Καθώς μέσω του διαδικτύου κάνουμε μια δωρεά ρυζιού σε μια περιοχή τον πλανήτη που λιμοκτονεί, ανακαλύπτουμε ότι οι επιλογές μας φτάνουν πλέον μέχρι την ποικιλία ρυζιού που θέλουμε να στείλουμε. Εμφανίζονται τρεις επιλογές: Η μία ποικιλία είναι άνοστη, η δεύτερη γνωστή για το εξαίρετο άρωμά της, ενώ η τρίτη προκαλεί στομαχόπονο στους περισσότερους ανθρώπους που την τρώνε. Ως προς όλα τα υπόλοιπα, το κόστος, τη θρεπτική αξία, τη μέθοδο παραγωγής κ.ο.κ., και οι τρεις ποικιλίες είναι ίδιες. Ποιαν από αυτές πρέπει να επιλέξουμε; Φαίνεται πως δεν θέλει και πολύ μυαλό. Φυσικά και είναι καλύτερο να στείλουμε το νόστιμο ρύζι, και φυσικά δεν θα επιλέγαμε ποτέ το ρύζι που προκαλεί στομαχόπονο. Αλλά γιατί άραγε είναι τόσο σαφής αυτή η επιλογή; Διότι η ηδονή (pleasure) είναι καθεαυτήν καλή και η οδύνη (pain) καθεαυτήν κακή. Για να το θέσουμε αλλιώς, caeteris paribus, η οδύνη επιδεινώνει την κατάσταση του ανθρώπου και η ηδονή του κάνει καλό. Συνεπώς, από τη στιγμή που δεν υπάρχει κάποιο επιπλέον κόστος, οικονομικό ή άλλης φύσης, στην επιλογή του ρυζιού που προσφέρει ευχαρίστηση, προφανώς είναι καλύτερο οι αποδέκτες της βοήθειας να φάνε αυτή την ποικιλία ρυζιού παρά μια λιγότερο ευχάριστη. Παρομοίως, εφόσον δεν υπάρχει αντισταθμιστικό όφελος για τον πόνο που επιφέρει η τρίτη ποικιλία, δεν υπάρχει λόγος να την επιλέξουμε εις βάρος της άνοστης ή της γευστικής που μας παρέχονται εναλλακτικώς.Πρόκειται για μια περίπτωση που δεν απαιτεί ιδιαίτερα βαθυστόχαστη σκέψη. Η σημασία της ωστόσο καθίσταται περισσότερο προφανής εάν προσπαθήσουμε να σκεφτούμε κάποια άλλα πράγματα που είναι καλά καθεαυτά. Η γνώση ίσως; Σίγουρα όχι- ουδείς περνάει καλύτερα επειδή απλώς γνωρίζει περισσότερα. Εάν ίσχυε κάτι τέτοιο, τα άτομα θα μπορούσαν να βελτιώσουν τη μοίρα τους απλώς αποστηθίζοντας τον τηλεφωνικό κατάλογο. Τα χρήματα; Ακόμα και αν αποδεχτούμε ότι τα χρήματα είναι κάτι καλό, και πάλι δεν είναι κάτι καλό από μόνα τους, αλλά μόνο για όσα μπορούμε να επιτύχουμε χρησιμοποιώντας τα. Η ζωή; Στην πραγματικότητα οι άνθρωποι Θα προτιμούσαν έναν βίο βραχύτερο και πληρέστερο, από μια μακρύτερη και αθλιότερη ζωή. Επιπλέον πολλοί Θα επέλεγαν την ανθρώπινη ζωή, ακόμα και συντομότερη, από τη ζωή ενός φυτού. Συνεπώς η απλή ζωή δεν μοιάζει να είναι κάτι που οι άνθρωποι εκτιμούν σε μεγάλο βαθμό. Για πολλούς ανθρώπους, ανάμεσά τους για τον Αριστοτέλη, τον Τζέρεμυ Μπένθαμ (1748-1832) και τον Τζων Στιούαρτ Μιλ, ο κατάλογος των πραγμάτων που είναι πραγματικά εγγενώς καλά -σαφώς πολύτιμα καθεαυτά- είναι πολύ μικρός: η ηδονή ή η ευτυχία. Αυτά τα δύο δεν είναι απαραιτήτως τα ίδια, αμφότερα όμως σχετίζονται με την υποκειμενική ευημερία των ενσυνείδητων όντων. Αντιστοίχως, ο κατάλογος των πραγμάτων που είναι σαφώς κακά καθεαυτά συνοψίζεται στην οδύνη και στη δυστυχία. Όλα τα υπόλοιπα είναι καλά ή κακά μόνο σε σχέση με τα παραπάνω. Εάν η τέχνη είναι καλή, είναι επειδή αποτελεί μια μορφή ανώτερης ηδονής. Εάν το ψέμα είναι κακό, είναι επειδή συνήθως προκαλεί θλίψη. Εάν η ζωή είναι καλή, είναι μονάχα επειδή αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την ευτυχία. Μια ζωή επομένως που είναι αδύνατα να μας κάνει να βιώσουμε ηδονή ή ευτυχία δεν έχει και μεγάλη αξία. Για να δοκιμάσετε την αληθοφάνεια αυτού τον επιχειρήματος, φανταστείτε έναν πλανήτη πού ανακαλύφθηκε και ο οποίος κατοικείται από όντα ανίκανα να νιώσουν ηδονή ή οδύνη. Θα ήταν άραγε δυνατό να έχουν τα πλάσματα αυτά ηθική – ή τουλάχιστον την ιδέα ενός καθεαυτόν καλού; Οι ενοράσεις μας επ’ αυτού είναι ασαφείς.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου