Μήπως έχετε συναισθησία;

Μπορούν κάποιοι να μυρίζουν τους ήχους; Να γεύονται τις λέξεις; Να βλέπουν χρώματα όταν σκέφτονται αριθμούς, γράμματα, ημέρες ή μήνες της εβδομάδας; Για κάποιους, ένα τραγούδι στο ραδιόφωνο είναι καταπράσινο, ο αριθμός δύο κόκκινος και η λέξη πιάνο έχει τη γεύση ψαριού. Το φαινόμενο, που “μιξάρει “τις αισθήσεις, ονομάζεται συναισθησία και συναντάται σε 1 στους 2000 ανθρώπους από την πρώιμη παιδική ηλικία.
Ακούνε μουσική και βλέπουν στην κυριολεξία, χρώματα να ντύνουν τους στίχους. Την ίδια στιγμή, μπορούν να νιώσουν τι γεύση μπορεί να έχει μία λέξη. Οι συναισθητικοί άνθρωποι διευρύνουν τις αισθήσεις τους, πέρα από το φυσικό πεδίο αντίληψης, σε βαθμό που πολλοί σύγχρονοι επιστήμονες αδυνατούν να εξηγήσουν το αποτέλεσμα που προκύπτει από το συνονθύλευμα των πέντε αισθήσεων.

Ο όρος της συναισθησίας προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις "συν+ αισθάνομαι" και είναι το φαινόμενο κατά το οποίο ο ερεθισμός μιας αίσθησης προκαλεί την αντίδραση μιας άλλης, δηλαδή προκύπτει από την διασταύρωση των αισθήσεων. Η συναισθητική εμπειρία βιώνεται σαν μία εντύπωση που κανονικά θα έπρεπε να προέρχεται από κάποια άλλη αίσθηση. Για παράδειγμα, το άκουσμα της λέξης "Κυριακή" μπορεί να δημιουργεί στο νου του συναισθητικού το κόκκινο χρώμα, που το βλέπει πραγματικά, χωρίς να το φαντάζεται, σε αντίθεση με έναν μη συναισθητικό άνθρωπο.

Βασικό χαρακτηριστικό των ανθρώπων με συναισθησία είναι συνήθως, οι συσχετισμοί ανάμεσα στις γεύσεις, τις αποχρώσεις των χρωμάτων και τους τόνους των ήχων. Η συναισθησία μπορεί να είναι κληρονομική, σύμπτωμα του αυτισμού ή αποτέλεσμα της χρήσης παραισθησιογόνων, όπως το LSD. Φυσικά, υπάρχουν και οι περιπτώσεις ανθρώπων, που είναι συναισθητικοί, χωρίς να πάσχουν από κάποια ασθένεια ή να κάνουν χρήση ναρκωτικών ουσιών. Το εντυπωσιακό είναι πως το συναισθητικό άτομο εξακολουθεί να έχει αυτή την ιδιότητα, ακόμη και αν χάσει την ικανότητα κάποιας αίσθησης.

Έχει αποδειχθεί πως η νευρολογική ανάμειξη των αισθήσεων είναι κατά οκτώ φορές, συχνότερη στους συγγραφείς και τους καλλιτέχνες. Μερικά παραδείγματα συναισθητικών καλλιτεχνών είναι ο Καντίνσκι και ο Μοντριάν, οι οποίοι πειραματίστηκαν στους πίνακές τους, συσχετίζοντας τη μουσική με το χρώμα. Πέρα από τους πίνακες, ο Άγγλος συναισθητικός ζωγράφος David Hockney επιχειρεί τον συνδυασμό μουσικής και χρώματος για την κατασκευή θεατρικών σκηνικών. Η συναισθησία όμως, αν και σε σπάνιες περιπτώσεις, συναντάται και στην καθημερινότητα.
Σύμφωνα με το περιοδικό “New Scientist”, Αμερικανός φοιτητής “άκουγε ήχους κάθε φορά που κοιτούσε την οθόνη του υπολογιστή του”. Η εκμυστήρευση του σε έναν γιατρό, άνοιξε τον δρόμο για έρευνα του Ινστιτούτου Τεχνολογίας στην Καλιφόρνια, καταλήγοντας στον εντοπισμό τριών ακόμη ανθρώπων που μπορούσαν να ακούσουν εικόνες. Από την έρευνα, προέκυψαν διάφορες ενδιαφέρουσες μαρτυρίες, όπως αυτή ενός κοριτσιού που, όταν τσακωνόταν με την οικογένεια της, έβλεπε τις λέξεις της λεκτικής διαφωνίας να γίνονται πορτοκαλί, όπως οι φλόγες της φωτιάς στο τζάκι, ενώ τις συμφιλιωτικές λέξεις γαλάζιες.

Η συναισθησία ως "ιδανική αντίληψη" και ο Πυθαγόρας
Ξέρατε ότι η ενασχόληση των αρχαίων Ελλήνων με την χροιά της μουσικής αποτέλεσε πιθανότατα, την πρώτη μελέτη συναισθησίας; Η ακουστική συναισθησία, δηλαδή το ενδιαφέρον για την σύνδεση των ήχων με χρώματα ξεκινάει από την ελληνική αρχαιότητα, όταν οι φιλόσοφοι εξερευνούσαν το χρώμα της μουσικής, την λεγόμενη “χροιά”, την οποία θεωρούσαν ως μια φυσική ποιότητα η οποία μπορούσε να προσδιοριστεί ποσοτικά. Ο Πυθαγόρας μάλιστα, είχε αναφερθεί σε μία πιθανή ενιαία υπάρξη των αισθήσεων. Κάτι ήξερε, λοιπόν.

Σύμφωνα με την αντίληψη που είχε σχηματίσει το 530 π.Χ. ο γνωστός μαθηματικός, η συναισθησία είναι μία μορφή ιδανικής αντίληψης. Μαζί με τους οπαδούς του, προχώρησε σε μαθηματικούς νόμους για τους μουσικούς τόνους. Οι εξισώσεις που χρησιμοποιήθηκαν για να εξηγήσουν τη σχέση που έχουν οι νότες και οι κλίμακες, οδήγησαν την ομάδα του να πιστέψει πως οτιδήποτε αντιληπτό με τις αισθήσεις, στη φύση είναι φτιαγμένο από δονήσεις και πως το μαθηματικό μοντέλο που μπορούσε να ανακαλυφθεί, θα μπορούσε να εξηγήσει τη σχέση μεταξύ όλων των υπαρχόντων πραγμάτων.

Κατά τον 17ο αιώνα, ο John Locke στο έργο του, “Essay concerning human understanding” αναφέρει την ιστορία ενός τυφλού, ο οποίος μια μέρα αισθάνθηκε "προδομένος" όταν έμαθε ότι το “άλικο” είναι χρώμα, κι όχι ένας παρόμοιος ήχος της τρομπέτας. Το 1710 μάλιστα, ένας Άγγλος οφθαλμολόγος, ο Thomas Woodhouse ανέφερε την περίπτωση ενός τυφλού ανθρώπου, ο οποίος προσελάμβανε τα χρώματα ως απόκριση στους ήχους.
Ένα μουσικό όργανο με χρώματα

Επισημαίνοντας την σχέση των χρωμάτων με την μουσική, ο Γάλλος ιερωμένος Louis Bertrand Castel, έφτιαξε το 1735 το πρώτο όργανο χρωμάτων στον κόσμο. Επρόκειτο για ένα αρπίχορδο μουσικό όργανο που είχε κολλημένες χρωματιστές ταινίες σε κάθε πλήκτρο. Κάθε φορά που κάποιος πατούσε τα διάφορα πλήκτρα, μια δέσμη φωτός ακτινοβολούσε από την ανάλογη ταινία και το χρώμα προβαλλόταν σε μια οθόνη.
Μην ξεχνάμε ότι η σύνθεση του περίφημου “Προμηθέα” από τον Scriabin το 1911, ήταν μία δουλειά με ενσωματωμένα στοιχεία τόσο την μουσική όσο και το φως, επιτυγχάνοντας με αυτό τον τρόπο ένα συναισθητικό φαινόμενο. Η πρώτη ολοκληρωμένη περιγραφή ενός συναισθητικού ατόμου έγινε την δεκαετία του 1920, και βασίστηκε στη μνήμη ενός ανθρώπου, όπου κάθε εξωτερικό ερέθισμα του προκαλούσε ζωηρότατες εικόνες.

Σήμερα, υπάρχουν πάρα πολλοί τύποι συναισθησίας, πάνω στην μουσική, τα χρώματα, τα συναισθήματα, τις μυρωδιές, τις θερμοκρασίες, τις γεύσεις, το άγγιγμα, ενώ με το αυξανόμενο ενδιαφέρον των επιστημόνων τα τελευταία χρόνια, ανακαλύπτονται συνεχώς περισσότερα είδη. Μέχρι στιγμής, αριθμούνται πάνω από εξήντα. Πώς θα ήταν άραγε, εάν ένα βιβλίο μύριζε φαγητό την ώρα του σχολικού μαθήματος ή ο αγαπημένος μας αριθμός είχε χρώμα;