1ος κανόνας ζωής
<Είμαστε όλοι γεννημένοι στην Αρκαδία ή, αλλιώς, ερχόμαστε στη ζωή γεμάτοι απαιτήσεις για ευτυχία και ευδαιμονία, και έχουμε την παράλογη ελπίδα να τις πραγματοποιήσουμε έως ότου η μοίρα βρεθεί άκομψα στον δρόμο μας για να μας δείξει πως τίποτα δεν εξαρτάται από εμάς και πως, αντίθετα, όλα εκείνη τα καθορίζει· εκείνη έχει αδιαμφισβήτητο δικαίωμα όχι μόνο πάνω σε ό,τι κατέχουμε και έχουμε πετύχει, αλλά και πάνω στα ίδια μας τα χέρια και τα πόδια, τα μάτια και τα αυτιά μας, ακόμα και πάνω στη μύτη μας, που βρίσκεται στο κέντρο του προσώπου μας. Έτσι έρχεται η εμπειρία να μας διδάξει πως η ευτυχία και η ευδαιμονία είναι απλά μακρινές χίμαιρες, κάτι που μας υποδεικνύει μια αυταπάτη· και πως, αντίθετα, τα βάσανα και ο πόνος είναι η πραγματικότητα, είναι αυτά που γνωρίζουμε άμεσα, δίχως αυταπάτες και καθυστερήσεις.
Τι αποκομίζουμε από το δίδαγμά τους; Να σταματήσουμε να αναζητάμε την ευτυχία και τη χαρά, και να προσπαθούμε αποκλειστικά να αποφύγουμε –όσο αυτό είναι εφικτό– τα βάσανα και τον πόνο. Έτι ο φρόνιμος το άλυπον διώκει, ου το ηδύ. [«Ο φρόνιμος δεν αναζητά την απόλαυση, αλλά την απουσία πόνου», Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, VII, 11, 1152b 15]. Αντιλαμβανόμαστε πως το καλύτερο που μπορούμε να περιμένουμε επί γης είναι μια ζωή δίχως βάσανα, μια ζωή που να μπορούμε να υποφέρουμε αγόγγυστα: μια τέτοια ζωή μας έτυχε και αυτή ξέρουμε να εκτιμάμε· πρέπει να φροντίσουμε να μην την καταστρέψουμε επιδιώκοντας εσαεί ανύπαρκτες χαρές και αγωνιώντας για ένα μέλλον που πάντα θα είναι αβέβαιο – άλλωστε, όσο και αν προσπαθούμε να της αντισταθούμε, το μέλλον είναι εξ ολοκλήρου στα χέρια της μοίρας> Επιπλέον, γιατί να είναι ανόητο να φροντίζουμε πάντα να απολαμβάνουμε όσο το δυνατό περισσότερο το παρόν, που είναι και το μόνο βέβαιο, δεδομένου ότι η ίδια η ζωή στο σύνολό της δεν είναι παρά ένα μεγάλο παρόν, και συνεπώς εντελώς φευγαλέα;
2ος κανόνας ζωής
Ο πιο σίγουρος τρόπος για να μη γίνετε δυστυχισμένοι είναι να μην έχετε την απαίτηση να γίνετε πολύ ευτυχισμένοι, δηλαδή να εναποθέσετε τις αξιώσεις σας για απολαύσεις, υλικά αγαθά, κοινωνική τάξη, δόξα κ.ο.κ. σε κάτι μετριοπαθές. Διότι ακριβώς η αναζήτηση και το κυνήγι της ευτυχίας είναι που προσελκύουν τις μεγάλες συμφορές. Η επιδίωξη μιας μετριοπαθούς ευτυχίας είναι, κατά συνέπεια, σοφή στάση και ευνοείται από το γεγονός πως είναι εξαιρετικά εύκολο να είναι κανείς δυστυχισμένος, ενώ το να είναι κανείς πολύ ευτυχισμένος δεν είναι μόνο δύσκολο, αλλά απολύτως αδύνατο. Συγκεκριμένα, πρέπει να αποφύγουμε να χτίσουμε την ευτυχία μας με πολλές απαιτήσεις σε πλατιά θεμέλια, διότι έτσι το οικοδόμημα θα γκρεμιστεί πιο εύκολα. Στην πραγματικότητα, από αυτή τη σκοπιά, το οικοδόμημα της ευτυχίας μας συμπεριφέρεται αντίθετα από τα άλλα, που στέκονται πιο στέρεα πάνω σε πλατιά θεμέλια. Πρέπει να θέσουμε τις αξιώσεις μας σε ένα επίπεδο όσο το δυνατόν χαμηλότερο σε σχέση με τα μέσα που διαθέτουμε – αυτός είναι ο πιο σίγουρος τρόπος να αποφύγουμε μια μεγάλη δυστυχία. Διότι κάθε θετική ευτυχία αποτελεί χίμαιρα, ενώ ο πόνος είναι αληθινός.
3ος κανόνας ζωής
Πρέπει να προσπαθούμε να πετύχουμε τούτο: να εκτιμάμε αυτό που έχουμε ακριβώς όπως θα το εκτιμούσαμε αν μας το στερούσανε· τα αγαθά, η υγεία, οι φίλοι ή αγαπημένα πρόσωπα, η γυναίκα μας, το παιδί μας – τις πιο πολλές φορές εκτιμάμε την αξία τους μόλις τα χάσουμε. Αν καταφέρουμε το παραπάνω, αυτά που έχουμε, πρώτα απ’ όλα, θα μας δώσουν αμέσως περισσότερη ευτυχία· κι έπειτα, θα προλάβουμε με όποιον τρόπο μπορούμε την απώλειά τους, δεν θα εκθέσουμε σε κανέναν κίνδυνο τα αγαθά μας, δεν θα εκνευρίζουμε τους φίλους μας, δεν θα δοκιμάζουμε την πίστη των γυναικών, θα επιβλέπουμε την υγεία των παιδιών και πάει λέγοντας.
Αντικρίζοντας όλα όσα δεν έχουμε, συνηθίζουμε να σκεφτόμαστε το εξής: «Και αν ήταν δικό μου;», και κατά συνέπεια νιώθουμε ότι το στερούμαστε. Αντ’ αυτού θα έπρεπε συχνά να λέμε στον εαυτό μας σε σχέση με ό,τι έχουμε: «Και αν το έχανα;».
4ος κανόνας ζωής
Αυτός που είναι από τη φύση πλούσια προικισμένος (η έκφραση αυτή ταιριάζει εδώ με την κυριολεκτική της σημασία), δεν έχει τίποτε άλλο ανάγκη έξωθεν, εκτός από ελεύθερο χρόνο για να μπορεί να επωφεληθεί από τον εσωτερικό του πλούτο. Αν έχει την τύχη να διαθέτει τον χρόνο αυτό, είναι, κυριολεκτικά μιλώντας, ο ευτυχέστερος άνθρωπος· διότι το βέβαιο είναι πως το Εγώ είναι πολύ πιο κοντά μας από το μη-Εγώ. Ό,τι είναι έξω από εμάς αποτελεί και παραμένει μη-Εγώ· ό,τι είναι μέσα μας, η συνείδησή μας και η κατάστασή της συνθέτουν αποκλειστικά το Εγώ, και μόνο εκεί εδρεύουν η ευημερία και τα βάσανά μας. Ας σημειωθεί πως οι έννοιες του Εγώ και του μη-Εγώ είναι πολύ απλοϊκά δοσμένες για μια μεταφυσική προσέγγιση, καθώς το Εγώ δεν είναι απλή υπόθεση· οι έννοιες αυτές είναι επαρκείς μόνο για την Ευδαιμονολογία.
5ος κανόνας ζωής
Όταν έχετε καλή διάθεση, μην επιτρέπετε στον εαυτό σας να σκέφτεστε εάν σε κάθε περίπτωση έχετε κάποιο λόγο για την καλή σας διάθεση. <Μόνο η ευθυμία σας ανταμείβει στα σίγουρα· διότι στην ευθυμία η πράξη και η ανταμοιβή της είναι ένα και το αυτό. [Παρατήρηση: Οποιοσδήποτε είναι σε καλή διάθεση έχει πάντα κάποιο λόγο για να είναι, γι’ αυτό ακριβώς το γεγονός: το ότι βρίσκεται σε καλή διάθεση.] Τίποτα δεν μπορεί, όπως η ευθυμία, να αντικαταστήσει σίγουρα και γενναιόδωρα κάθε άλλο αγαθό. Κάποιος μπορεί να είναι πλούσιος, νέος, ωραίος, δοξασμένος· το ερώτημα που τίθεται εάν θέλουμε να ζυγίσουμε την ευτυχία του είναι εάν, όντας όλα αυτά, είναι εύθυμος. Αντίθετα, εάν η διάθεσή του είναι καλή, δεν έχει σημασία εάν είναι νέος, γέρος, φτωχός ή πλούσιος – είναι ευτυχισμένος.
Πρέπει επομένως να ανοίξουμε διάπλατα πόρτες και παράθυρα στην καλή διάθεση και να την καλωσορίσουμε όποτε και εάν αποφασίσει να μας επισκεφθεί. Διότι εκείνη δεν έρχεται ποτέ σε ακατάλληλη στιγμή, ενώ εμείς συχνά αναρωτιόμαστε εάν πρέπει να την αφήσουμε να μπει, επειδή θέλουμε πρώτα να σκεφτούμε εάν έχουμε κάποιο λόγο για να είμαστε ευδιάθετοι ή επειδή δεν θέλουμε να μας απομακρύνει από τις σκέψεις μας για τις σοβαρές και σπουδαίες έγνοιες μας. Είναι πολύ αβέβαιο αν ωφελούν σε κάτι οι σκέψεις αυτές· από την άλλη, η ευθυμία αποτελεί το πιο σίγουρο κέρδος. Και επειδή η αξία της ανήκει μόνο στο παρόν, αντιπροσωπεύει το ύψιστο αγαθό για όσους αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα ως ένα αδιαίρετο παρόν ανάμεσα σε δυο απέραντες χρονικές περιόδους. Εφόσον λοιπόν η ευθυμία είναι το αγαθό που μπορεί να αντικαταστήσει όλα τα υπόλοιπα και που δεν μπορεί να αντικατασταθεί από κανένα, θα έπρεπε να δώσουμε προτεραιότητα στην κατάκτηση του αγαθού αυτού έναντι κάθε άλλης επιδίωξης. «Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια μικρή πραγματεία πρακτικής σοφίας με στόχο την κατάκτηση της ευτυχίας», διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο. Ωστόσο, το βέβαιο είναι πως τίποτα δεν συμβάλλει λιγότερο στην καλή μας διάθεση από τις εξωτερικές συγκυρίες ευτυχίας, και τίποτε περισσότερο από την υγεία. Για τον λόγο αυτό θα έπρεπε να τοποθετήσουμε την υγεία πάνω από όλα και να επιδιώξουμε με ζήλο το υψηλό επίπεδο της τέλειας υγείας, της οποίας το άνθος θα είναι η καλή διάθεση. Για να κατακτήσουμε την τέλεια υγεία απαιτείται να αποφύγουμε όλες τις καταχρήσεις καθώς και όλες τις απότομες ή δυσάρεστες αλλαγές στη διάθεση, όπως επίσης και κάθε έντονη και παρατεταμένη πνευματική προσπάθεια, και τέλος να ασκούμαστε έντονα κάθε μέρα για δυο ώρες στον καθαρό αέρα.>
--------------------
* Τα κείμενα που βρίσκονται μέσα σε [ ] αποτελούν σημειώσεις του επιμελητή Φράνκο Βόλπι. Τα αποσπάσματα μέσα σε < > παραπέμπουν σε κείμενα του έργου του Σοπενχάουερ που είτε υποδεικνύει ο ίδιος είτε όχι και που συμπληρώνουν τους κανόνες, αλλά που δεν είχαν γραφτεί από τον ίδιο στο σημείο του τελικού κειμένου όπου ενσωματώθηκαν.
Οι σημειώσεις δίχως αγκύλες, καθώς και όσες βρίσκονται ανάμεσα σε παρενθέσεις, είναι του ίδιου του Σοπενχάουερ.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου