Ψυχολογία: Δεν έχει βάση, αφού δεν υπάρχει η ψυχή πραγματικά

Συχνά ακούγεται η λέξη ψυχολογία, σε μια ποικιλία εκφράσεων. Από πού προέρχεται όμως πραγματικά; Τι είναι; Έχει πρακτική υπόσταση ή περιέχει μόνο θεωρητικές ρίζες; Με ποιον τρόπο μπορεί να σχετίζεται με την ψυχική υγεία; Είναι πράγματι επιστήμη;

Πολλές φορές, οι άνθρωποι αναρωτιούνται και κυρίως αμφισβητούν την έννοια της ψυχολογίας και συνεπώς των ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων που υπάρχουν.

Η ψυχή δεν υπάρχει πραγματικά

"Δεν έχει βάση, αφού δεν υπάρχει η ψυχή πραγματικά", ακούγεται ως επιχείρημα.

Η ψυχολογία χωρίζεται σε δύο συνθετικά "ψυχή" και "λόγος".

Στην πραγματικότητα, η λέξη Ψυχή έχει τις ρίζες της στην Ελληνική αρχαιότητα, αφού πρόκειται για μια θνητή γυναίκα που η ομορφιά της άγγιζε εκείνη της θεάς Αφροδίτης. Για αυτόν ακριβώς το λόγο, η θεότητα Αφροδίτη τη ζήλευε, τόσο ώστε να στείλει τον γιό της Έρωτα να κάνει την Ψυχή να ερωτευτεί με τον πιο άσχημο άντρα. Ωστόσο, ο Έρωτας κατά λάθος πληγώθηκε ο ίδιος από το βέλος του και έτσι ερωτεύτηκε την Ψυχή παράφορα. Έτσι, πήρε την Ψυχή στο παλάτι του και της πρόσφερε πολλά δώρα, αρκεί να μην τον έβλεπε ποτέ στο πρόσωπο. Σε μια επίσκεψη των αδερφών της Ψυχής, εκείνες παρακίνησαν υποψίες στην Ψυχή για τον σύντροφό της και το παράξενο αίτημά του, με αποτέλεσμα η ίδια να αθετήσει το λόγο της και να τον κοιτάξει στο πρόσωπο.

Ο Έρωτας εγκατέλειψε την Ψυχή λόγω της προδοσίας της. Η Ψυχή, με σκοπό να επανασυνδεθεί με τον Έρωτα, πλησίασε την θεά Αφροδίτη, η οποία της ανέθεσε μια σειρά από ακατόρθωτες αποστολές. Η Ψυχή κατάφερε να τις ολοκληρώσει όλες και έτσι συνδέθηκε ξανά με τον αγαπημένο της και μεταμορφώθηκε σε θεότητα (Ελληνικοί Μύθοι και Ελληνική Μυθολογία, 2014). Βασιζόμενοι σε αυτή την ιστορία, η Ψυχή θεωρήθηκε η θεότητα που αντιπροσωπεύει τον ανθρώπινο θρίαμβο, έναντι στις δυσκολίες της ζωής, με στόχο την επίτευξη της πραγματικής ευτυχίας (Bulfinch, 1855).

Ο ορισμός της ψυχολογίας

Προσθέτοντας το συνθετικό "λόγος", η ψυχολογία γίνεται η μελέτη της ψυχής. Επειδή η ψυχή παραπέμπει σε μη μετρήσιμες πηγές, η επιστημονική της έκβαση αφορά κυρίως στα παρατηρούμενα φαινόμενα που αφορούν το νου, τη σκέψη, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του ανθρώπου. Επομένως, η ψυχολογία μπορεί να οριστεί και ως η επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη της ανθρώπινης σκέψης και συμπεριφοράς. Η Ψυχολογία λοιπόν, ετυμολογικά αλλά και μυθολογικά, σχετίζεται με τη δύναμη που εκφράζει ο άνθρωπος για να υπερνικήσει δύσκολες καταστάσεις.

Wilhelm Wundt

Ο όρος "ψυχολογία" ήρθε στο παρασκήνιο στα τέλη του 1800, αφού προηγούμενα έτη, οποιαδήποτε θεωρία σχετιζόμενη με τις διαδικασίες του νου συγκαταλεγόταν στα πλαίσια της φιλοσοφίας. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε από τον Γερμανό φυσιολόγο Wilhelm Wundt στο βιβλίο του, που εκδόθηκε το 1874, με τίτλο "Principles of Physiological Psychology". Σε αυτό το βιβλίο εμφανίζονται οι πρώιμες σκέψεις περί σύνδεσης φυσιολογίας και ανθρώπινης σκέψεις και συμπεριφοράς. Το 1879, γίνεται ο ιδρυτής του πρώτου εργαστηρίου Ψυχολογίας εντός του Πανεπιστημίου του Leipzig, γεγονός που σηματοδοτεί τη πρώτη επίσημη ξεχωριστή και διακριτή εμφάνιση της Ψυχολογίας ως επιστήμη.

E. B. Titchener

Τη σκυτάλη για τη συνέχιση της Ψυχολογίας, δίνει στους μαθητές του ο Wundt, με ευδιάκριτη την παρουσία του Edward B. Titchener. Ο τελευταίος, έγινε ο ιδρυτής της πρώτης μεγάλης σχολής σκέψης, το Δομισμό ή Στουκτουραλισμό (Structuralism).

Οι άνθρωποι που ακολουθούν τον Στρουκτουραλισμό ως σχολή σκέψης, πιστεύουν ότι η ανθρώπινη συνείδηση μπορεί να αναλυθεί σε υπό-μέρη. Αυτό συμβαίνει με τη διαδικασία της ενδοσκόπησης, όπου οι απαντήσεις και οι αντιδράσεις διασπώνται από εκπαιδευμένα άτομα σε πιο βασικές αντιλήψεις και αισθήσεις. Ο Δομισμός έχει δεχθεί κριτική για την αναξιοπιστία των μεθόδων, τον περιορισμό που τις διακατέχει και την υποκειμενικότητά τους. Ωστόσο, έδινε ιδιαίτερη έμφαση στην επιστημονική έρευνα.

W. James

Την ίδια περίοδο που αναπτυσσόταν η ψυχολογία ανά τον κόσμο, στην Αμερική, ο ψυχολόγος William James, εμφανίζεται και δημοσιεύει το κλασσικό σύγγραμμά του "Οι αρχές της Ψυχολογίας", το οποίο τον καθιερώνει πατέρα της αμερικάνικης ψυχολογίας. Το βιβλίο αυτό έγινε το ορόσημο για μια νέα σχολή σκέψης, το "Λειτουργισμό". Σύμφωνα με τον Λειτουργισμό, η άμεση παρατήρηση ήταν η πιο κατάλληλη μέθοδος για να μελετήσουν τον ανθρώπινο νου και τη συμπεριφορά, στοιχεία που εξετάζονταν ώστε να κατανοηθεί πώς πραγματικά λειτουργεί η συμπεριφορά για να βοηθήσει τους ανθρώπους να ζουν στο περιβάλλον τους.

Η συμφωνία για την ανθρώπινη συνείδηση υπήρχε και από τις δύο σχολές σκέψης, ωστόσο οι προσεγγίσεις ήταν διαφορετικές. Οι δομιστές πάσχιζαν να "τεμαχίσουν" τις ψυχικές διαδικασίες σε μικρότερα μέρη, ενώ οι λειτουργιστές εξηγούσαν τη συνείδηση ως συνεχή και μεταβαλλόμενη διαδικασία.

S. Freud

Οι θεωρίες ήταν ως τώρα βασισμένες στη συνειδητή ανθρώπινη εμπειρία. Δηλαδή αυτή που ο άνθρωπος μπορεί να αντιληφθεί μέσω των αισθήσεών του και του περιβάλλοντός του. Η κατανόηση του εαυτού του και η αίσθηση της "θέσης" του, της σημασίας του στον κόσμο, αλλά και η επίγνωση των συνεπειών των πράξεών του, συγκαταλέγονται στην ομπρέλα του συνειδητού.

Ένας Αυστριακός νευρολόγος, διαφοροποίησε τις πρώιμες κατευθύνσεις της ψυχολογίας προτείνοντας μια θεωρία της προσωπικότητας, που περιείχε τη σημαντικότητα του ασυνείδητου νου. Ο Sigmund Freud, εργάστηκε κλινικά με ασθενείς και ανέπτυξε τη θεωρία που παρουσιάζει ότι οι πρώιμες εμπειρίες της παιδικής ηλικίας και οι ασυνείδητες παρορμήσεις, συμβάλλουν στην ανάπτυξη της προσωπικότητας και κατ’ επέκταση της συμπεριφοράς των ενηλίκων.

Πώς αυτές οι πληροφορίες του ασυνείδητου εκφράζονται

Ο Freud, στο βιβλίο του "Η Ψυχοπαθολογία της καθημερινής ζωής", αναπτύσσει την θεωρία περί ονείρων και των φροϋδικών ολισθημάτων (Freudian slips), όρος που δηλώνει αυτό που εκφράζεται χωρίς να το θέλουμε (π.χ. λέμε κατά λάθος ή μας ξεφεύγει). Η ψυχαναλυτική θεωρία του Freud, θα απασχολήσει τον 20^ο αιώνα και θα επηρεάσει όχι μόνο τους τομείς της ψυχικής υγείας, αλλά και άλλους τομείς, όπως τη λογοτεχνία και την τέχνη. Η αρχικές ιδέες έχουν αντιμετωπιστεί με σκεπτικισμό και έχουν υποστεί κάποιες διαφοροποιήσεις, ωστόσο η θεωρία αυτή επηρέασε και ενέπνευσε την ψυχολογία αδιαμφισβήτητα.

Εξελικτικά λοιπόν, η ψυχολογία έγινε μεμονωμένη επιστήμη με πολλούς κλάδους και προσεγγίσεις. Άλλες σημαντικές σχολές αναπτύχθηκαν και συνεχίζουν να αναπτύσσονται στον χώρο της Ψυχολογίας, με τις προαναφερόμενες να είναι οι πρώιμοι πρωταγωνιστές της ψυχολογικής σκηνής. Για αυτό, η ψυχολογία περιέχεται στις κοινωνικές επιστήμες, καθώς η θεωρητική της υπόσταση εξαρτάται και υποστηρίζεται από την έρευνα.

Οι αλλαγές που υπόκεινται οι επιστήμες προέρχονται κυρίως από την έρευνα, πολύτιμος οδηγός για τη δημιουργία οποιαδήποτε θεωρίας, προσέγγισης ή μελέτης. Παραδείγματος χάρη, όπως στην φαρμακευτική χρειάζεται να ερευνηθεί με εργαστήρια, διάφορα τεστ και αναλύσεις αν μια ουσία είναι κατάλληλη για την καταπολέμηση μιας ασθένειας, έτσι και στη ψυχολογία, η έρευνα είναι απαραίτητο εργαλείο για τη δημιουργία και την επαλήθευση θεωριών, προσεγγίσεων και θεραπευτικών μέσων.