Μια προσωπικότητα αφοσιωμένη στην αλήθεια της, που τόνιζε την εσωτερική διάσταση της ζωής και την ίδια στιγμή ζούσε έντονα τη ζωή της κοινότητας - αυτό ήταν ο Ωριγένης. Η φήμη του πέρασε τα σύνορα της Αιγύπτου και έγινε περιζήτητος. Τον καλούσαν σε διάφορα μέρη για να διδάξει. Πήγαινε, εντυπωσίαζε με το ήθος και τη σοφία του, και γυρνούσε. Ήταν κι εκείνος ο επίσκοπος Δημήτριος, που σε κάθε του ταξίδι τού έστελνε γράμματα παρακαλώντας τον να γυρίσει πίσω, να συνεχίσει το έργο του στην πατρίδα.
Όταν όμως το 230 μ.Χ. άλλοι επίσκοποι χειροτόνησαν τον Ωριγένη χωρίς την άδεια του Δημήτριου, ο επίσκοπος Αλεξανδρείας, σαν να περίμενε μια αφορμή, τα ξέχασε όλα: καταδίκασε και καθαίρεσε τον Ωριγένη. Κι αυτός αναγκάστηκε να αποχωριστεί την πόλη του. Ίδρυσε νέα σχολή στην Καισάρεια της Παλαιστίνης. Εκεί συνέχισε το έργο του με την ίδια αποτελεσματικότητα. Όμως οι ιδέες του είχαν ήδη ανησυχήσει πολλούς, και από τότε δεν έλειψαν οι κατηγορίες εναντίον του ότι ήταν αιρετικός.
Ο Ωριγένης ήταν ένας δάσκαλος σε εποχές που οι δάσκαλοι δοκίμαζαν τη φιλοσοφία μαζί με τους μαθητές τους και έξω από τη σχολή. Αυτό του το αναγνώρισαν όλοι - και πάντα. Ήταν όμως κι ένας ριψοκίνδυνος στοχαστής: τολμούσε να ερευνά και να δοκιμάζει τις ιδέες του σε θέματα για τα οποία δεν είχε διαμορφωθεί μια «επίσημη γραμμή». Αυτό το αναγνώρισαν όλοι, αλλά λίγοι του το συγχώρησαν - και πάντως όχι όσοι δεν τολμούσαν ποτέ (δηλαδή οι περισσότεροι).
Πέτυχε να συγκεντρώσει πάνω του τα πυρά των εθνικών (κάτι αναμενόμενο), των αιρετικών (που έτσι κι αλλιώς τους πολέμησε κι αυτός), αλλά και πολλών ορθόδοξων χριστιανών θεολόγων. Ορισμένοι από τους τελευταίους επιτέθηκαν στα «ωριγένεια φληναφήματα», ενώ στην πραγματικότητα επιτέθηκαν σε διαστρεβλώσεις των θέσεών του, υποστηρίζοντας τις δικές του! Χρειάστηκε η επέμβαση ενός αυτοκράτορα σαν τον Ιουστινιανό, του ίδιου που έκλεισε την πλατωνική ακαδημία των Αθηνών, για να καταδικάσει με πάσα επισημότητα η Ε' Οικουμενική Σύνοδος ιδέες που του αποδίδονταν - άλλη μια εκκρεμότητα που άφησε στην ιστορία της σκέψης η πολιτική χρήση εκκλησιαστικών πραγμάτων.
Τελικά, πολλοί χριστιανοί είδαν με καχυποψία το εγχείρημα του Ωριγένη. Έστω ότι είναι καλή η φιλοσοφία, σκέφτονταν και σκέφτονται, αλλά τι μπορεί να μας προσφέρει, όταν μας έχει αποκαλυφθεί η αλήθεια από τον ίδιο τον Θεό; Σκοπός του χριστιανισμού δεν είναι η μόρφωση του ανθρώπου, αλλά η μεταμόρφωσή του. Ο Ωριγένης δεν διαφωνούσε με αυτό. Αλλά (ίσως έφταιγε ο χαρακτήρας του, ίσως η παιδεία του, ίσως η πόλη του) πίστευε και κάτι παραπέρα: ότι η φιλοσοφία δεν είναι απλή μόρφωση και γνώση. Είναι θεωρία και πρακτική, και έχει πια και η ίδια μεταμορφωθεί μέσα στον χριστιανισμό σε μια «πνευματική άσκηση». Η ιστορία έδειξε ότι λίγοι ακολούθησαν το παράδειγμά του.
Στον οργανωμένο διωγμό του Δέκιου το 250 μ.Χ. ο Ωριγένης συνελήφθη και βασανίστηκε. Πενήντα χρόνια σχεδόν μετά τον θάνατο του πατέρα του ήρθε η σειρά του. Όσα είχε γράψει και είχε πει στον πατέρα του, τους φίλους του, τους μαθητές του για το μαρτύριο ίσχυαν τώρα για τον ίδιο. Ήταν μεγάλος πια, κι όταν σε έναν χρόνο αφέθηκε ελεύθερος η κλονισμένη υγεία του δεν άντεξε πολύ. Πέθανε γύρω στα εξηνταοκτώ, ζώντας περίπου τα ίδια χρόνια με τον Πλωτίνο, αλλά μια ζωή αρκετά ταραχώδη για έναν απόλυτο αναζητητή της ἀταραξίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου