Οι Φτερωτοί Ουσσάροι

«Είναι ιπποτισμός χωρίς προηγούμενο, είναι σθένος και μεγαλείο σε σημείο που είναι αδύνατο να φανταστεί κάποιος»

Cosimo Brunetti, 1676 (γραμματέας του Πολωνού βασιλέα & Μέγα Δούκα της Λιθουανίας Jan III Sobieski αναφερόμενος στους Φτερωτούς Ουσσάρους, σε επιστολή που απέστειλε στον μέγα Δούκα της Τοσκάνης Cosimo III de’ Medici).

Ανέκαθεν, κάθε φορά που γινόταν αναφορά στην ανδρεία του Πολωνικού ιππικού, υπήρχε αντίλογος με την ειρωνική αναφορά στην «επίθεση του Πολωνικού ιππικού κατά τεθωρακισμένων κατά την διάρκεια της Γερμανικής εισβολής (μάχη του Krojanty)». Στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι μόνο αβάσιμοι οι εν λόγω ισχυρισμοί, αλλά όσον αφορά στο Πολωνικό ιππικό και ιδιαίτερα τους Φτερωτούς Ουσσάρους, αναγνωρίζονται ως μια από τις πλέον επίλεκτες – αξιόμαχες και γενναίες στρατιωτικές ομάδες που συστάθηκαν ποτέ. Αυτοί οι τολμηροί, γενναίοι και σκληροτράχηλοι πολεμιστές κυριάρχησαν στην Ευρώπη επί δύο αιώνες, νικώντας σε μάχες στρατούς τριπλάσιους σε μέγεθος, έχοντας ως εξοπλισμό μια λόγχη, ένα εντυπωσιακό ζεύγος πτερύγων στην πλάτη και μια εξίσου εντυπωσιακή πανοπλία.

Οι Ουσσάροι εμφανίσθηκαν στο προσκήνιο στις αρχές του 16ου αιώνα, ως to επίλεκτο τμήμα ενός αξιόμαχου στρατού υπό τον Ούγγρο βασιλέα Stefan Bathory, ο οποίος πολέμησε τους Τούρκους μαζί με τον Βλάντ τον Ανασκολοπιστή (μετέπειτα γνωστό ως κόμη Δράκουλα).

Αυτός ουσιαστικά δημιούργησε την εν λόγω ιππική δύναμη, καθότι αφού στρατολόγησε Πολωνούς και Λιθουανούς αγρότες, τους εκπαίδευσε με σκοπό να ενισχύσουν την άμυνα στην πλευρά της Ανατολικής Ευρώπης. Tα επόμενα 200 χρόνια, αυτοί οι απλοί αγρότες μετατράπηκαν σε αιχμή του δόρατος του Πολωνικού στρατού, δημιουργώντας έναν μύθο γύρω από το όνομά τους, έχοντας κυριολεκτικά συντρίψει κάθε αντίπαλο που αντιμετώπισαν στο πεδίο της μάχης.

Τα κατορθώματα των Ουσσάρων «μιλούν από μόνα του». Το 1577 διέλυσαν τον Γερμανικό στρατό στην μάχη του Lubieszów, εξαπολύοντας κεραυνοβόλα επίθεση εναντίον δύναμης 12.000 ανδρών, συντρίβοντάς τους στην κυριολεξία. Είναι αξιοσημείωτο ότι στην εν λόγω μάχη οι απώλειες του Πολωνικό – Λιθουανικού Συνασπισμού ανήλθαν σε περίπου 88 άνδρες και οι περισσότεροι εξ’ αυτών δεν ήσαν καν Ουσσάροι. Το 1601, χίλιοι Ουσσάροι νίκησαν μια Σουηδική δύναμη ιππικού τέσσερις φορές μεγαλύτερη σε μέγεθος.

Στη μάχη του Kircholm τέσσερα χρόνια αργότερα, 1.000 Ουσσάροι επιτέθηκαν στο Σουηδικό πεζικό που αριθμούσε 11.000 στρατιώτες και κανόνια και όλως παραδόξως, παρά το παράλογο της αποστολής, οι Ουσσάροι συνέτριψαν οτιδήποτε συναντούσαν στο διάβα τους και όχι μόνο νίκησαν, αλλά κατέσφαξαν όλες τις μονάδες πεζικού αναγκάζοντάς τους να εγκαταλείψουν το πεδίο της μάχης. Ακόμη εντυπωσιακότερο κατόρθωμα αποτελεί το γεγονός ότι το 1610 στην μάχη του Klushino, 4.000 Ουσσάροι εκμηδένισαν στράτευμα 40.000 Σουηδών και Ρώσων.

Αυτό όμως που είναι ακόμη πιο εντυπωσιακό ενισχύοντας περαιτέρω την φήμη τους, είναι ο εξοπλισμός μάχης που έφεραν. Κατ’ αρχάς ως προστασία φορούσαν ενισχυμένο αρθρωτό μεταλλικό θώρακα, την στιγμή κατά την οποία οι περισσότεροι Ευρωπαϊκοί στρατοί καταργούσαν την βαριά θωράκιση, δίδοντας έμφαση στα πυροβόλα όπλα (παθητική άμυνα). Ως βασικό όπλο χρησιμοποιούσαν την kopia που ήταν λόγχη το μήκος της οποίας εκυμαίνετο από 4,5 έως 6.2 μέτρα. Επιπρόσθετα έφεραν εγχειρίδιο (koncerz) ξίφος (szabla) και ενίοτε πιστόλι, αρκεβούζιο (bandolet) ή ακόμη και τόξο.

Ενώ τα όπλα και η πανοπλία ήταν αναμφισβήτητα απαραίτητα, οι Φτερωτοί Ουσσάροι, ήθελαν να εξασφαλίσουν ότι η εν γένει εμφάνισή τους θα προκαλούσε δέος στον εχθρό, εξασφαλίζοντας το ψυχολογικό πλεονέκτημα. Έτσι η πανοπλία τους ήταν σκουρόχρωμη και καλογυαλισμένη, ώστε να λάμπει στο φως του ήλιου (οι περισσότεροι ιππότες της Αναγέννησης εποχής προτιμούσαν σκουρόχρωμη πανοπλία, επειδή ήταν ανθεκτικότερη στην σκουριά) έφεραν έντονα εραλδικά χρώματα και είχαν γιγαντιαία φτερά δεμένα στις πλάτες τους τα οποία προέρχονταν από στρουθοκάμηλο, ή αετό και ήσαν κολλημένα σε ξύλινα τοξωτά πλαίσια προκαλώντας ένα τρελό σφύριγμα ενόσω εφορμούσαν στον εχθρό με περίπου είκοσι μίλια ανά ώρα.

Οι Ουσσάροι ήσαν άριστα εκπαιδευμένοι, δυνάμενοι να αλλάζουν τάχιστα κατεύθυνση κατά την επίθεση, να μεταβάλλουν τον σχηματισμό τους και κατόπιν να περικυκλώνουν τον εχθρό επιτιθέμενοι εκ των όπισθεν.

Τι ήταν όμως αυτό που καθιστούσε τους Ουσσάρους του Jan Sobieski διαφορετικούς από τις άλλες μονάδες βαρέος ιππικού του 17ου αιώνα;

Ορισμένα από τα κύρια στοιχεία που αξίζει να επισημανθούν είναι τα εξής:

– Οι Ουσσάροι χρησιμοποιούσαν άλογα που είχαν ανατραφεί και εκπαιδευθεί ειδικά για τον σκοπό αυτό. Ήταν ράτσα που προήρχετο από διασταύρωση Πολωνικών και Ταταρικών αλόγων, τα οποία είχαν την ικανότητα να καλπάζουν πολύ γρήγορα, ακόμη και με πολύ βαρύ φορτίο και επίσης μπορούσαν να ανακάμπτουν από τραυματισμούς πολύ γρήγορα.

– Χάρη σ’ αυτά τα προσόντα και την ειδικά διαμορφωμένη σέλα, ο Ουσσάρος μπορούσε να φορά πολύ βαρύτερη πανοπλία, ενώ είχε την δυνατότητα να εκτελεί πολλαπλές επιθέσεις κατά την διάρκεια της μάχης.

Η τακτική της Ουσσαρία περιελάμβανε ειδική μέθοδο επίθεσης, η οποία αποδείχθηκε αποφασιστικής σημασίας στις μάχες τις οποίες κέρδισε η Πολωνική – Λιθουανική Ομοσπονδία. Η ενίσχυση του σχηματισμού κατά την τελευταία, κρίσιμη στιγμή πριν την συντριβή του εχθρού, έδιδε την δυνατότητα να διασπάσει τελείως τις γραμμές του, ενώ ταυτόχρονα ήταν σε θέση να αλλάζει σχηματισμό ή κατεύθυνση, ακόμη και δευτερόλεπτα πριν το τελειωτικό χτύπημα. Ο συνδυασμός ταχύτητας – ευελιξίας και συνοχής, απεδείχθη ιδιαίτερα αποτελεσματικός έναντι των Ανατολικών και Δυτικών στρατευμάτων.

Έχοντας ήδη μια μακρά και ένδοξη σειρά κατορθωμάτων, το ενδοξότερο όλων επετεύχθη κατά τη διάρκεια της επικής μάχης της Βιέννης το 1683, όπου τα Οθωμανικά στρατεύματα είχαν κατακλύσει την Ανατολική Ευρώπη, επιδιώκοντας να κατακτήσουν όλον τον Χριστιανικό κόσμο. Με το κύριο σώμα στρατού της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας να πολιορκείται από 200.000 Τούρκους πολεμιστές ο Πολωνός βασιλέας Jan Sobieski οδήγησε το μεγαλύτερο και ενδοξότερο ιππικό της εποχής, στις χρυσές σελίδες της ιστορίας.

Με τα φτερά να κυματίζουν και να παράγουν αυτό το ανατριχιαστικό σφύριγμα, 3.000 Φτερωτοί Ουσσάροι κατέπεσαν στην Τουρκική δύναμη, λεηλατώντας τα εφόδιά τους και αναγκάζοντάς τους σε οπισθοχώρηση από το πεδίο της μάχης. Ήταν το δυτικότερο σημείο στο οποίο η Οθωμανική Αυτοκρατορία έφθασε ποτέ και οι Πολωνοί ήσαν εκείνοι οι οποίοι τους είχαν αναχαιτίσει.

Όσον αφορά στην μάχη της Βιέννης πρέπει να γίνει ιδιαίτερη μνεία στον Μεγάλο Βεζύρη Καρά Μουσταφά, ο οποίος προσπάθησε να βοηθήσει τους άνδρες του, πολέμησε ηρωικά ακόμη και όταν ολόκληρη η φρουρά του είχε εξουδετερωθεί και διέφυγε μόνον όταν διασφάλισε το ιερό λάβαρο που ανήκε κάποτε στον προφήτη Μωάμεθ προκειμένου να μην πέσει σε Χριστιανικά χέρια. Η ανταμοιβή για τον ηρωισμό του………ήταν ο αποκεφαλισμός με διαταγή του Σουλτάνου Μεχμέτ 4ου και η παράδοση της κεφαλής του σε βελούδινο σάκο.

Μάχη της Βιέννης, πίνακας του Pauwel Casteels.

Στην εν λόγω μάχη κατεγράφη επίσης η μεγαλύτερη επίθεση ιππικού στην ιστορία 18.000 Ιππείς εκ των οποίων 3.000 Φτερωτοί Ουσσάροι εναντίον της Οθωμανικής δύναμης. Η Χριστιανική Συμμαχία έχασε περίπου 4.500 στρατιώτες, ενώ οι Οθωμανοί 20.000.

Καθώς τα όπλα και το πυροβολικό εξελίσσονταν, το βαρύ ιππικό είχε όλο και μικρότερη συμμετοχή στο πεδίο της μάχης. Οι Φτερωτοί Ουσσάροι διαλύθηκαν το 1776, όταν τους διαδέχθηκε το πολύ ελαφρύτερο ιππικό οι Uhlans. Υπήρξαν από τις πιο αξιόμαχες στρατιωτικές δυνάμεις, παραμένοντας αήττητοι επί 125 χρόνια από την ίδρυση της μονάδας.
--------
Πηγές

Richard Brzezinski «Polish Armies 1569-1696» Osprey 1987.

Richard Brzezinski «Polish Winged Hussar 1576-1775» Osprey 2006.