἐὰν ἐκ τῆς συνηθείας τὰ ἤθη στέρξωσιν, ὁμοήθεις
ὄντες. οἱ δὲ μὴ τὸ ἡδὺ ἀντικαταλλαττόμενοι ἀλλὰ τὸ
χρήσιμον ἐν τοῖς ἐρωτικοῖς καὶ εἰσὶν ἧττον φίλοι καὶ δια-
μένουσιν. οἱ δὲ διὰ τὸ χρήσιμον ὄντες φίλοι ἅμα τῷ συμ-
(15) φέροντι διαλύονται· οὐ γὰρ ἀλλήλων ἦσαν φίλοι ἀλλὰ
τοῦ λυσιτελοῦς. δι’ ἡδονὴν μὲν οὖν καὶ διὰ τὸ χρήσιμον καὶ
φαύλους ἐνδέχεται φίλους ἀλλήλοις εἶναι καὶ ἐπιεικεῖς
φαύλοις καὶ μηδέτερον ὁποιῳοῦν, δι’ αὑτοὺς δὲ δῆλον ὅτι
μόνους τοὺς ἀγαθούς· οἱ γὰρ κακοὶ οὐ χαίρουσιν ἑαυτοῖς, εἰ
(20) μή τις ὠφέλεια γίνοιτο. καὶ μόνη δὲ ἡ τῶν ἀγαθῶν φι-
λία ἀδιάβλητός ἐστιν· οὐ γὰρ ῥᾴδιον οὐδενὶ πιστεῦσαι περὶ
τοῦ ἐν πολλῷ χρόνῳ ὑφ’ αὑτοῦ δεδοκιμασμένου· καὶ τὸ πι-
στεύειν ἐν τούτοις, καὶ τὸ μηδέποτ’ ἂν ἀδικῆσαι, καὶ ὅσα
ἄλλα ἐν τῇ ὡς ἀληθῶς φιλίᾳ ἀξιοῦται. ἐν δὲ ταῖς ἑτέραις
(25) οὐδὲν κωλύει τὰ τοιαῦτα γίνεσθαι. ἐπεὶ γὰρ οἱ ἄνθρωποι
λέγουσι φίλους καὶ τοὺς διὰ τὸ χρήσιμον, ὥσπερ αἱ πόλεις
(δοκοῦσι γὰρ αἱ συμμαχίαι ταῖς πόλεσι γίνεσθαι ἕνεκα τοῦ
συμφέροντος), καὶ τοὺς δι’ ἡδονὴν ἀλλήλους στέργοντας, ὥσ-
περ οἱ παῖδες, ἴσως λέγειν μὲν δεῖ καὶ ἡμᾶς φίλους τοὺς
(30) τοιούτους, εἴδη δὲ τῆς φιλίας πλείω, καὶ πρώτως μὲν καὶ
κυρίως τὴν τῶν ἀγαθῶν ᾗ ἀγαθοί, τὰς δὲ λοιπὰς καθ’
ὁμοιότητα· ᾗ γὰρ ἀγαθόν τι καὶ ὅμοιόν τι, ταύτῃ φίλοι·
καὶ γὰρ τὸ ἡδὺ ἀγαθὸν τοῖς φιληδέσιν. οὐ πάνυ δ’ αὗται
συνάπτουσιν, οὐδὲ γίνονται οἱ αὐτοὶ φίλοι διὰ τὸ χρήσιμον
(35) καὶ διὰ τὸ ἡδύ· οὐ γὰρ πάνυ συνδυάζεται τὰ κατὰ συμ-
βεβηκός.
[1157b] Εἰς ταῦτα δὲ τὰ εἴδη τῆς φιλίας νενεμημένης οἱ μὲν
φαῦλοι ἔσονται φίλοι δι’ ἡδονὴν ἢ τὸ χρήσιμον, ταύτῃ
ὅμοιοι ὄντες, οἱ δ’ ἀγαθοὶ δι’ αὑτοὺς φίλοι· ᾗ γὰρ ἀγαθοί.
οὗτοι μὲν οὖν ἁπλῶς φίλοι, ἐκεῖνοι δὲ κατὰ συμβεβηκὸς
(5) καὶ τῷ ὡμοιῶσθαι τούτοις. Ὥσπερ δ’ ἐπὶ τῶν ἀρετῶν οἳ
μὲν καθ’ ἕξιν οἳ δὲ κατ’ ἐνέργειαν ἀγαθοὶ λέγονται, οὕτω
καὶ ἐπὶ τῆς φιλίας· οἱ μὲν γὰρ συζῶντες χαίρουσιν ἀλλή-
λοις καὶ πορίζουσι τἀγαθά, οἱ δὲ καθεύδοντες ἢ κεχωρισ-
μένοι τοῖς τόποις οὐκ ἐνεργοῦσι μέν, οὕτω δ’ ἔχουσιν ὥστ’
(10) ἐνεργεῖν φιλικῶς· οἱ γὰρ τόποι οὐ διαλύουσι τὴν φιλίαν
ἁπλῶς, ἀλλὰ τὴν ἐνέργειαν. ἐὰν δὲ χρόνιος ἡ ἀπουσία
γίνηται, καὶ τῆς φιλίας δοκεῖ λήθην ποιεῖν· ὅθεν εἴρηται
«πολλὰς δὴ φιλίας ἀπροσηγορία διέλυσεν». οὐ φαίνονται
δ’ οὔθ’ οἱ πρεσβῦται οὔθ’ οἱ στρυφνοὶ φιλικοὶ εἶναι· βραχὺ
(15) γὰρ ἐν αὐτοῖς τὸ τῆς ἡδονῆς, οὐδεὶς δὲ δύναται συνημερεύειν
τῷ λυπηρῷ οὐδὲ τῷ μὴ ἡδεῖ· μάλιστα γὰρ ἡ φύσις φαί-
νεται τὸ λυπηρὸν φεύγειν, ἐφίεσθαι δὲ τοῦ ἡδέος. οἱ
δ’ ἀποδεχόμενοι ἀλλήλους, μὴ συζῶντες δέ, εὔνοις ἐοίκασι
μᾶλλον ἢ φίλοις. οὐδὲν γὰρ οὕτως ἐστὶ φίλων ὡς τὸ συζῆν
(20) (ὠφελείας μὲν γὰρ οἱ ἐνδεεῖς ὀρέγονται, συνημερεύειν δὲ
καὶ οἱ μακάριοι· μονώταις γὰρ εἶναι τούτοις ἥκιστα προσ-
ήκει)· συνδιάγειν δὲ μετ’ ἀλλήλων οὐκ ἔστι μὴ ἡδεῖς
ὄντας μηδὲ χαίροντας τοῖς αὐτοῖς, ὅπερ ἡ ἑταιρικὴ δοκεῖ
ἔχειν.
