Ειδικότερα, η αντιληπτική διάσταση σχετίζεται με την αντίληψη που έχει διαμορφώσει για το σώμα του και είναι η υποκειμενική του εμπειρία.
Η συναισθηματική διάσταση αφορά τα συναισθήματα που προκαλεί η θέα του σώματος, η ικανοποίηση αυτής της θέας στο καθρέφτη είτε συνολικά, είτε στα επιμέρους σημεία του σώματος. Η γνωστική διάσταση αναφέρεται στις σκέψεις και τις πεποιθήσεις που έχει το άτομο για το βάρος, το σχήμα ή το μέγεθος.
Τέλος, η συμπεριφορική διάσταση περιλαμβάνει τις συμπεριφορές και τις ενέργειες του ατόμου με βάση την εικόνα σώματος που έχει διαμορφωθεί με βάση και τις υπόλοιπες διαστάσεις (π.χ υιοθέτηση δίαιτας εάν αντιλαμβάνεται το άτομο το σώμα του σαν υπέρβαρο, αποφυγή έκθεσης σε περιπτώσεις που το σώμα θεωρείται υποκειμενικά «ακατάλληλο»).
Αρνητική εικόνα σώματος
Η μελέτη γύρω από την εικόνα σώματος κρίνεται απαραίτητη, καθώς ερευνητικά δεδομένα αναφέρουν ότι μια θετική εικόνα σώματος σχετίζεται με υψηλή αυτοεκτίμηση, υψηλή αυτοεικόνα και υγιείς διατροφικές συμπεριφορές και ως εκ τούτου, καλή ψυχική υγεία.
Αντιθέτως, αναφέρεται, ότι μια αρνητική εικόνα σώματος συνδέεται με αρνητική εικόνα εαυτού, χαμηλή αυτοεκτίμηση, μη ικανοποίηση από την αντίληψη σώματος και φτωχή ψυχική υγεία.
Πιο συγκεκριμένα, η αρνητική εικόνα σώματος σχετίζεται με εσωτερικευμένα συμπτώματα κατά την εφηβεία (κατάθλιψη, άγχος, κοινωνική απόσυρση) και τείνει να οδηγεί σε διατροφικές διαταραχές.
Ένα εύλογο ερώτημα θα ήταν ποιος ο λόγος να μελετάμε την εικόνα σώματος κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Εδώ θα πρέπει να τονιστεί ο ιδιαίτερος χαρακτήρας που κατέχει η εφηβική περίοδος στη ζωή του ατόμου. Ειδικότερα, η εφηβεία αποτελεί μια μοναδική περίοδο στη ζωή των ατόμων, κατά την οποία λαμβάνουν χώρα σωματικές και ψυχικές αλλαγές.
Οι έφηβοι καλούνται να διαμορφώσουν την ταυτότητά τους και να οδηγηθούν στην ενήλικη ζωή, μέσα από μια πληθώρα νευροβιολογικών και ψυχοκοινωνικών αλλαγών.
Οι αλλαγές κατά τη διάρκεια της εφηβείας είναι πολλές και ραγδαίες και αφορούν σωματικές αλλαγές (αλλαγές στο σώμα και τη σωματική ανάπτυξη), νοητικές αλλαγές (κατάκτηση αφαιρετικής σκέψης), συναισθηματικές αλλαγές (εμφάνιση νέων ορμών) και κοινωνικές αλλαγές (η παρέα συνομηλίκων έχει κυρίαρχο ρόλο).
Σε αυτό το πλαίσιο, η εικόνα σώματος έχει κυρίαρχο ρόλο σε όλη αυτή τη πορεία του εφήβου προς την ενηλικίωση. Παρόλο που και τα δύο φύλα βιώνουν αρνητικά συναισθήματα ως προς την εικόνα σώματός τους, εντούτοις, έχει βρεθεί ότι μεταξύ των εφήβων, τα κορίτσια είναι εκείνα που πιέζονται περισσότερο και πλήττονται από τις κοινωνικές πιέσεις όσον αφορά το «ιδανικό» σώμα.
