Ο κόσμος του Ακχενάτεν

Περί τα 1892 ο πρωτεργάτης της μοντέρνας Αιγυπτιολογίας Sir Flinders Petrie ανακάλυψε μια μεγαλοπρεπή πόλη,την Αμάρνα.

Κάτι περίεργο όμως υπήρχε σε αυτήν την πόλη, που την έκανε να ξεχωρίζει από όλες τις άλλες. Έκπληκτος ανακάλυψε ένα γλυπτό ενός δύσμορφου Φαραώ, με μακρύ πηγούνι, θηλυπρεπή χαρακτηριστικά, μακρύ κρανίο και περιφέρεια. Ο Φαραώ αυτός ήταν ο Aκχενάτεν.
Ποιος ήταν όμως ο Ακχενάτεν;

Ο Αμενχοτέπ ο 4ος ήταν γιος του Αμενχοτέπ του 3ου. Ήταν παραγκωνισμένος από την οικογένειά του και αποκλεισμένος από τις θρησκευτικές εορτές των Θηβών, πιθανότατα λόγω του παρουσιαστικού του , της περίεργης φύσης του και των περιέργων ιδεών του.
Δεν αναπαριστάνεται μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της βασιλικής οικογένειας, κάτι εξαιρετικά σπάνιο για τα δεδομένα της αιγυπτιακής αρχαίας παράδοσης. Η ασθένεια όμως του πατέρα του και η επιρροή της βασιλομήτορος Τι, οδήγησε στην ενθρόνισή του παρά τον αρχικό αποκλεισμό του από την οικογένεια.
Ο νεαρός Αμεναχοτέπ, ίσως για να εκδικηθεί  την οικογένειά του που τον είχε αποκλείσει από όλη τη μεγαλοπρέπεια των μεγάλων τελετών, ίσως επειδή το πρόσταζε η αιρετική του φύση, από πολύ νωρίς άρχισε να επαναστατεί κατά τον πανάρχαιων παραδόσεων της Αιγύπτου ξεκινώντας από την Τέχνη.
Με την κατασκευή του Ναού του στο Καρνάκ, έθεσε νέους όρους αισθητικής. Για πρώτη φορά ο Φαραώ απεικονίζεται δύσμορφος με μακριά δάκτυλα, περιφέρεια και γυναικείο στήθος. Τα γιγάντια γλυπτά μπροστά από το ναό, τον παρουσίαζαν ακόμα πιο αλλοπρόσαλλο, με έντονα τα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά, στα όρια της καρικατούρας.
Κόντρα στην αυστηρή γλυπτική του παρελθόντος που παρουσίαζε τους Φαραώ εξιδανικευμένους και αξιοπρεπείς, ο Αμενχοτέπ ο 3ος εισήγαγε για πρώτη φορά μια πιο ρεαλιστική (παρά την υπερβολή )Τέχνη. Με έμφαση στον άνθρωπο με όλα του τα χαρακτηριστικά.
Ο Φαραώ παρουσιάζεται μαζί με την γυναίκα του, Νεφερτίτι, σε οικογενειακές σκηνές να κανακεύουν τα παιδιά τους. Οι γυναίκες επίσης απεικονίζονται πιο ανοιχτόχρωμες από τους άνδρες. Οι σκανδαλιστικοί αυτοί νεωτερισμοί στην αυστηρή Τέχνη της Αρχαίας Αιγύπτου, που δεν είχε αλλάξει για περίπου 3000 χρόνια, έδειξαν τη φιλοδοξία του νέου Βασιλιά να αλλάξει μια για πάντα την Αιγυπτιακή παράδοση. Το άλλο σοκαριστικό χτύπημα ήταν ενάντια της πανίσχυρης Αιγυπτιακής Θρησκείας.
Ο Αμενχοτέπ σταμάτησε να τιμά τους πολλούς περίεργους θεούς και υποστήριξε τη λατρεία  μόνο ενός, του Άτεν. Στις τοιχογραφίες απεικονίζεται σαν ηλιακή σφαίρα με ακτίνες που καταλήγουν σε χέρια.
Η σύγκρουση όμως με την παράδοση  εδραιώθηκε με τη μεταφορά της πρωτεύουσας τον πέμπτο χρόνο της βασιλείας του σε μια νέα τοποθεσία180 μίλιαβόρεια των Θηβών. Αυτή η πόλη ήταν η Αμάρνα.
Την τοποθεσία την είχε υποδείξει ο ίδιος ο θεός Άτεν, όταν σε ένα ταξίδι του ο Φαραώ είδε στην έρημο τον ήλιο στον ορίζοντα ανάμεσα σε δύο κορυφές βουνών. Ταυτόχρονα, άλλαξε το όνομά του από Αμενχοτέπ σε Ακχενάτεν, δηλαδή «εκείνος που προσφέρει υπηρεσία στον ‘Ατεν». Την πόλη επίσης ονόμασε Ακετάτεν, δηλαδή ο «ορίζοντας του Άτεν». (Στα αρχαία Αιγυπτιακά ο ορίζοντας ονομάζεται Ακετ και απεικονίζεται με έναν ήλιο ανάμεσα σε δύο βουνά).
Ιερογλυφικό της λέξης Ορίζοντας

Η νέα πόλη ήταν μεγαλοπρεπής και παντού έβλεπες δείγματα της νέας τέχνης αλλά και ναούς προς τιμήν του μοναδικού θεού Άτεν. Ο Ακχενάτεν ήταν ο πρώτος μονοθεϊστής της Ιστορίας του κόσμου.
Άποψη της Αμάρνα-ψηφιακή απεικόνιση

Η Βασιλεία του Ακχενάτεν δεν κράτησε πολύ. Στα 30 του χρόνια και μετά από το θάνατο των αγαπημένων του συζύγων Νεφερτίτι και Κια, πέθανε και άφησε πίσω του μια αποδυναμωμένη Αίγυπτο και μια σπουδαία πόλη που σύντομα ερήμωσε μια για πάντα.
Οι ιερείς που έχασαν τη δύναμή τους την περίοδο της βασιλείας του επανέφεραν τους παλιούς θεούς και τα παλιά έθιμα. Ο νεαρός Τουτανχαμούν, γιος του Ακχενάτεν, πρόσθεσε στο όνομά του τη λέξη Αμούν, δηλαδή ο παλιός παραδοσιακός θεός του Ήλιου αντί του Άτεν. Αν η πορεία της ιστορίας ήταν διαφορετική,  ίσως ο γνωστός σε όλους Φαραώ να είχε μείνει γνωστός σε εμάς ως Τουτανχάτεν.
Το όνομα του «Ακχενάτεν» θα σβηστεί από τους μεταγενέστερούς του από τα cartouche. Το ίδιο και η φιγούρα του από τις τοιχογραφίες αλλά και το πρόσωπό του από τη σαρκοφάγο του με σκοπό την εξαφάνιση του ονόματός του από την ιστορική μνήμη.
Η περίεργες μορφές των ανθρώπων στα γλυπτά της περιόδου έχουν γίνει σήμερα αφορμή για εκμετάλλευση του κόσμου από ψευδοεπιστήμονες που ισχυρίζονται ότι ο Ακχενάτεν και η οικογένειά του ήταν εξωγήινοι και η ηλιακή σφαίρα ιπτάμενος δίσκος. Οι ισχυρισμοί αυτοί συνδέονται φυσικά με μυθεύματα σύμφωνα με τα οποία οι πυραμίδες και η Σφίγγα δεν χτίστηκαν από ανθρώπους.

Απάντηση στους ανυπόστατους ισχυρισμούς των ψευδοεπιστημόνων δίνει η ανακάλυψη του Τάφου του Ακχενάτεν, αλλά και η κατά πάσα πιθανότητα μούμια του στον τάφο KV55 της Κοιλάδας των Βασιλέων, καθώς και η έρευνα που έγινε στα υφάσματα του Τουτανχαμούν, υιού του Ακενάτεν, από την ομάδα του δόκτορα Zahi Hawass*.
Το κρανίο του σκελετού του Ακχενάτεν παρουσιάζει παρόμοια χαρακτηριστικά με αυτά των γλυπτών, ενώ η επιστημονική έρευνα που έγινε στα υφάσματα που βρέθηκαν στον άθικτο τάφο του Τουτανχαμούν δείχνουν πως είχε έντονη περιφέρεια, όπως ακριβώς η υπόλοιπη οικογένεια.
Επίσης, ερευνητές του Πανεπιστημίου του Meryland συμφώνα με μελέτη τους πάνω στον σωματότυπο του Ακχενάτεν, καταλήγουν πως πιθανόν ο Φαραώ να έπασχε από το σύνδρομο Froehlich και από κρανιοσυνοστέωση.

Παρόλα αυτά, θεωρώ πως η περίεργη μορφή των ανθρώπων στα γλυπτά της περιόδου δεν οφείλεται μόνο στην προσπάθεια ρεαλιστικής απεικόνισης αλλά και στη διάθεση του Ακχενάτεν να αποκοπεί από την αυστηρότητα και τελειότητα των προηγούμενων αιώνων.
Στην διάθεσή του να συγκρουστεί και να χλευάσει, έστω και με την επιβολή μιας παράξενης και αντιαισθητικής προσέγγισης,  έναν ολόκληρο κόσμο που λόγω της διαφορετικότητάς του τον αφόρισε.
* ο Δρ.Zahi Hawass είναι ένας εκ των σπουδαιότερων και διασημότερων αιγυπτιολόγων στον κόσμο.