Ομάρ Καγιάμ: Τώρα είμαι ελεύθερος να απαγκιστρωθώ απ’ ό,τι είναι πια παρελθόν

Από τα Ρουμπαγτάτ του Ομάρ Καγιάμ

Το δάχτυλο που κινείται γράφει. Κι όταν γράψει, κινείται παρακάτω. Καμιά ευσέβεια, πνεύμα κανένα δεν θα το θέλξει πίσω, μισή γραμμή να ακυρώσει, δάκρυ κανένα ούτε μισή γραμμή θα σβήσει.-ΟΜΑΡ ΚΑΓΙΑΜ (περ. 1048 – 1122)

Ο Ομάρ Καγιάμ ήταν λόγιος και αστρονόμος, και έζησε στο Ιράν. Η ποίησή του αντανακλά τις σκέψεις του σχετικά με το θεϊκό στοιχείο, το καλό και το κακό, το πνεύμα, την ύλη και το πεπρωμένο.

Σχεδόν χίλια χρόνια έχουν περάσει από τη γέννηση του Ομάρ Καγιάμ, του πιο γνωστού σκηνοποιού, ποιητή και αστρονόμου, που υπήρξε συγχρόνως λαμπρός αφηγητής ιστοριών με φιλοσοφικό συμβολισμό. Το παραπάνω τετράστιχο από τα Ρουμπαγιάτ περιέχει ένα μάθημα ζωής που στο πέρασμα μιας ολόκληρης χιλιετίας διατηρεί ατόφια την αξία του. Τα περίφημα αυτά λόγια περικλείουν μια αλήθεια πολύ λεπτής φύσης, που συνήθως διαφεύγει από πολλούς ανθρώπους.

Ένας τρόπος για να κατανοήσετε τη σοφία αυτού του τετράστιχου είναι να φανταστείτε το σώμα σας σαν ένα ταχύπλοο σκάφος που διασχίζει τα ύδατα με ταχύτητα σαράντα κόμβων την ώρα. Εσείς στέκεστε στην πρύμνη αυτού του σκάφους με το βλέμμα σας καρφωμένο στο νερό. Αυτό το οποίο βλέπετε κατά τη φανταστική αυτή σκηνή, είναι το αυλάκι που χαράζει το σκάφος στο νερό. Τώρα, θέλω από εσάς να στοχαστείτε σχετικά με τα ακόλουθα τρία ερωτήματα:

Ερώτημα πρώτο: Τι είναι αυτό το αυλάκι στο νερό; Το πιθανότερο είναι πως θα καταλήξετε στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για το ίχνος που αφήνει πίσω του το σκάφος, και τίποτα περισσότερο.

Ερώτημα δεύτερο: Τί είναι αυτό που κινεί το σκάφος; (Το σκάφος αντιπροσωπεύει τον διάπλου σας στη ζωή.) Η απάντηση είναι: «Η ενέργεια που παράγεται αυτή τη στιγμή από τη μηχανή, και μόνο αυτή, είναι η αιτία της κίνησης του σκάφους». Ή, όταν πρόκειται για τη ζωή σας, οι σκέψεις της παρούσας στιγμής είναι αυτές που κινούν προς τα εμπρός το σώμα σας, και τίποτε περισσότερο!

Ερώτημα τρίτο: Είναι δυνατόν το σκάφος να το κινεί το αυλάκι που αυτό το ίδιο αφήνει πίσω του; Η απάντηση είναι προφανής: «Το ίχνος που το σκάφος αφήνει πίσω του ουδέποτε θα μπορούσε να το κάνει να προχωρήσει μπροστά». Το αυλάκι είναι το ίχνος, και τίποτε περισσότερο. «Το δάχτυλο που κινείται γράφει. Κι όταν γράψει, κινείται παρακάτω».

Μία από τις μεγαλύτερες ψευδαισθήσεις στη ζωή μας είναι η πεποίθηση πως το παρελθόν ευθύνεται για τις τωρινές συνθήκες. Συχνά, καταφεύγουμε σε μια τέτοια εξήγηση για να δικαιολογήσουμε το γεγονός ότι δεν μπορούμε να βγούμε από την άσκοπη ρουτίνα μας. Επιμένουμε πως αυτό συμβαίνει εξαιτίας όλων των προβλημάτων που είχαμε αντιμετωπίσει κατά το παρελθόν. Ανατρέχουμε σε τραύματα που είχαμε βιώσει κατά τα νεανικά μας χρόνια προσκολλόμαστε σε αυτά και εξακολουθούμε να κατηγορούμε εκείνες τις ατυχείς εμπειρίες για τις τωρινές δυσχερείς συνθήκες. Αυτοί, λέμε κι επιμένουμε, είναι οι λόγοι για τους οποίους δεν μπορούμε να προχωρήσουμε παρακάτω. Με άλλα λόγια, βιώνουμε την ψευδαίσθηση πως το αυλάκι που αφήνουμε πίσω μας οδηγεί τη ζωή μας.

Σκεφτείτε όλες τις φορές που υποστήκατε κάποιο σωματικό τραυματισμό, όπως για παράδειγμα ένα κάψιμο στο χέρι σας. Από την ίδια του τη φύση το σώμα σας αναλαμβάνει αμέσως δράση και αρχίζει να επουλώνει την πληγή. Πρέπει φυσικά να καθαριστεί για να ιαθεί, όπως ακριβώς ισχύει και για τα συναισθηματικά τραύματα. Και τότε η ίαση επέρχεται με μάλλον γρήγορο ρυθμό, καθώς η ίδια σας η φύση σας λέει: «Καθάρισε και κλείσε όλες αυτές τις πληγές, και θα θεραπευτείς». Κι όμως, όταν και πάλι η ίδια σας η φύση σας λέει «Καθάρισε και κλείσε όλες αυτές τις πληγές από το παρελθόν σου», εσείς συχνά την αγνοείτε και δημιουργείτε έναν ιδιαίτερο δεσμό με τα παλιά σας τραύματα, ζώντας πια μέσα στις αναμνήσεις σας και χρησιμοποιώντας τις αναταράξεις του παρελθόντος σας για να εξακολουθείτε να ζείτε μέσα στην ψευδαίσθηση πως εκεί βρίσκεται η αιτία της ακινησίας σας ή της αδυναμίας σας να προχωρήσετε μπροστά.

Το «δάχτυλο που κινείται» στο οποίο αναφέρεται ο Ομάρ Καγιάμ είναι το σώμα σας. Από τη στιγμή που γράφει κάτι, είναι πια τετελεσμένο και δεν υπάρχει απολύτως τίποτα που να μπορείτε να κάνετε για να το ξεγράψετε. Κανένα από τα δάκρυά σας δεν θα μπορέσει να σβήσει ούτε μία λέξη από την ιστορία που ήδη γράψατε. Και ούτε η ευφυΐα ούτε οι προσευχές ή η ευλάβεια όλου του κόσμου δεν μπορούν ν’ αλλάξουν την παραμικρή σταγόνα νερού στο αυλάκι που αφήσατε πίσω σας. Διότι αυτό είναι το ίχνος που αφήσατε. Κι ενώ μπορείτε πραγματικά να ωφεληθείτε αν κοιτάξετε το παρελθόν σας, πρέπει να κατανοήσετε βαθιά μέσα σας ότι μόνο οι τωρινές σκέψεις σας σχετικά με το πώς αντιμετωπίζετε αυτό το ίχνος είναι υπεύθυνες για τη ζωή σας στο παρόν.

Έχει πολλές φορές ειπωθεί ότι οι συνθήκες δεν δημιουργούν τον άνθρωπο, όμως τον αποκαλύπτουν. Η τάση να κατηγορούμε το παρελθόν μας για τα τωρινά μας ελαττώματα είναι δελεαστική. Είναι ο εύκολος δρόμος, επειδή έτσι έχουμε έτοιμη τη δικαιολογία για την άρνησή μας να πάρουμε το ρίσκο και να οδηγήσουμε με δική μας ευθύνη το σκάφος. Όλοι, και δίνω έμφαση στη λέξη, έχουμε βιώματα και εμπειρίες από το παρελθόν μας που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως δικαιολογίες για αδράνεια. Το αυλάκι που αφήσαμε πίσω μας είναι ξέχειλο από τα ερείπια του παρελθόντος μας. Ελαττώματα των γονιών μας, εθνισμοί, φοβίες, βιώματα εγκατάλειψης, δυσλειτουργικά μέλη της οικογένειας, χαμένες ευκαιρίες, κακοτυχία, δεινές οικονομικές συνθήκες, ακόμη και η κοινωνική τάξη στην οποία γεννηθήκαμε, όλα μας αγριοκοιτούν, λίγο πιο κάτω από την επιφάνεια του αυλακιού που αφήνει πίσω της η ζωή μας. Κι όμως, το δάχτυλο που κινείται έχει ήδη γράψει την ιστορία και τίποτε απολύτως δεν μπορεί να γίνει για να την ξεγράψει.

Ο Ομάρ Καγιάμ μας υπενθυμίζει, από έναν άλλο τόπο, από μια άλλη εποχή και σε μια άλλη γλώσσα, την απλή, αυταπόδεικτη αλήθεια πως το παρελθόν έχει παρέλθει και, ακόμη περισσότερο, πως δεν είναι δυνατόν να το κάνουμε να ξετυλιχτεί ξανά από την αρχή ή να το ανακαλέσουμε στο παρόν.

Επιπλέον, μάλιστα, αποτελεί ψευδαίσθηση να πιστεύετε ότι το παρελθόν είναι αυτό που οδηγεί ή που αποτυγχάνει να οδηγήσει σήμερα τη ζωή σας. Το δάχτυλο εξακολουθεί να είναι συνδεδεμένο με την καρδιά σας και μπορεί να γράψει ουδέποτε αυτή επιλέξει, ανεξάρτητα από το τι έγραψε χθες. Αφυπνιστείτε, βγείτε από το αυλάκι και αφουγκραστείτε τη σοφία του Ομάρ του σκηνοποιού! Οι ουσιαστικές διδαχές αυτού του τετράστιχου σας λένε:

• Ζήστε στο παρόν. Απελευθερωθείτε από κάθε προσκόλληση στο παρελθόν σας ως δικαιολογία για τις σημερινές συνθήκες της ζωής σας. Είστε αποτέλεσμα των επιλογών που κάνετε αυτή τη στιγμή, και τίποτε από τα ίχνη του παρελθόντος σας δεν μπορεί να σας επηρεάσει σήμερα, αν λάβετε πολύ σοβαρά υπόψη σας αυτή την κοινή αλήθεια.
• Αφαιρέστε αμέσως από το λεξιλόγιό σας όλες τις εκφράσεις κατηγορίας. Σταματήστε τον εαυτό σας την ίδια στιγμή που τον συλλαμβάνετε επ’ αυτοφώρω να χρησιμοποιεί το παρελθόν ως δικαιολογία για τη σημερινή απραξία σας, και αντί γι’ αυτό πείτε: «Τώρα είμαι ελεύθερος να απαγκιστρωθώ απ’ ό,τι είναι πια παρελθόν».
• Πάψτε να χύνετε τα δάκρυα που υπήρξαν σύμβολο της προσκόλλησής σας στο χθες. Η θλίψη και η αυτολύπηση δεν πρόκειται να εξαλείψουν ούτε ένα απειροελάχιστο κομμάτι από το παρελθόν σας. Υπενθυμίστε με ήπιο τρόπο στο πληγωμένο κομμάτι του εαυτού σας πως άλλο είναι το παρελθόν και άλλο το παρόν. Μάθετε από εκείνες τις εμπειρίες. Ναι, μπορείτε να τις ευγνωμονείτε διότι υπήρξαν για εσάς μεγάλοι δάσκαλοι, έπειτα όμως να επιστρέφετε γρήγορα στο παραγωγικό μέρος τον εαυτού σας, σε αυτό που είναι ενεργό τώρα! Σύμφωνοι, υπάρχει παρελθόν, αλλά δεν υφίσταται τώρα. Ομοίως, υπάρχει και μέλλον, αλλά επίσης δεν υφίσταται τώρα. Από το βάθος χιλίων χρόνων, αδράξτε τούτη την απλή αλήθεια και γράψε με αυτήν τη ζωή σας!