(25) Μάλιστα μὲν οὖν ἐστὶ φιλία ἡ τῶν ἀγαθῶν, καθάπερ
πολλάκις εἴρηται· δοκεῖ γὰρ φιλητὸν μὲν καὶ αἱρετὸν τὸ
ἁπλῶς ἀγαθὸν ἢ ἡδύ, ἑκάστῳ δὲ τὸ αὑτῷ τοιοῦτον· ὁ δ’
ἀγαθὸς τῷ ἀγαθῷ δι’ ἄμφω ταῦτα. ἔοικε δ’ ἡ μὲν φί-
λησις πάθει, ἡ δὲ φιλία ἕξει· ἡ γὰρ φίλησις οὐχ ἧττον
(30) πρὸς τὰ ἄψυχά ἐστιν, ἀντιφιλοῦσι δὲ μετὰ προαιρέσεως,
ἡ δὲ προαίρεσις ἀφ’ ἕξεως· καὶ τἀγαθὰ βούλονται τοῖς
φιλουμένοις ἐκείνων ἕνεκα, οὐ κατὰ πάθος ἀλλὰ καθ’ ἕξιν.
καὶ φιλοῦντες τὸν φίλον τὸ αὑτοῖς ἀγαθὸν φιλοῦσιν· ὁ γὰρ
ἀγαθὸς φίλος γινόμενος ἀγαθὸν γίνεται ᾧ φίλος. ἑκάτερος
(35) οὖν φιλεῖ τε τὸ αὑτῷ ἀγαθόν, καὶ τὸ ἴσον ἀνταποδίδωσι
τῇ βουλήσει καὶ τῷ ἡδεῖ· λέγεται γὰρ φιλότης ἰσότης,
[1158a] μάλιστα δὲ τῇ τῶν ἀγαθῶν ταῦθ’ ὑπάρχει.
Διαφέρει δὲ ταῦτα ἀλλήλων εἴδει· καὶ αἱ φιλήσεις
ἄρα καὶ αἱ φιλίαι. τρία δὴ τὰ τῆς φιλίας εἴδη, ἰσάριθμα
τοῖς φιλητοῖς· καθ’ ἕκαστον γάρ ἐστιν ἀντιφίλησις οὐ λανθά-
νουσα, οἱ δὲ φιλοῦντες ἀλλήλους βούλονται τἀγαθὰ ἀλλήλοις
(10) ταύτῃ ᾗ φιλοῦσιν. οἱ μὲν οὖν διὰ τὸ χρήσιμον φιλοῦντες ἀλ-
λήλους οὐ καθ’ αὑτοὺς φιλοῦσιν, ἀλλ’ ᾗ γίνεταί τι αὐτοῖς παρ’
ἀλλήλων ἀγαθόν. ὁμοίως δὲ καὶ οἱ δι’ ἡδονήν· οὐ γὰρ τῷ
ποιούς τινας εἶναι ἀγαπῶσι τοὺς εὐτραπέλους, ἀλλ’ ὅτι ἡδεῖς
αὑτοῖς. οἵ τε δὴ διὰ τὸ χρήσιμον φιλοῦντες διὰ τὸ αὑτοῖς
(15) ἀγαθὸν στέργουσι, καὶ οἱ δι’ ἡδονὴν διὰ τὸ αὑτοῖς ἡδύ, καὶ
οὐχ ᾗ ὁ φιλούμενός ἐστιν, ἀλλ’ ᾗ χρήσιμος ἢ ἡδύς. κατὰ
συμβεβηκός τε δὴ αἱ φιλίαι αὗταί εἰσιν· οὐ γὰρ ᾗ ἐστὶν ὅσ-
περ ἐστὶν ὁ φιλούμενος, ταύτῃ φιλεῖται, ἀλλ’ ᾗ πορίζουσιν
οἳ μὲν ἀγαθόν τι οἳ δ’ ἡδονήν. εὐδιάλυτοι δὴ αἱ τοιαῦταί
(20) εἰσι, μὴ διαμενόντων αὐτῶν ὁμοίων· ἐὰν γὰρ μηκέτι ἡδεῖς
ἢ χρήσιμοι ὦσι, παύονται φιλοῦντες. τὸ δὲ χρήσιμον οὐ δια-
μένει, ἀλλ’ ἄλλοτε ἄλλο γίνεται. ἀπολυθέντος οὖν δι’ ὃ
φίλοι ἦσαν, διαλύεται καὶ ἡ φιλία, ὡς οὔσης τῆς φιλίας
πρὸς ἐκεῖνα. μάλιστα δ’ ἐν τοῖς πρεσβύταις ἡ τοιαύτη δο-
(25) κεῖ φιλία γίνεσθαι (οὐ γὰρ τὸ ἡδὺ οἱ τηλικοῦτοι διώκουσιν
ἀλλὰ τὸ ὠφέλιμον), καὶ τῶν ἐν ἀκμῇ καὶ νέων ὅσοι τὸ
συμφέρον διώκουσιν. οὐ πάνυ δ’ οἱ τοιοῦτοι οὐδὲ συζῶσι μετ’
ἀλλήλων· ἐνίοτε γὰρ οὐδ’ εἰσὶν ἡδεῖς· οὐδὲ δὴ προσδέονται
τῆς τοιαύτης ὁμιλίας, ἐὰν μὴ ὠφέλιμοι ὦσιν· ἐπὶ τοσοῦτον
(30) γάρ εἰσιν ἡδεῖς ἐφ’ ὅσον ἐλπίδας ἔχουσιν ἀγαθοῦ. εἰς ταύ-
τας δὲ καὶ τὴν ξενικὴν τιθέασιν. ἡ δὲ τῶν νέων φιλία δι’
ἡδονὴν εἶναι δοκεῖ· κατὰ πάθος γὰρ οὗτοι ζῶσι, καὶ μάλιστα
διώκουσι τὸ ἡδὺ αὑτοῖς καὶ τὸ παρόν· τῆς ἡλικίας δὲ μετα-
πιπτούσης καὶ τὰ ἡδέα γίνεται ἕτερα. διὸ ταχέως γίνονται
(35) φίλοι καὶ παύονται· ἅμα γὰρ τῷ ἡδεῖ ἡ φιλία μεταπί-
[1156b] πτει, τῆς δὲ τοιαύτης ἡδονῆς ταχεῖα ἡ μεταβολή. καὶ ἐρω-
τικοὶ δ’ οἱ νέοι· κατὰ πάθος γὰρ καὶ δι’ ἡδονὴν τὸ πολὺ
τῆς ἐρωτικῆς· διόπερ φιλοῦσι καὶ ταχέως παύονται, πολ-
λάκις τῆς αὐτῆς ἡμέρας μεταπίπτοντες. συνημερεύειν δὲ καὶ
(5) συζῆν οὗτοι βούλονται· γίνεται γὰρ αὐτοῖς τὸ κατὰ τὴν
φιλίαν οὕτως.
Τελεία δ’ ἐστὶν ἡ τῶν ἀγαθῶν φιλία καὶ κατ’ ἀρετὴν
ὁμοίων· οὗτοι γὰρ τἀγαθὰ ὁμοίως βούλονται ἀλλήλοις ᾗ
ἀγαθοί, ἀγαθοὶ δ’ εἰσὶ καθ’ αὑτούς. οἱ δὲ βουλόμενοι τἀγαθὰ
(10) τοῖς φίλοις ἐκείνων ἕνεκα μάλιστα φίλοι· δι’ αὑτοὺς γὰρ
οὕτως ἔχουσι, καὶ οὐ κατὰ συμβεβηκός· διαμένει οὖν ἡ τούτων
φιλία ἕως ἂν ἀγαθοὶ ὦσιν, ἡ δ’ ἀρετὴ μόνιμον. καὶ ἔστιν
ἑκάτερος ἁπλῶς ἀγαθὸς καὶ τῷ φίλῳ· οἱ γὰρ ἀγαθοὶ καὶ
ἁπλῶς ἀγαθοὶ καὶ ἀλλήλοις ὠφέλιμοι. ὁμοίως δὲ καὶ
(15) ἡδεῖς· καὶ γὰρ ἁπλῶς οἱ ἀγαθοὶ ἡδεῖς καὶ ἀλλήλοις· ἑκάστῳ
γὰρ καθ’ ἡδονήν εἰσιν αἱ οἰκεῖαι πράξεις καὶ αἱ τοιαῦται,
τῶν ἀγαθῶν δὲ αἱ αὐταὶ ἢ ὅμοιαι. ἡ τοιαύτη δὲ φιλία
μόνιμος εὐλόγως ἐστίν· συνάπτει γὰρ ἐν αὐτῇ πάνθ’ ὅσα
τοῖς φίλοις δεῖ ὑπάρχειν. πᾶσα γὰρ φιλία δι’ ἀγαθόν ἐστιν
(20) ἢ δι’ ἡδονήν, ἢ ἁπλῶς ἢ τῷ φιλοῦντι, καὶ καθ’ ὁμοιότητά
τινα· ταύτῃ δὲ πάνθ’ ὑπάρχει τὰ εἰρημένα καθ’ αὑτούς·
†ταύτῃ γὰρ ὅμοια† καὶ τὰ λοιπά, τό τε ἁπλῶς ἀγαθὸν καὶ
ἡδὺ ἁπλῶς ἐστίν, μάλιστα δὲ ταῦτα φιλητά· καὶ τὸ φιλεῖν
δὴ καὶ ἡ φιλία ἐν τούτοις μάλιστα καὶ ἀρίστη. σπανίας δ’
(25) εἰκὸς τὰς τοιαύτας εἶναι· ὀλίγοι γὰρ οἱ τοιοῦτοι. ἔτι δὲ προσ-
δεῖται χρόνου καὶ συνηθείας· κατὰ τὴν παροιμίαν γὰρ οὐκ
ἔστιν εἰδῆσαι ἀλλήλους πρὶν τοὺς λεγομένους ἅλας συναναλῶ-
σαι· οὐδ’ ἀποδέξασθαι δὴ πρότερον οὐδ’ εἶναι φίλους, πρὶν ἂν
ἑκάτερος ἑκατέρῳ φανῇ φιλητὸς καὶ πιστευθῇ. οἱ δὲ ταχέως
(30) τὰ φιλικὰ πρὸς ἀλλήλους ποιοῦντες βούλονται μὲν φίλοι εἶναι,
οὐκ εἰσὶ δέ, εἰ μὴ καὶ φιλητοί, καὶ τοῦτ’ ἴσασιν· βούλησις μὲν
γὰρ ταχεῖα φιλίας γίνεται, φιλία δ’ οὔ.
Αὕτη μὲν οὖν καὶ κατὰ τὸν χρόνον καὶ κατὰ τὰ λοιπὰ
τελεία ἐστί, καὶ κατὰ πάντα ταὐτὰ γίνεται καὶ ὅμοια ἑκα-
(35) τέρῳ παρ’ ἑκατέρου, ὅπερ δεῖ τοῖς φίλοις ὑπάρχειν. ἡ δὲ
[1157a] διὰ τὸ ἡδὺ ὁμοίωμα ταύτης ἔχει· καὶ γὰρ οἱ ἀγαθοὶ ἡδεῖς
ἀλλήλοις. ὁμοίως δὲ καὶ ἡ διὰ τὸ χρήσιμον· καὶ γὰρ τοιοῦ-
τοι ἀλλήλοις οἱ ἀγαθοί. μάλιστα δὲ καὶ ἐν τούτοις αἱ φι-
λίαι μένουσιν, ὅταν τὸ αὐτὸ γίνηται παρ’ ἀλλήλων, οἷον
(5) ἡδονή, καὶ μὴ μόνον οὕτως ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ, οἷον
τοῖς εὐτραπέλοις, καὶ μὴ ὡς ἐραστῇ καὶ ἐρωμένῳ. οὐ γὰρ
ἐπὶ τοῖς αὐτοῖς ἥδονται οὗτοι, ἀλλ’ ὃ μὲν ὁρῶν ἐκεῖνον, ὃ
δὲ θεραπευόμενος ὑπὸ τοῦ ἐραστοῦ· ληγούσης δὲ τῆς ὥρας
ἐνίοτε καὶ ἡ φιλία λήγει (τῷ μὲν γὰρ οὐκ ἔστιν ἡδεῖα ἡ
(10) ὄψις, τῷ δ’ οὐ γίνεται ἡ θεραπεία)· πολλοὶ δ’ αὖ διαμέ-
νουσιν, ἐὰν ἐκ τῆς συνηθείας τὰ ἤθη στέρξωσιν, ὁμοήθεις
ὄντες. οἱ δὲ μὴ τὸ ἡδὺ ἀντικαταλλαττόμενοι ἀλλὰ τὸ
χρήσιμον ἐν τοῖς ἐρωτικοῖς καὶ εἰσὶν ἧττον φίλοι καὶ δια-
μένουσιν. οἱ δὲ διὰ τὸ χρήσιμον ὄντες φίλοι ἅμα τῷ συμ-
(15) φέροντι διαλύονται· οὐ γὰρ ἀλλήλων ἦσαν φίλοι ἀλλὰ
τοῦ λυσιτελοῦς. δι’ ἡδονὴν μὲν οὖν καὶ διὰ τὸ χρήσιμον καὶ
φαύλους ἐνδέχεται φίλους ἀλλήλοις εἶναι καὶ ἐπιεικεῖς
φαύλοις καὶ μηδέτερον ὁποιῳοῦν, δι’ αὑτοὺς δὲ δῆλον ὅτι
μόνους τοὺς ἀγαθούς· οἱ γὰρ κακοὶ οὐ χαίρουσιν ἑαυτοῖς, εἰ
(20) μή τις ὠφέλεια γίνοιτο. καὶ μόνη δὲ ἡ τῶν ἀγαθῶν φι-
λία ἀδιάβλητός ἐστιν· οὐ γὰρ ῥᾴδιον οὐδενὶ πιστεῦσαι περὶ
τοῦ ἐν πολλῷ χρόνῳ ὑφ’ αὑτοῦ δεδοκιμασμένου· καὶ τὸ πι-
στεύειν ἐν τούτοις, καὶ τὸ μηδέποτ’ ἂν ἀδικῆσαι, καὶ ὅσα
ἄλλα ἐν τῇ ὡς ἀληθῶς φιλίᾳ ἀξιοῦται. ἐν δὲ ταῖς ἑτέραις
(25) οὐδὲν κωλύει τὰ τοιαῦτα γίνεσθαι. ἐπεὶ γὰρ οἱ ἄνθρωποι
λέγουσι φίλους καὶ τοὺς διὰ τὸ χρήσιμον, ὥσπερ αἱ πόλεις
(δοκοῦσι γὰρ αἱ συμμαχίαι ταῖς πόλεσι γίνεσθαι ἕνεκα τοῦ
συμφέροντος), καὶ τοὺς δι’ ἡδονὴν ἀλλήλους στέργοντας, ὥσ-
περ οἱ παῖδες, ἴσως λέγειν μὲν δεῖ καὶ ἡμᾶς φίλους τοὺς
(30) τοιούτους, εἴδη δὲ τῆς φιλίας πλείω, καὶ πρώτως μὲν καὶ
κυρίως τὴν τῶν ἀγαθῶν ᾗ ἀγαθοί, τὰς δὲ λοιπὰς καθ’
ὁμοιότητα· ᾗ γὰρ ἀγαθόν τι καὶ ὅμοιόν τι, ταύτῃ φίλοι·
καὶ γὰρ τὸ ἡδὺ ἀγαθὸν τοῖς φιληδέσιν. οὐ πάνυ δ’ αὗται
συνάπτουσιν, οὐδὲ γίνονται οἱ αὐτοὶ φίλοι διὰ τὸ χρήσιμον
(35) καὶ διὰ τὸ ἡδύ· οὐ γὰρ πάνυ συνδυάζεται τὰ κατὰ συμ-
βεβηκός.
[1157b] Εἰς ταῦτα δὲ τὰ εἴδη τῆς φιλίας νενεμημένης οἱ μὲν
φαῦλοι ἔσονται φίλοι δι’ ἡδονὴν ἢ τὸ χρήσιμον, ταύτῃ
ὅμοιοι ὄντες, οἱ δ’ ἀγαθοὶ δι’ αὑτοὺς φίλοι· ᾗ γὰρ ἀγαθοί.
οὗτοι μὲν οὖν ἁπλῶς φίλοι, ἐκεῖνοι δὲ κατὰ συμβεβηκὸς
(5) καὶ τῷ ὡμοιῶσθαι τούτοις. Ὥσπερ δ’ ἐπὶ τῶν ἀρετῶν οἳ
μὲν καθ’ ἕξιν οἳ δὲ κατ’ ἐνέργειαν ἀγαθοὶ λέγονται, οὕτω
καὶ ἐπὶ τῆς φιλίας· οἱ μὲν γὰρ συζῶντες χαίρουσιν ἀλλή-
λοις καὶ πορίζουσι τἀγαθά, οἱ δὲ καθεύδοντες ἢ κεχωρισ-
μένοι τοῖς τόποις οὐκ ἐνεργοῦσι μέν, οὕτω δ’ ἔχουσιν ὥστ’
(10) ἐνεργεῖν φιλικῶς· οἱ γὰρ τόποι οὐ διαλύουσι τὴν φιλίαν
ἁπλῶς, ἀλλὰ τὴν ἐνέργειαν. ἐὰν δὲ χρόνιος ἡ ἀπουσία
γίνηται, καὶ τῆς φιλίας δοκεῖ λήθην ποιεῖν· ὅθεν εἴρηται
«πολλὰς δὴ φιλίας ἀπροσηγορία διέλυσεν». οὐ φαίνονται
δ’ οὔθ’ οἱ πρεσβῦται οὔθ’ οἱ στρυφνοὶ φιλικοὶ εἶναι· βραχὺ
(15) γὰρ ἐν αὐτοῖς τὸ τῆς ἡδονῆς, οὐδεὶς δὲ δύναται συνημερεύειν
τῷ λυπηρῷ οὐδὲ τῷ μὴ ἡδεῖ· μάλιστα γὰρ ἡ φύσις φαί-
νεται τὸ λυπηρὸν φεύγειν, ἐφίεσθαι δὲ τοῦ ἡδέος. οἱ
δ’ ἀποδεχόμενοι ἀλλήλους, μὴ συζῶντες δέ, εὔνοις ἐοίκασι
μᾶλλον ἢ φίλοις. οὐδὲν γὰρ οὕτως ἐστὶ φίλων ὡς τὸ συζῆν
(20) (ὠφελείας μὲν γὰρ οἱ ἐνδεεῖς ὀρέγονται, συνημερεύειν δὲ
καὶ οἱ μακάριοι· μονώταις γὰρ εἶναι τούτοις ἥκιστα προσ-
ήκει)· συνδιάγειν δὲ μετ’ ἀλλήλων οὐκ ἔστι μὴ ἡδεῖς
ὄντας μηδὲ χαίροντας τοῖς αὐτοῖς, ὅπερ ἡ ἑταιρικὴ δοκεῖ
ἔχειν.
(25) Μάλιστα μὲν οὖν ἐστὶ φιλία ἡ τῶν ἀγαθῶν, καθάπερ
πολλάκις εἴρηται· δοκεῖ γὰρ φιλητὸν μὲν καὶ αἱρετὸν τὸ
ἁπλῶς ἀγαθὸν ἢ ἡδύ, ἑκάστῳ δὲ τὸ αὑτῷ τοιοῦτον· ὁ δ’
ἀγαθὸς τῷ ἀγαθῷ δι’ ἄμφω ταῦτα. ἔοικε δ’ ἡ μὲν φί-
λησις πάθει, ἡ δὲ φιλία ἕξει· ἡ γὰρ φίλησις οὐχ ἧττον
(30) πρὸς τὰ ἄψυχά ἐστιν, ἀντιφιλοῦσι δὲ μετὰ προαιρέσεως,
ἡ δὲ προαίρεσις ἀφ’ ἕξεως· καὶ τἀγαθὰ βούλονται τοῖς
φιλουμένοις ἐκείνων ἕνεκα, οὐ κατὰ πάθος ἀλλὰ καθ’ ἕξιν.
καὶ φιλοῦντες τὸν φίλον τὸ αὑτοῖς ἀγαθὸν φιλοῦσιν· ὁ γὰρ
ἀγαθὸς φίλος γινόμενος ἀγαθὸν γίνεται ᾧ φίλος. ἑκάτερος
(35) οὖν φιλεῖ τε τὸ αὑτῷ ἀγαθόν, καὶ τὸ ἴσον ἀνταποδίδωσι
τῇ βουλήσει καὶ τῷ ἡδεῖ· λέγεται γὰρ φιλότης ἰσότης,
[1158a] μάλιστα δὲ τῇ τῶν ἀγαθῶν ταῦθ’ ὑπάρχει.
Δεδομένου ότι ταύτα είναι κατ' είδος διάφορα, διαφέρουν ωσαύτως αι συμπάθειαι και αι φιλίαι μας. Υπάρχουν τρία είδη φιλίας ισάριθμα προς τας ιδιότητας των πραγμάτων, άτινα είναι αξιαγάπητα. Εις έκαστον δε εξ αυτών υπάρχει αμοιβαιότης, η οποία δεν είναι λανθάνουσα. Λοιπόν, οι αγαπώντες αλλήλους ποθούν το αγαθόν οι μεν διά τους δε (10) και συμφώνως προς την φύσιν των συναισθημάτων των. Τοιουτοτρόπως οι αγαπώντες αλλήλους λόγω της ωφελείας, την οποίαν δύνανται ν' αποκομίσουν εκ της φιλίας των, δεν αγαπώνται δι' εαυτούς, αλλά με την ελπίδα ν' απολαύσουν κάποιο αγαθόν ο είς από τον άλλον. Το αυτό ισχύει και ως προς εκείνους, οίτινες αγαπούν τους προξενούντας εις αυτούς ευχαρίστησιν. Διότι αυτοί δεν αγαπούν τους πνευματώδεις ως τοιούτους, αλλ' επειδή ευρίσκουν τέρψιν εις αυτούς. (15) Οι αγαπώντες λόγω του συμφέροντός των, αγαπούν χάριν του ιδικού των αγαθού. Οι αγαπώντες προς τέρψιν των, αγαπούν δι' εκείνο, το οποίον είναι τερπνόν δι' αυτούς. Εν συντόμω δεν αγαπούν τον φίλον αυτών, επειδή είναι φίλος των, αλλά κατά το μέτρον, καθ' ο είναι εις αυτούς χρήσιμος. Αι τοιαύται φιλίαι είναι τυχαίαι, διότι, ως προς αυτάς, οι αγαπώμενοι δεν αγαπώνται δι' εκείνο, που είναι αυτοί οι ίδιοι, αλλ' εφ' όσον άλλοι με παρέχουν κάποιο αγαθόν, άλλοι δε κάποιαν τέρψιν. (20) Είναι δε αι τοιούτου είδους φιλίαι ευδιάλυτοι, δεδομένου ότι και τα αγαπώμενα πρόσωπα δεν είναι πάντοτε τα ίδια. Διότι, όταν δεν είναι πλέον χρήσιμα ή τερπνά, παύουν ν' αγαπώνται. Αλλ' εκτός τούτου και αυτό το χρήσιμον υφίσταται μεταβολήν, είναι δηλαδή άλλοτε άλλο. Όθεν, εξαφανιζομένου του λόγου του συνέχοντος τον φιλικόν δεσμόν, συνεξαφανίζεται και η φιλία, διότι μόνον υπό του λόγου τούτου καθορίζεται. Τοιούτου είδους φιλία απαντάται τα μάλιστα (25) εις τους γέροντας (διότι εις την ηλικίαν ταύτην επιζητείται το ευχάριστον ολιγώτερον παρά το ωφέλιμον). Επίσης απαντάται και εις τους ωρίμους άνδρας και τους νέους εκείνους, οι οποίοι επιδιώκουν το συμφέρον των. Οι τοιούτοι ουδ' επιζητούν να ζουν από κοινού, ενίοτε μάλιστα δεν είναι ευχάριστοι οι μεν εις τους δε, ουδέ χρειάζονται φιλικάς σχέσεις, εφ' όσον δεν προσπορίζονται εξ αυτών ωφέλειαν, είναι δε επί τοσούτον (30) ευχάριστοι προς αλλήλους, εφ' όσον παρέχουν την ελπίδα ν' απαιτήσουν κάποιο αγαθόν, οι μεν εκ μέρους των δε. Εις το είδος αυτό της φιλίας ανήκει και η φιλοξενία. Η φιλία των νέων φαίνεται εδραζομένη εις την ηδονήν, διότι η ζωή αυτών εξουσιάζεται υπό του πάθους και ζουν διά την απόλαυσιν και διά το παρόν. Αλλά, με την πάροδον της ηλικίας και αυταί αι απολαύσεις μεταβάλλονται. Διό και αι φιλίαι των νέων (35) συνάπτονται και διαλύονται ταχέως, διότι, μεταβαλλομένων των ορέξεών των, [1156b] συμμεταβάλλεται και η φιλία των, αι δε νεανικαί τέρψεις υφίστανται ταχείαν την μεταβολήν. Εξ άλλου οι νέοι είναι λίαν επιρρεπείς εις τον έρωτα, εφ' όσον το συναίσθημα τούτο εξουσιάζει το πάθος και η ηδονή. Διά τούτο ερωτεύονται και παύουν να ερωτεύωνται ταχέως, πολλάκις μίαν και την αυτήν ημέραν μεταπίπτουν από του ενός συναισθήματος εις το έτερον. Αλλ' εφ' όσον ο έρως συνεχίζεται, ποθούν να ευρίσκωνται με το πρόσωπον, το οποίον αγαπούν, (5) και να ζουν μαζί του, της διαθέσεως ταύτης ανταποκρινομένης προς το είδος της φιλίας, την οποίαν συναισθάνονται.
Τελεία είναι η φιλία των αγαθών και των ως προς την αρετήν ομοίων ανθρώπων, διότι ούτοι επιθυμούν τα αγαθά οι μεν διά τους δε, εφ' όσον είναι αγαθοί και αυτοί καθ' εαυτούς τοιούτοι. Φίλοι κατά την κυριολεκτικήν σημασίαν της λέξεως (10) είναι οι επιθυμούντες το αγαθόν διά τους φίλους των (διότι τους διαπνέει το συναίσθημα της φιλίας αυτό καθ' εαυτό και ουχί κατά συμβεβηκός). Διά τούτο διατηρείται μεταξύ αυτών η φιλία, εφ' όσον είναι αγαθοί, η δε αρετή είναι μόνιμος.
Εις τας τοιαύτας φιλικάς σχέσεις έκαστος εκ των δυο φίλων είναι αγαθός και αυτός καθ' εαυτόν και διά τον φίλον του. Διότι οι ενάρετοι είναι απολύτως αγαθοί και χρήσιμοι ο είς διά τον άλλον, ομοίως δε και (15) ευχάριστοι, δεδομένου ότι οι χρηστοί άνθρωποι είναι άξιοι να αρέσουν απολύτως και να είναι και μεταξύ των ευχάριστοι. Διότι ο καθείς εξ αυτών ευρίσκει απόλαυσιν εις τας πράξεις του ή εις συγγενείς πράξεις, αι δε πράξεις των εναρέτων ανθρώπων είναι αι αυταί ή όμοιαι προς αλλήλας. Η τοιαύτη φιλία είναι ευλόγως και σταθερά, διότι συγκεντρώνει όσα πρέπει να υφίστανται μεταξύ των φίλων. Διότι κάθε φιλία στηρίζεται εις κάποιο αγαθόν ή (20) εις κάποιαν απόλαυσιν, είτε απολύτως είτε εν σχέσει προς το αγαπώμενον πρόσωπον, προϋποθέτει δε και ποιάν τινα ομοιότητα. Λοιπόν εις την τοιαύτην φιλίαν εμφιλοχωρούν όλα τα στοιχεία, περί των οποίων ωμιλήσαμεν, αυτά καθ' εαυτά (οι τοιούτοι φίλοι είναι όμοιοι εις το σημείον τούτο, καθώς ακριβώς και εις τα λοιπά), ― και ας προσθέσωμεν και το ότι το απολύτως αγαθόν είναι και το απολύτως ευχάριστον.
Ταύτα είναι υπέρ παν άλλο αξιαγάπητα. Τοιουτοτρόπως και η φιλία και η αγάπη πρέπει να εδράζωνται εις αυτά. Φυσικά αι τοιαύται φιλίαι (25) είναι σπάνιαι, διότι οι τοιούτου είδους άνθρωποι είναι ολίγοι. Εξ άλλου διά την σύναψιν τοιούτων φιλικών δεσμών απαιτείται πολύς χρόνος και συνήθεια συμβιώσεως, διότι, συμφώνως προς την παροιμοίαν, είναι αδύνατον να γνωρισθούν μεταξύ των οι άνθρωποι, πριν φάγουν μαζί, καθώς λέγουν, πολύ αλάτι, ουδέ είναι δυνατόν να τέρπωνται μεταξύ των και να συνάπτουν φιλικούς δεσμούς, πριν ή ο είς φανή ευχάριστος εις τον έτερον και κερδίσει την συμπάθειάν του. Οι δε προθυμοποιούμενοι (30) να συνάπτουν γρήγορα φιλικάς σχέσεις, θέλουν μεν να είναι φίλοι, αλλά δεν είναι τοιούτοι πράγματι παρά μόνον εάν συγχρόνως είναι ο είς διά τον άλλον αξιαγάπητοι και γνωρίζουν τούτο. Διότι μόνον η θέλησις προς την φιλίαν γεννάται ταχέως, αλλ' όχι και η φιλία.
Τοιαύτη είναι η πραγματική φιλία και ως προς την διάρκειαν και ως προς τα λοιπά, και κατά την φιλίαν ταύτην ο εις παρέχει είς τον έτερον, (35) ως προς πάντα, τα αυτά και τα όμοια, όπως πρέπει να γίνεται μεταξύ φίλων. Η δε [1157a] φιλία η εδραζομένη επί της τέρψεως είναι ομοία προς την μνημονευθείσαν (διότι και οι ενάρετοι είναι ευχάριστοι προς αλλήλους). Το αυτό ισχύει και διά την φιλίαν, την αποβλέπουσαν εις το χρήσιμον (διότι και οι ενάρετοι είναι χρήσιμοι ο είς διά τον άλλον). Αλλ' η φιλία είναι σταθερά και μεταξύ των ανθρώπων εκείνων, (5) οι φιλικοί δεσμοί των οποίων στηρίζονται εις την τέρψιν ή το συμφέρον, και τούτο, εφ' όσον ο είς παρέχει εις τον άλλον το ίδιον πράγμα, λόγου χάριν, απόλαυσιν. Η απόλαυσις όμως αύτη πρέπει να είναι της αυτής φύσεως, καθώς γίνεται μεταξύ πνευματκών και ευφυολόγων προσώπων και όχι μεταξύ ερωμένου και εραστού. Διότι ούτοι δεν ευρίσκουν εις τα ίδιά πράγματα απόλαυσιν, αλλ' ο μεν επί τη θέα του ερωμένου, ο δε διά τας περιποιήσεις του εραστού. Αλλά παρερχομένης της νεανικής γοητείας παρέρχεται και η φιλία (διότι το πρόσωπον του ερωμένου δεν θέλει πλέον τον εραστήν, (10) ούτος δε παύει περιποιούμενος τον ερωμένον). Πολλάκις πάλιν διατηρείται η φιλία των εις περίπτωσιν, καθ' ην η μακροχρόνιος συναναστροφή επιφέρει συναρμονισμόν των χαρακτήρων των λόγω της ομοιογενείας των ηθών των. Οι δε μη ανταλλάσσοντες εις τας ερωτικάς των σχέσεις ηδονήν αντί ηδονής, αλλ' ωφέλειαν αντί ωφελείας, είναι ολιγώτερον φίλοι και διατηρούν επ' ολιγώτερον χρόνον την φιλίαν των. Οι δε διά το χρήσιμον όντες φίλοι παύουν να είναι τοιούτοι, (15) άμα ως παύση υφισταμένη η αμοιβαιότης του συμφέροντος, διότι δεν είναι φίλοι ο είς του άλλου, αλλά φίλοι του παρέχοντος εις αυτούς ωφέλειαν.
Όθεν χάριν της ηδονής και του συμφέροντος ενδέχεται να είναι φίλοι φαύλοι μετ' εναρέτων ή ενάρετοι μετά φαύλων ή μετ' ανθρώπων, οίτινες δεν είναι ούτε το έν ούτε το έτερον, είναι δε φανερόν, ότι μόνον χρηστοί άνθρωποι αγαπώνται διά την ιδίαν αυτών ηθικήν υπόστασιν, διότι οι κακοί δεν ευρίσκουν απόλαυσιν να συναναστρέφωνται αλλήλους, (20) εκτός εάν ωθούνται προς τούτο υπό του συμφέροντος. Και μόνη η φιλία των εναρέτων είναι αδιάβλητος. Διότι δεν πιστεύει ευκόλως κανείς (τας συκοφαντίας) εναντίον ενός ανδρός, προ χρόνου μακρού υπ' αυτών δοκιμασθέντος. Εις την τοιαύτην φιλίαν κυριαρχεί και η πίστις και η βεβαιότης, ότι ο φίλος δεν θ' αδικήση τον φίλον του, και παν ό,τι απαιτεί η αληθινή φιλία. Τουναντίον, (25) εις τα λοιπά είδη της φιλίας ουδέν εμποδίζει να γίνωνται τα τοιαύτα.
Επειδή οι άνθρωποι ονομάζουν φίλους και τους συνδεομένους λόγω αμοιβαίας ωφελείας, καθώς ακριβώς αι πόλεις (διότι αι συμμαχίαι συνάπτονται προφανώς ένεκα του συμφέροντος), ως και τους αγαπώντας αλλήλους διά την απόλαυσιν, καθώς κάμνουν τα παιδιά, όπως θα πρέπει να καλέσωμεν και ημείς φίλους τους τοιούτους ανθρώπους. (30) Τουναντίον θα παρουσιάσωμεν πολλά είδη φιλίας, εν πρώτοις δε και κυρίως την φιλίαν, την υφισταμένην μεταξύ εναρέτων ανθρώπων, εφ' όσον είναι ενάρετοι, τα δε λοιπά είδη της φιλίας, εφ' όσον είναι όμοια προς αυτήν, διότι είναι κανείς φίλος, εφ' όσον πρόκειται περί αποκτήσεως αγαθού τινος ή ομοίου προς αυτό, διότι και το ηδονικόν είναι και αυτό αγαθόν διά τους αγαπώντας τα ηδονικά πράγματα. Αλλά αι δύο αυταί φιλίαι δεν συνδυάζονται, ουδέ συνάπτουν τα ίδια πρόσωπα φιλικούς δεσμούς λόγω συμφέροντος συγχρόνως (35) και απολαύσεως, διότι παν ό,τι συνδέεται ταχέως, δεν εμφανίζεται συχνά συνδυασμένον.
[1157b] Επειδή η φιλία διαιρείται εις τα είδη αυτά, οι μεν φαύλοι θα είναι φίλοι λόγω της απολαύσεως και του συμφέροντος, διότι είναι, ως προς την επιδίωξιν των πραγμάτων τούτων, όμοιοι, οι δε ενάρετοι δι' αυτήν ταύτην την φιλίαν, διότι αγαπώνται ως άνθρωποι αγαθοί. Όθεν οι αγαθοί είναι φίλοι κατά την κυριολεκτικήν σημασίαν της λέξεως, ενώ οι άλλοι είναι τοιούτοι μόνον κατά τύχην (5) και κατ' αναλογίαν προς τους πρώτους.
Όπως δε, ως προς την αρετήν, οι μεν λέγονται αγαθοί καθ' έξιν, οι δε κατ' ενέργειαν, ούτω συμβαίνει καθ' όσον αφορά εις την φιλίαν. Διότι οι μεν συζώντες απολαμβάνουν αλλήλους και παρέχουν ο είς εις τον άλλον αγαθά, οι δε κοιμώμενοι ή χωρισμένοι τοπικώς δεν δεικνύουν μεν εμπράκτως την φιλίαν των, αλλ' είναι διατεθειμένοι (10) να ενεργούν φιλικώς. Διότι ο τοπικός χωρισμός δεν διαλύει απολύτως την φιλίαν, παρά μόνον τας εκδηλώσεις της. Εάν όμως είναι μακροχρόνιος, λησμονείται, ως φαίνεται, και η φιλία, εντεύθεν δε το γνωμικόν:
Η έλλειψις επικοινωνίας διέλυσε πολλούς φιλικούς δεσμούς.
Προς τούτοις φαίνεται, ότι ούτε οι γέροντες ούτε οι στρυφνοί άνθρωποι είναι προσιτοί εις την φιλίαν, (15) διότι η απόλαυσις, την οποίαν παρέχουν, είναι περιωρισμένη, ουδείς δε δύναται να συναναστρέφεται επί χρόνον μακρόν θλιβερούς ή μη ευχαρίστους ανθρώπους. Διότι η φύσις φαίνεται αποφεύγουσα πάρα πολύ το λυπηρόν και επιδιώκουσα το τερπνόν, οι δε φιλικώς προς αλλήλους διακείμενοι, αλλά μη συζώντες, ομοιάζουν μάλλον με ανθρώπους παρέχοντας την εύνοιαν αυτών παρά με φίλους. Διότι τίποτε δεν χαρακτηρίζει την φιλίαν περισσότερον παρά το να συζή κανείς με τους φίλους του. (20) Διότι αν οι ενδεείς έχουν ανάγκην βοηθείας, και αυτοί ακόμη οι ευνοούμενοι της τύχης επιθυμούν την συμβίωσιν, δεδομένου ότι πολύ ολίγον συμφέρει εις αυτούς να ζουν εν απομονώσει. Αλλ' η συμβίωσις είναι δυνατή μόνον μεταξύ προσώπων, άτινα είναι μεταξύ των ευχάριστα και ευρίσκουν εις τα ίδια πράγματα τέρψιν, καθώς δεικνύει τούτο, ως φαίνεται, η μεταξύ εταίρων φιλία.
(25) Η τελειοτάτη φιλία είναι λοιπόν η υφισταμένη μεταξύ εναρέτων ανθρώπων, ως ελέχθη ήδη πολλάκις, διότι φαίνεται, ότι το αξιαγάπητον και το περιπόθητον εκλαμβάνεται ως απολύτως αγαθόν ή τερπνόν, αλλά το άτομον θεωρεί ως τοιούτον ό,τι είναι ευχάριστον εις αυτό, ο δε ενάρετος είναι τοιούτος διά τον ενάρετον και διά τους δυο λόγους.
(30) Η αγάπη (φίλησις) ομοιάζει προς έν αισθησιακόν συναίσθημα (πάθος), η φιλία προς μιαν έξιν. Διότι η αγάπη απευθύνεται και προς άψυχα αντικείμενα, αλλά η αμοιβαία αγάπη (αντιφίλησις) προϋποθέτει ελευθέραν εκλογήν, η δε ελευθέρα εκλογή προέρχεται εκ μιας έξεως. Προς τούτοις, επιθυμεί τις τα αγαθά διά τον αγαπώμενον χάριν αυτού του ιδίου, ωθούμενος εις τούτο ουχί υπό αισθησιακού συναισθήματος, αλλ' υπό έξεως. Ο αγαπών τον φίλον αυτού κατά τον τρόπον τούτον, αγαπά επίσης ό,τι είναι δι' αυτόν αγαθόν, (35) εις τρόπον ώστε αγαπούν και οι δύο το ιδικόν των αγαθόν και ανταποδίδουν τα ίσα με καλήν θέλησιν και με χαράν. Διότι η φιλία, ως λέγεται, είναι ισότης, [1158a] τούτο δε ισχύει ως επί το πολύ διά τους φιλικούς δεσμούς μεταξύ εναρέτων ανθρώπων.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου