Μια κοινωνία φθείρεται τόσο περισσότερο, όσο περισσότερα προβλήματα επιλύει και η μακροζωία της τόσο περισσότερο εξασφαλίζεται όσα λιγότερα επιλύει. Μια περίφημη ενέργεια του Τοκβίλ – και σ’ αυτήν την περίπτωση η μεταγενέστερη ιστορία τον δικαίωσε – είναι το ότι παρατήρησε ότι μια κοινωνία μάχεται τόσο περισσότερο εναντίον της εξουσίας, όσο το επίπεδο ικανοποιήσεως των αναγκών της είναι περισσότερο υψηλό. Με άλλα λόγια, οι διεκδικήσεις γίνονται περισσότερο επιθετικές όταν έχουν ήδη στεφθεί από μεγάλη επιτυχία, και κυρίως όταν η ελπίδα να κατακτηθούν συνεχώς μεγαλύτερα πλεονεκτήματα δεν φαίνεται μάταιη, γεγονός το οποίο προϋποθέτει μια ουσιώδη εμπειρία ευημερίας και ελευθερίας … Εν ολίγοις δεν είναι η στασιμότητα και η οπισθοδρόμηση που γεννούν τις εξεγέρσεις, αλλά η πρόοδος, επειδή αυτή δημιούργησε τα αγαθά, χάρη στα οποία οι εξεγέρσεις δεν είναι πια μάταιες.
Αυτός ο «νόμος» του Τοκβίλ χρειάζεται μια μικρή παραλλαγή, επειδή φυσικά υπάρχουν εξεγέρσεις που ξεκινούν από την αθλιότητα, αν και, ιδίως στον τρίτο κόσμο, οι επαναστάσεις συχνά αρχίζουν με την έναρξη του εκσυγχρονισμού και της βελτιώσεως και από την πεποίθηση ότι υπάρχουν τα μέσα για να ζήσει ο κόσμος καλύτερα. Οφείλουμε όμως να παραδεχθούμε ότι ο νόμος μοιάζει περισσότερο έγκυρος, όσο οι κοινωνίες είναι πιο περίπλοκες και συνομιλούν χωρίς φόβο με ένα κράτος και μια διοίκηση που είναι υπερτροφικά, που θεωρούνται ή είναι αποτελεσματικά και αγκυροβολημένα στη δημοκρατική παράδοση. Αυτό συμβαίνει επειδή ο νόμος απαιτεί να μπορεί η πολιτική θέληση της κοινωνίας να αντιπαρατεθεί στο κράτος, δηλαδή στην πραγματικότητα να γίνει πιο ισχυρή από αυτό.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου