Οι Κοινοί σε Όλους μας Φόβοι

Φοβάμαι πως είμαι κατώτερος από τους άλλους.

Φοβάμαι πως είμαι ευάλωτος.

Φοβάμαι πως αξίζω την απόρριψη.

    

Κι εσύ; Όταν βρίσκεσαι μόνος σου στο σκοτάδι με τις πιο μπερδεμένες σκέψεις σου, ανησυχείς μήπως κάποιος ανακαλύψει πως δεν είσαι αρκετά καλός, μήπως πληγωθείς, μήπως είσαι αταίριαστος; Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, συνέχισε το διάβασμα. Εκατομμύρια άλλοι υγιείς άνθρωποι μοιράζονται τους ίδιους φόβους μ’ εσένα κι εμένα.

 Δεν είμαστε μόνοι. Για να πούμε την αλήθεια, είμαστε μάλλον η πλειοψηφία, και απόλυτα φυσιολογικοί. Στην πραγματικότητα, ο φόβος, αν τον κατανοήσεις, δεν είναι κακός. Μπορεί να σου σώσει τη ζωή.

Ο φόβος όμως, δεν είναι το ίδιο πράγμα με το άγχος. Το άγχος είναι κάτι άλλο – και, για να ωριμάσει η αυτοπεποίθησή μας, χρειάζεται να καταλάβουμε καλά τη διαφορά ανάμεσα στα δύο.

Ο φόβος ήταν αυτό που κράτησε ζωντανούς τους πρωτόγονους μέσα στο εχθρικό περιβάλλον που βρίσκονταν. Δεν είχαν το χρόνο να αναρωτηθούν ή να συλλογιστούν. Είχαν στη διάθεσή τους ένα λεπτό, το πολύ δύο, για να επιλέξουν ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο: «Να πολεμήσουμε ή να το βάλουμε στα πόδια;» Η αδρεναλίνη τους ανέβαινε και τους έδινε δύναμη, ενέργεια και γρηγοράδα. Οι φλέβες και οι αρτηρίες τους συστέλλονταν ταυτόχρονα, για να επιβραδύνουν τη ροή του αίματος, όταν πληγώνονταν. Οι σφυγμοί τους ανέβαιναν και οι άμυνες του οργανισμού τους ενισχύονταν. Αυτή η σωματική αντίδραση μπροστά στον ολοφάνερο άμεσο, κίνδυνο, ήταν φόβος – ο ίδιος φόβος στον οποίο βασιζόμαστε, για να σώσουμε τη ζωή μας.

Σήμερα, τα περισσότερα από αυτά που ονομάζουμε «φόβο» είναι κάτι άλλο. Είναι άγχος, αντίδραση, δηλαδή, όχι στον ίδιο τον κίνδυνο, αλλά σε αναμενόμενους κινδύνους.

Όταν ανησυχούμε για κάτι που ίσως συμβεί μελλοντικά – όταν λέμε «ξέρω πως θα αποτύχω» – αυτό είναι άγχος. Όταν χαλάσουν τα φρένα του αυτοκινήτου σου πάνω σε ένα λόφο, αυτό που αισθάνεσαι είναι φόβος. Όταν όμως ανησυχείς για το τι θα πεις στη συνάντηση της επόμενης Τρίτης, αυτό είναι άγχος – και το άγχος είναι πιο βασανιστικό από το φόβο.

Ο φόβος συνήθως παύει, όταν πάψει το γεγονός που τον προκαλεί. Το άγχος, όμως, δεν τελειώνει ποτέ.

Παρατήρησες ποτέ πώς αντιδρά το σώμα σου, όταν έχεις άγχος; Ταχυπαλμία, ιδρωμένες παλάμες, στεγνός λαιμός! Το άγχος είναι τόσο απογοητευτικό: όλη αυτή η ενέργεια πάει χαμένη. Δεν μπορείς να το βάλεις στα πόδια ούτε και να αντισταθείς, γιατί δεν υπάρχει κάτι από το οποίο να τρέξεις να γλυτώσεις, κάτι το οποίο να παλέψεις. Κάθεσαι μ’ έναν κόμπο στο στομάχι και προεξοφλείς μελλοντικούς κινδύνους.

Το άγχος μπορεί να προξενήσει συμπτώματα που κυμαίνονται από απλή αδιαθεσία μέχρι σωματική και ψυχολογική αναπηρία ή και θάνατο. Από την άλλη, το άγχος – ως αληθινή πηγή ενέργειας – μπορεί, αν το κατευθύνουμε σωστά, να μας βοηθήσει να ζούμε καλύτερα.

Οι μεγαλύτεροι ήρωες, οι πιο επιτυχημένοι και καταξιωμένοι άνθρωποι, ανησυχούν. Η διαφορά είναι ότι εκείνοι κάνουν κάτι γι’ αυτό: Ανησυχούν σωστά.