Θλίψη και απώλεια της ταυτότητας μας

H ταυτότητά μας σχετίζεται με τον τρόπο που σκεφτόμαστε για τον εαυτό μας, τον τρόπο με τον οποίο ορίζουμε τον εαυτό μας, την ιστορία που λέμε στους άλλους σχετικά με το ποιοι είμαστε… Και όμως συχνά δεν γνωρίζουμε ούτε εμείς οι ίδιοι την ταυτότητά μας. Πολλές φορές τη «χάνουμε» και δεν το καταλαβαίνουμε καν. Υπάρχει, γνωρίζουμε ότι υπάρχει κάπου, αλλά δεν το καταλαβαίνουμε μέχρι να αλλάξει κάτι. Είναι όπως το soundtrack μιας ταινίας. Υπάρχει, παίζει παράλληλα με την ταινία, δεν του δίνουμε σημασία και το καταλαβαίνουμε ότι υπάρχει μόνο όταν το αντικαταστήσουν με κάποιο άλλο και μας «χτυπήσει» στο αυτί. Απορούμε τι άλλαξε χωρίς να μπορούμε να το εντοπίσουμε.

Πίσω στο θέμα της ταυτότητας. Όταν βιώνουμε μία απώλεια συχνά εστιάζουμε στα απτά πράγματα που χάνουμε – τον άνθρωπο, το σπίτι, τη δουλειά, τη σχέση και άλλα. Υπάρχουν όμως και οι δευτερεύουσες απώλειες, που έρχονται σαν ντόμινο και μας εμποδίζουν να αντιμετωπίσουμε την πρωταρχική απώλεια, αλλά δεν είναι τόσο σημαντικές όσο η απώλεια του εαυτού μας, όταν χάνουμε κάποιον που αγαπούσαμε πολύ.

 

Η έλλειψη δυνατότητας αυτοπροσδιορισμού που έρχεται ως αποτέλεσμα της απώλειας της ταυτότητας μας όταν πενθούμε σχετίζεται με υψηλά ποσοστά κατάθλιψης και μετατραυματικού στρες. Παρακάτω θα μιλήσουμε για κάποιους «τύπους» ταυτότητας που χάνουμε όταν βιώνουμε μία απώλεια, πώς μπορούμε να βιώσουμε τις αλλαγές ή την απώλεια ταυτότητας και τι πρέπει να κάνουμε γι’ αυτό. Να ξέρετε πάντως πως δεν υπάρχει εύκολος τρόπος ούτε εύκολη απάντηση.

 

Σχεσιακή ταυτότητα

 

Αφορά το κομμάτι αυτό της ταυτότητάς μας που βασίζεται στη σχέση μας με το πρόσωπο που έφυγε απ’ τη ζωή. Όταν χάνουμε κάποιο αγαπημένο μας πρόσωπο, νιώθουμε ότι δεν έχουμε πια λόγο ύπαρξης αφού η σχέση αυτή που είχαμε με τον εκλιπόντα όριζε τη ζωή μας και τώρα χάθηκε. Για παράδειγμα όταν μία γυναίκα μένει χήρα είναι πιθανόν να θέσει στον εαυτό της την εξής ερώτηση: Τι είμαι τώρα που δεν είμαι πια σύζυγος;
 

Οι σχεσιακές ταυτότητες όπως είπα και πριν αφορούν τη σχέση μας με ένα άτομο. Είναι πολύ πιθανό κατά τη διάρκεια της ζωής μας η σχέση αυτή με το συγκεκριμένο άτομο να αλλάξει πολλές μορφές. Μία γυναίκα μπορεί να είναι σύζυγος και από τη μία στιγμή στην άλλη να μετατραπεί σε μαμά ή νοσοκόμα του συζύγου της. Κάποια συστατικά του αρχικού μας ρόλου εξακολουθούν να υπάρχουν, αλλά συνήθως νιώθουμε ότι επικρατεί ο νέος ρόλος που αναλαμβάνουμε με ολοένα και περισσότερες ευθύνες. Όταν ο σύζυγος πεθάνει, τότε η σύζυγος νιώθει ότι έχασε το σκοπό της στη ζωή. Όταν η ταυτότητά μας καθορίζεται από τη σχέση φροντίδας που έχουμε με το άτομο αυτό και φύγει από τη ζωή τότε για μία γυναίκα μπορεί να είναι δύσκολο να ξαναβρεί τη θέση της στον κόσμο και να ξανακερδίσει την αίσθηση του εαυτού της.

 

Μετά από μία απώλεια μία γυναίκα μπορεί να απομακρυνθεί από τους φίλους και την οικογένεια του εκλιπόντος. Αυτό μπορεί επίσης να οδηγήσει σε μία ακόμη μετατόπιση της σχεσιακής της ταυτότητας αφού παύουν να υπάρχουν σχέσεις με αγαπημένα της άτομα που ζουν ακόμα.

Επαγγελματική ταυτότητα

 

Το επάγγελμά μας καθορίζει το ποιοι είμαστε. Ο κάθε άνθρωπος έχει γνώσεις, δεξιότητες και εμπειρογνωμοσύνη που σχετίζεται με τη δουλειά του. Επίσης κάθε άνθρωπος δημιουργεί ένα κύκλο γνωστών και φίλων μέσω της δουλειάς του, τον οποίο κύκλο χάνει όταν συνταξιοδοτείται ή αλλάζει δουλειά. Συχνά η απώλεια της επαγγελματικής μας ταυτότητας μπορεί να έχει βαθιές επιπτώσεις στην αίσθηση του εαυτού μας. Αν είμαι δασκάλα 40 χρόνια και έχω μάθει να είμαι κάθε μέρα με παιδιά θα είναι δύσκολο για μένα όταν πάρω σύνταξη και πάψω πια να είμαι δασκάλα. Ακόμα χειρότερα είναι όταν πρέπει κάποιος να αφήσει τη δουλειά του που τόσο αγαπάει για να φροντίσει κάποιον αγαπημένο του που είναι άρρωστος ή πεθαίνει. Όπως καταλαβαίνετε η απώλεια της επαγγελματικής ταυτότητας οδηγεί σε πολλαπλές απώλειες ταυτότητας που «πέφτουν» η μία πάνω στην άλλη.

 

Πνευματική ταυτότητα

 

Είτε είσαι χριστιανός, μουσουλμάνος, βουδιστής ή αθεϊστής έχεις μία πνευματική ταυτότητα που σε καθορίζει και η οποία μπορεί να μεταστραφεί ή να εξαφανιστεί μετά από ένα μεγάλο σοκ, όπως είναι ο θάνατος ενός αγαπημένου σου προσώπου. Είναι συχνό φαινόμενο να κλονίζεται η πίστη πολλών ανθρώπων όταν χάνουν κάποιον αγαπημένο τους ή συμβαίνει το αντίθετο, να υπάρχει δηλαδή μία αυξημένη αίσθηση της πνευματικότητας. Ο θάνατος είναι ένα δυνατό σοκ που μας επηρεάζει βαθύτατα και μας ταρακουνάει επηρεάζοντας κατά πολύ τα διάφορα στοιχεία που δημιουργούν την ταυτότητά μας.

Οικονομική ταυτότητα

 

Παρόλο που δεν θεωρούμε το οικονομικό κομμάτι μέρος της ταυτότητάς μας, η ικανότητά μας να εξασφαλίσουμε οικονομικά τον εαυτό μας και την οικογένειά μας είναι συχνά ένα σημαντικό στοιχείο της αίσθησης του εαυτού μας. Είτε πρόκειται για ένα συνεχή αγώνα για την εξασφάλιση του προς το ζην ή υπερηφάνεια για την οικονομική μας ευμάρεια, κάθε άνθρωπος έχει κάποιες προσδοκίες σχετικά με το πώς πρέπει να είναι η οικονομική του ταυτότητα. Μία ασθένεια ή ένας δικός μας άνθρωπος που πεθαίνει μπορεί να μας επηρεάσει οικονομικά. Το συντριπτικό συχνά κόστος της υγειονομικής περίθαλψης ή η εγκατάλειψη της εργασίας μας για να γίνουμε κύριοι φροντιστές κάποιου, μπορεί να επηρεάσει την ανασφάλειά μας σχετικά με τα οικονομικά και να φέρει απώλεια της οικονομικής μας ταυτότητας.

 

Στο άλλο άκρο είναι η ασφάλεια ζωής που λαμβάνουμε μετά το θάνατο κάποιου ή η κληρονομιά που μας αφήνει και που μπορεί να βελτιώσει τα οικονομικά μας αν και συχνά τα χρήματα αυτά κάνουν κάποιον να αισθάνεται περισσότερο ενοχές παρά χαρά αφού νιώθει πως κέρδισε από το θάνατο κάποιου άλλου.

 

Φυσική ταυτότητα

 

Όπως η οικονομική μας ταυτότητα σχετίζεται με την ικανότητά μας να παρέχουμε τα βασικά στους εαυτούς μας και τις οικογένειές μας, έτσι και η φυσική ταυτότητα συχνά καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο υπάρχουμε σαν παρουσίες στον κόσμο. Αφορά τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε, τις συνήθειες, τα χόμπι μας… Κάποιος που είναι αθλητής χρησιμοποιεί το σώμα του και όλους του τους μύες για να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του αθλήματος του. Μία ασθένεια, ένας τραυματισμός, ακόμα και τα γηρατειά μπορεί να οδηγήσουν στην απώλεια της φυσικής του ταυτότητας που οδηγεί με τη σειρά της στην απώλεια αυτοπεποίθησης.

 

Το χειρότερο απ’ όλα είναι όταν χάνουμε την αυτοπεποίθησή μας και τη θέλησή μας για ζωή. Ένας τραυματισμός, μία ασθένεια ή μία απώλεια είτε είναι προβλέψιμη είτε όχι λειτουργεί σαν ένα πρίσμα μέσω του οποίου βλέπουμε τη ζωή και μπορεί να έχει βαθύ αντίκτυπο στην ταυτότητά μας γιατί μπορεί πολύ απλά να «τινάξει στον αέρα» όλες τις θεμελιώδεις πεποιθήσεις που έχουμε για τον κόσμο. Στο τέλος καταλήγουμε να αισθανόμαστε απαισιοδοξία και ανικανότητα να αλληλεπιδράσουμε με άλλους ανθρώπους, αλλά και ανικανότητα να κάνουμε τις δραστηριότητες που συνηθίζαμε. Όλο αυτό οδηγεί σε μία αλλαγή ή και απώλεια της ταυτότητάς μας με την οποία συχνά είναι δύσκολο να συμβιβαστούμε.

 

Το θέμα είναι τι κάνεις για να ξαναβρείς την ταυτότητά σου. Δεν υπάρχει εύκολη απάντηση, αλλά το πρώτο πράγμα που πρέπει να θυμάσαι είναι ότι η ταυτότητά σου ακόμα και αν την ξαναβρείς δεν θα είναι ποτέ ξανά όπως ήταν πριν.

 

Αυτό δεν είναι απαραιτήτως κακό. Καμιά φορά χρειάζεται να βλέπουμε τη ζωή και το ποιοι είμαστε με άλλο μάτι. Είναι λάθος να πιστεύεις ότι δεν θα γίνεις ποτέ ξανά ευτυχισμένος/η. Όσο έντονος κι αν είναι ο πόνος της απώλειας δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρξουν άλλα πράγματα που θα φέρουν ξανά την αίσθηση του σκοπού, της χαράς και της ικανοποίησης στη ζωή σου και που θα γίνουν και αυτά μέρος της ταυτότητάς σου – σιγά-σιγά, αλλά θα γίνουν.

 

Μπορείς να φέρεις το παρελθόν στο παρόν. Ο άνθρωπος που έχασες και το άτομο που ήσουν μπορούν να εξακολουθούν να αποτελούν μέρος σου καθώς συνεχίζεις τη ζωή σου. Μιλώντας για τον άνθρωπο αυτό είναι ένας υγιής τρόπος να θρηνήσεις και να κλείσεις την πόρτα στο παρελθόν. Όπως έχουμε πει ξανά η διατήρηση της σύνδεσης με τον άνθρωπο αυτό καθώς και η συνεχής σύνδεση με το πρόσωπο που υπήρξες κάποτε είναι μία υγιής μετάβαση προς τα μπρος.

 

Τέλος αφιέρωσε λίγο χρόνο για να μελετήσεις την ταυτότητά σου. Είτε μιλώντας σε κάποιον άνθρωπο εμπιστοσύνης είτε γράφοντας είτε πλέκοντας είτε μέσω οποιασδήποτε άλλης ενασχόλησης σκέψου ποιος/ ποια ήσουν. Κάνε μία προσπάθεια και εστίασε όχι μόνο στην απώλεια, αλλά και στα κέρδη. Ανάμεσα σε αυτά μπορεί να είναι μία νέα σχέση, μία θετική αλλαγή στην προοπτική σου, νέες δεξιότητες ή αλλαγές στην επαγγελματική ή τη φυσική σου ταυτότητα.

 

Όσο εύκολο και αν είναι να επικεντρωθείς στην απώλεια του εαυτού σου, άλλο τόσο δύσκολο είναι να συνειδητοποιήσεις τις αλλαγές που σου συνέβησαν. Αυτός είναι και ο λόγος που πρέπει να μαζέψεις τα κομμάτια σου και να δημιουργήσεις ένα νέο παζλ φτιαγμένο πάνω στη νέα πραγματικότητα.