Για αυτό το λόγο διαμορφώνουν μια αρνητική εικόνα σώματος, βιώνουν δυσαρέσκεια για το σώμα τους και, εν τέλει, τείνουν να υιοθετούν μη υγιείς διατροφικές συνήθειες, και ακόμη να πάσχουν από διατροφικές διαταραχές.
Ο ρόλος της οικογένειας στην εικόνα σώματος
Αναμφισβήτητα, η οικογένεια αποτελεί τον βασικό πυρήνα κοινωνικοποίησης των ατόμων και στην περίπτωση της διαμόρφωσης της εικόνας σώματος, έχει βρεθεί ότι οι συζητήσεις μέσα στην οικογένεια για το σώμα και το βάρος μεταφέρουν διαγενεαλογικά απόψεις σχετικά με το ποιο σώμα είναι κοινωνικά αποδεκτό και αυτό λαμβάνει χώρα μέσα από μηνύματα που περνάνε και αφορούν είτε τους ίδιους τους γονείς, είτε τους άλλους γύρω τους.
Βιβλιογραφικά, αρκετές έρευνες επικεντρώνονται σε συζητήσεις γονέων-εφήβων με στόχο τον έλεγχο των γονέων πάνω στο βάρος των παιδιών τους.
Πιο συγκεκριμένα, εδώ συγκαταλέγονται σχόλια των γονέων για το βάρος των εφήβων απευθείας και μπροστά στους εφήβους, σχόλια για τους στόχους που έχουν οι ίδιοι οι γονείς για την απώλεια κιλών των ιδίων, καθώς και σχόλια για το βάρος τρίτων ατόμων.
Αυτού του είδους η επικοινωνία και τα σχόλια συνδέονται με δυσαρέσκεια σώματος από μέρους των εφήβων και συμπεριφορές όπως νηστείες, δίαιτες, συμπεριφορές λαιμαργίας, χρήση διαιτητικών χαπιών, υπερβολική άσκηση και με καμία θετική συμπεριφορά.
Επιπλέον, αυτού του είδους τα σχόλια φαίνεται να έχουν μακροχρόνια αποτελέσματα που προεκτείνονται αργότερα και στην ενήλικη ζωή. Ακόμη και θετικά σχόλια μπορεί να προκαλέσουν δυσπιστία στην έφηβη και αυτό γίνεται κατανοητό εάν λάβουμε υπόψη ότι η εφηβεία είναι η κατεξοχήν περίοδος αμφισβήτησης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο τρόπος λειτουργίας και η ποιότητα των σχέσεων εφήβων κοριτσιών και γονέων διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στις διατροφικές συνήθειες και την ανάπτυξη διατροφικών διαταραχών και γενικότερα την ανάπτυξη μη υγιών διατροφικών συνηθειών.
Ειδικότερα, όταν η οικογένεια χαρακτηρίζεται από καλή επικοινωνία, δυνατότητα επίλυσης προβλημάτων και άνευ όρων αποδοχή σε συνδυασμό με ζεστασιά, γνώση των γονέων για τις συνήθειες και τις παρέες των παιδιών τους και την μειωμένη άσκηση ψυχολογικής πίεσης, τότε παρατηρούνται μειωμένα φαινόμενα διατροφικών διαταραχών.
Αντιθέτως, η ύπαρξη υψηλής ψυχολογικής πίεσης και ελέγχου επιφέρει εμπλοκή σε συμπεριφορές μη υγιών διατροφικών συνηθειών.
Ο ρόλος της μητέρας στην εικόνα σώματος
Η σχέση μητέρας-κόρης είναι μια από τις πιο πολύπλοκες σχέσεις, η οποία μπορεί να γίνει ακόμη πιο περίπλοκη κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Η σχέση με τη μητέρα είναι ιδιαίτερα σημαντική και επηρεάζει τον αυτοπροσδιορισμό των κοριτσιών, γεγονός που συνεπάγεται ότι επιδρά αποφασιστικά τη διαμόρφωση της αντίληψης τόσο του εαυτού της έφηβης, όσο και της αντίληψης του σώματός της.
Ένα ενδιαφέρον εύρημα είναι ότι στη περίπτωση που οι έφηβες αντιλαμβάνονται ως θετική τη σχέση με τη μητέρα τους, τότε αυτή η σχέση, αυτή η σύνδεση, έχει τη δύναμη να λειτουργήσει υποστηρικτικά στην ευεξία των εφήβων ακόμη και σε περιπτώσεις που οι έφηβες διατηρούν μια αρνητική εικόνα σώματος.
Αναφέρεται ότι η μητέρα τείνει να επιδρά τόσο άμεσα όσο και έμμεσα στη διαμόρφωση της εικόνας σώματος της έφηβης κόρης της.
Ένα παράδειγμα άμεσης επιρροής είναι η ενθάρρυνση της μητέρας για απώλεια κιλών της έφηβης, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε αρνητική εικόνα σώματος της έφηβης, ακόμη και όταν αυτή η ενθάρρυνση έχει στόχο την υγεία των εφήβων και γίνεται από καλή πρόθεση.
Ένα επιπλέον παράδειγμα άμεσης επιρροής της μητέρας είναι η κριτική.
Ερευνητικά δεδομένα αναφέρουν ότι οι έφηβες που αντιλαμβάνονται τη μητέρα τους ως επικριτική για την εμφάνισή τους, είναι πιο πιθανό να οδηγηθούν στη τελειομανία και εν συνεχεία να εκδηλώσουν μη υγιείς διατροφικές συμπεριφορές, δεδομένο που συγκαταλέγει τη τελειομανία στους παράγοντες κινδύνου εκδήλωσης διατροφικών διαταραχών.
Εκτός από την άμεση επιρροή της μητέρας μέσω της ενθάρρυνσης για απώλεια κιλών και την άσκηση κριτικής, η μητέρα επιδρά και μέσω έμμεσων τρόπων στη διαμόρφωση της εικόνα σώματος των εφήβων. Πιο συγκεκριμένα, η συμπεριφορά της ίδιας της μητέρας, το παράδειγμά της και τα έμμεσα σχόλια είναι εξίσου σημαντικά.
Όταν η ίδια η μητέρα βιώνει συναισθήματα δυσαρέσκειας για το δικό της σώμα, αυτό με κάποιο τρόπο, μη ηθελημένα, περνάει κάποιο αντίστοιχο μήνυμα στις έφηβες κόρες. Φαίνεται, λοιπόν, να υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της αρνητικής εικόνας σώματος της ίδιας της μητέρας για το σώμα της και της αρνητικής εικόνας που έχει η μητέρα για το σώμα της έφηβης κόρης της.
Χρήσιμες στρατηγικές για την ενίσχυση της εικόνας σώματος των έφηβων κοριτσιών
Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να παραθέσουμε τις στρατηγικές που μπορούν να υιοθετήσουν οι μητέρες πάνω στο κομμάτι της ενίσχυσης της εικόνας σώματος των έφηβων κοριτσιών.
Ειδικότερα, αναφέρονται στρατηγικές όπως το φιλτράρισμα των σχολίων που μεταδίδουν είτε άμεσα είτε έμμεσα στις κόρες δίνοντας προσοχή στη γλώσσα που χρησιμοποιούν.
Άλλη στρατηγική αφορά την μεταβίβαση μηνυμάτων ευαισθητοποίησης όσον αφορά τους κινδύνους υγείας που ελλοχεύουν από τις διατροφικές διαταραχές. Σημαντική κρίνεται η θετική ανατροφοδότηση και στήριξη των εφήβων είτε σωματικά (π.χ φιλιά, αγκαλιά), είτε λεκτικά (λεκτικές επιβεβαιώσεις).
Οι ανοικτές συζητήσεις αποτελούν μια ακόμη στρατηγική μέσω των οποίων οι έφηβες βοηθιούνται να ασκήσουν κριτική ικανότητα απέναντι σε σχόλια τρίτων και σε γενικότερες επιδράσεις από τον κοινωνικό περίγυρο.
Τέλος, το γενικότερο θετικό κλίμα κρίνεται σημαντικό με την έννοια της βαρύτητας όχι σε περιορισμούς αλλά στον εντοπισμό των θετικών των υγιών διατροφικών συνηθειών στη σωματική και ψυχική υγεία των εφήβων.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου