Είμαστε, λοιπόν, στο χειμερινό ηλιοστάσιο. Θα μπορούσαν δάσκαλοι, γονείς ή μαθητές να διαβάσουν (ή και να δουν σε video) το πώς συμβαίνει αυτό το φαινόμενο στο πλαίσιο αναφοράς του ηλιοκεντρικού συστήματος, που χρησιμοποιούμε σήμερα, και να το συζητήσουν. Έτσι θα ξεκινήσει και τυπικά ο φετινός χειμώνας στην Ελλάδα και γενικότερα στο βόρειο ημισφαίριο. Εμείς, στον Ερεβοκτόνο, θα οδηγήσουμε τη σκέψη μας στα χρόνια των πρώτων πολιτισμών. Η εικόνα της περιοχής προς την Ανατολή είναι καθαρή, δεν υπάρχουν ψηλά κτίσματα ικανά να αλλοιώσουν το πώς φαίνεται η ανατολή του Ήλιου. Από την άλλη το κρύο είναι ένα χαρακτηριστικό του καιρού – στο βόρειο ημισφαίριο. [Αντίστροφα, στο νότιο ημισφαίριο θα αρχίσει το καλοκαίρι, με τη διάρκεια της μέρας να βρίσκεται στο αποκορύφωμά της.]
Ημερολόγια, με την έννοια που χρησιμοποιούμε σήμερα, δεν υπήρχαν. Οπότε, η οργάνωση της κοινωνικής, πολιτιστικής και οικονομικής δραστηριότητας έπρεπε να βασίζεται στα σημάδια του ουρανού. Αν, και όπως είναι φυσικό, δεν μπορούσαν να ερμηνευτούν – παρά μόνο με μυθολογικές λογικές – απλά μπορούσαν να εντοπιστούν και να χρησιμοποιηθούν ως σημεία αναφοράς. Το ηλιοστάσιο είναι ένα από αυτά τα σημάδια επειδή συνδέεται με τον χειμώνα στην Ελλάδα και γενικότερα στο βόρειο ημισφαίριο. Το βράδυ του ηλιοστασίου, το πρώτο του χειμώνα, καθώς και τα αμέσως επόμενα είναι τα μεγαλύτερα του έτους σε διάρκεια. Είναι λογικό, λοιπόν, οι πρόγονοί μας να το θεωρούν ως ένα από αυτά τα φαινόμενα που χωρίζουν όλη τη διάρκεια του έτους, σε υποπεριόδους, στις εποχές, ώστε η επανάληψη των υποπεριοχών να τον οριοθετήσει τελικά. Οι μήνες και τα υπόλοιπα θα έρθουν αργότερα από τους πολιτισμούς της Ανατολής (Βαβυλώνιοι, Αιγύπτιοι) και θα στηρίζονται, όχι στον Ήλιο αλλά, στη Σελήνη.
Ας δούμε πως αναφέρεται ο Ησίοδος για το χειμερινό ηλιοστάσιο, στο έργο του «Έργα και Ημέρες», σε μια προσπάθεια να συμβουλέψει τον αδελφό του Πέρση:
«εἰ δέ κεν ἠελίοιο τροπῇς ἀρόῳς χθόνα δῖαν,
ἥμενος ἀμήσεις, ὀλίγον περὶ χειρὸς ἐέργων,
ἀντία δεσμεύων, κεκονιμένος, οὐ μάλα χαίρων,
οἴσεις δ᾽ ἐν φορμῷ· παῦροι δέ σε θηήσονται».
Ή, κατά τη μετάφραση του Σταύρου Γκιργκένη:
«Μ’ αν στο ηλιοστάσιο τη θεία γη οργώσεις,
θα θερίσεις καθιστός και με το χέρι σου χερόβολα μικρά θα αδράχνεις,
μέσα στη σκόνη θα δεματιάζεις το ένα στάχυ ανάποδα στο άλλο δίχως να χαίρεσαι πολύ,
και σε κοφίνι θα τα κουβαλήσεις. Λίγοι θα σε θαυμάσουν».
Δεν χρειάζεται περαιτέρω ανάλυση. Είναι εμφανές ότι το ηλιοστάσιο, σε ένα από τα πρώτα κείμενα, αναφέρεται ως σημείο αναφοράς που συνδέεται με τις κύριες (γεωργικές εκείνη την ιστορική περίοδο) εργασίες του πληθυσμού – μέσω του αδελφού του – και ιδιαίτερα με την ποιότητα του παραγόμενου έργου. Θα δούμε και άλλα σε άλλες περιπτώσεις. Προς το παρόν θα σημειώσουμε πως είναι αξιοσημείωτο ότι φέτος το χειμερινό ηλιοστάσιο θα συμπέσει για πρώτη φορά τόσο με ένα τρομερά σπάνιο «πάντρεμα» των πλανητικών γιγάντων Δία και Κρόνου στον ουρανό της Γης, όσο και με την κορύφωση της τελευταίας βροχής διαττόντων του έτους, των Αρκτίδων.
Ησίοδος, Έργα και Ημέρες – Θεογονία
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου