Ένα δοκίμιο του φιλόσοφου Φράνσις Μπέικον για τον έρωτα

Η ΣΚΗΝΗ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΟΦΕΙΛΕΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΤΟΝ ΕΡΩΤΑ ΑΠ’ Ο,ΤΙ Η  ΖΩΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ. Διότι στη σκηνή, ο έρωτας είναι πάντοτε θέμα κωμωδιών και μερικές φορές τραγωδιών. Αλλά στη ζωή προκαλεί πολύ κακό, άλλοτε σαν σειρήνα και άλλοτε σαν μαινάδα. Παρατηρείτε ίσως ότι μεταξύ όλων των μεγάλων και άξιων προσώπων (των οποίων η μνήμη παραμένει είτε αρχαία είτε πρόσφατη), δεν υπάρχει ούτε ένας που να τον έχει συνεπάρει ο έρωτας μέχρι τρέλας -πράγμα που δείχνει ότι τα μεγάλα πνεύματα και οι μεγάλες ασχολίες κρατούν σε απόσταση το αδύναμο αυτό πάθος. Θα πρέπει ωστόσο να εξαιρέσετε τον Μάρκο Αντώνιο, τον εξ ημισείας εταίρο του αυτοκρατορικού αξιώματος της Ρώμης, και τον Άππιο Κλαύδιο, τον εκ των Δέκα Νομοθετών. Από αυτούς, ο πρώτος ήταν πράγματι άνδρας φιλήδονος και χωρίς μέτρο. Ο δεύτερος όμως ήταν αυστηρός και φρόνιμος άνδρας. Και απ’ αυτό φαίνεται ότι, έστω και σπάνια, ο έρωτας μπορεί να βρει την είσοδο όχι μόνο σε μια ανοιχτή καρδιά, αλλά επίσης, σε μια καρδιά καλά οχυρωμένη, αν οι φύλακες δεν αγρυπνούν.
ΕΙΝΑΙ ΦΤΩΧΗ Η ΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΥΡΟΥ, SATIS MAGNUM ALTERALTERI THEATRUM SUMUS (σ.σ. Καθένας από εμάς είναι αρκετό θέατρο για τον άλλο), λες και ο άνθρωπος, φτιαγμένος για το στοχασμό των ουρανών και όλων των ευγενικών πραγμάτων, δε θα έπρεπε να κάνει τίποτε άλλο, παρά να γονατίζει σε ένα μικρό είδωλο και να κάνει τον εαυτό του υποχείριο, αν και όχι του στόματος (όπως τα ζώα), αλλά των ματιών, που του δόθηκαν για ανώτερους σκοπούς.
ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑΞΕΝΟ ΝΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΤΗΝ ΥΠΕΡΒΟΛΗ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΠΑΘΟΥΣ και πώς αγνοεί και προσβάλλει τη φύση και την αξία των πραγμάτων, με το εξής: το να μιλάει κανείς με διαρκείς υπερβολές, μόνο στον έρωτα δείχνει ταιριαστό. Ούτε περιορίζεται στα λόγια -διότι ενώ έχει ειπωθεί σωστά ότι ο αρχικόλακας, με τον οποίο όλοι οι μικροί κόλακες συμφωνούν, είναι ο ίδιος ο εαυτός του ανθρώπου, σίγουρα ο ερωτευμένος είναι κάτι περισσότερο. Διότι ποτέ δεν υπήρξε υπερήφανος άνδρας, ο οποίος να έχει τόσο παράλογα μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, όπως έχει ο ερωτευμένος για το αγαπημένο πρόσωπο -και γι’ αυτό καλώς ειπώθηκε ότι «Είναι αδύνατο να είναι κανείς ταυτόχρονα ερωτευμένος και συνετός».
ΟΥΤΕ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΑΥΤΗ Η ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΦΑΝΕΡΗ ΜΟΝΟ ΣΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ, ΚΑΙ ΟΧΙ ΣΤΟ ΑΓΑΠΩΜΕΝΟ ΠΡΟΣΩΠΟ. Αντίθετα, σε αυτό ακόμα περισσότερο, εκτός κι αν ο έρωτας είναι αμοιβαίος. Διότι ισχύει ο κανόνας ότι ο έρωτας πάντα ανταμείβεται είτε με ανταπόδοση είτε με μια ενδόμυχη και μυστική περιφρόνηση. Ακόμη περισσότερο, λοιπόν, θα έπρεπε οι άνθρωποι να είναι προσεκτικοί με αυτό το πάθος, που δεν είναι μόνο η αιτία να χάσουν άλλα πράγματα, αλλά και το ίδιο αυτό που ποθούν. Όσο για τις άλλες απώλειες, η αφήγηση του ποιητή τις παριστά καλά: εκείνος που προτίμησε την Ελένη, εγκατέλειψε τα δώρα της Ήρας και της Παλλάδος. Διότι, όποιος δίνει υπερβολική αξία στο ερωτικό αίσθημα, εγκαταλείπει και τα πλούτη και τη σοφία.
Η ΠΛΗΜΜΥΡΙΔΑ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΠΑΘΟΥΣ ΕΡΧΕΤΑΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΣΤΙΣ ΩΡΕΣ ΤΗΣ ΑΔΥΝΑΜΙΑΣ -δηλαδή στη μεγάλη ευτυχία και τη μεγάλη κακοτυχία (αν και το τελευταίο έχει παρατηρηθεί λιγότερο συχνά). Και οι δύο αυτές ώρες διεγείρουν τον έρωτα και τον κάνουν περισσότερο πυρετώδη και συνεπώς αποδεικνύουν πως είναι τέκνο της αφροσύνης. Κάνουν καλύτερα εκείνοι που, αν δε μπορούν παρά να αποδεχτούν τον έρωτά τους, τον κρατούν ωστόσο στη σωστή του θέση, και τον αποκόπτουν τελείως από τις σοβαρές υποθέσεις  και πράξεις της ζωής τους.Διότι, μια φορά να αναμιχθεί στις δουλειές τους, αναστατώνει την τύχη των ανθρώπων και τους κάνει να μη μπορούν να σταθούν πιστοί στους σκοπούς τους.
ΔΕΝ ΞΕΡΩ ΠΩΣ, ΑΛΛΑ ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΙ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΡΡΕΠΕΙΣ ΣΤΟΝ ΕΡΩΤΑ -νομίζω με τον ίδιο τρόπο που είναι επιρρεπείς στο κρασί-, γιατί οι κίνδυνοι συνήθως ζητούν να πληρωθούν με ηδονές. Υπάρχει στη φύση του ανθρώπου μια μυστική τάση και ροπή προς την αγάπη για τους άλλους, η οποία, αν δεν αναλωθεί σε μερικά πρόσωπα ή σε ένα, σκορπίζεται αβίαστα σε πολλούς, και κάνει τους ανθρώπους ευσπλαχνικούς και ελεήμονες -όπως παρατηρούμε μερικές φορές στους μοναχούς. Η αγάπη μεταξύ των συζύγων γεννάει την ανθρωπότητα, η αγάπη μεταξύ φίλων την τελειοποιεί. Αλλά η αχαλίνωτη αγάπη τη διαφθείρει και την ευτελίζει.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Φράνσις Μπέικον, Τα Δοκίμια,
Σερ Φράνσις Μπέικον (22 Ιανουαρίου 1561- 9 Απριλίου 1626). Άγγλος φιλόσοφος, πολιτικός, επιστήμονας και συγγραφέας, δεξιοτέχνης στη χρήση της αγγλικής γλώσσας. Η πλούσια βιβλιογραφία του περιλαμβάνει φιλοσοφικά, πολιτικά, νομικά, ποιητικά και ιστορικά- φιλολογικά έργα.