Μακεδονία εν μύθοις φθεγγομένη: Μύθοι τοπικοί, Ποταμοί - Συς

Στους πρόποδες του Ολύμπου, στον ποταμό Συκοντά στο Δίον, φυλάσσονταν τα οστά του Ορφέα σε υδρία τοποθετημένη σε κολώνα.

Οι κάτοικοι των Λειβήθρων πήραν χρησμό ότι η πόλη τους θα καταστρεφόταν από κάπρο, την ημέρα που τα οστά του Ορφέα θα έβγαιναν στο φως. Κανείς όμως δεν πίστεψε ότι κάπρος θα μπορούσε να ρίξει τα τείχη της πόλης.

Κάποτε, βοσκός αποκοιμήθηκε στη βάση του τάφου του Ορφέα και στον ύπνο του άρχισε να μελοποιεί τους γλυκούς στίχους του ποιητή από τη Θράκη. Μαζεύτηκαν όλοι οι βοσκοί και οι αγρότες του τόπου γύρω από την κολόνα, που τελικά από απροσεξία έπεσε κάτω. Ο Διόνυσος στέλνει τότε δυνατή καταιγίδα.

Ο ποταμός Συς (=κάπρος) πλημμυρίζει και καταστρέφει τελείως την πόλη. Αργότερα, μετά την καταστροφή, λέγεται ότι τα λείψανα του ποιητή μεταφέρθηκαν στο Δίον (Παυσ. 9.30.9-11) (ηρωολατρεία*). Σήμερα ο ποταμός –περισσότερο χείμαρρος– ονομάζεται Ζηλιάνα και διέρχεται την κοιλάδα των Λειβιθρίδων Μουσών, περίπου στο 70 χιλιόμετρο της επαρχιακής οδού Καρυάς-Λεπτοκαρυάς.
-------------------------------
*Ηρωολατρεία
Και στο σημείο αυτό δεν διαφέρει η μακεδονική πρακτική από τη μυθολογική και τελετουργική παράδοση άλλων περιοχών ότι ο ήρωας αποτελούσε πολλές φορές πριν από τον θάνατό του μια δύναμη διασπαστική της ομάδας, ενώ με τον θάνατό του καθιερωνόταν λατρεία προς τιμήν του, μέσω της οποίας αποκαθιστόταν η χαμένη συνοχή. Πρόκειται για κίνηση με πολιτική σκοπιμότητα που εξηγεί και την πληροφορία του Στράβωνα ότι τον Ορφέα είχαν σκοτώσει πολιτικοί του αντίπαλοι στα Πίμπλεια κοντά στο Δίον (7, απ. 18 και 18^α = Τ 40). Όσο για τη μεταφορά των οστών ηρώων, γνωστές από την παράδοση είναι του Ορέστη από την Τεγέα στη Σπάρτη, του Θησέα από τη Σκύρο στην Αθήνα (Ηρόδοτος 1.67-68 και Πλούταρχος, Θησεύς 36, Κίμων 8.5-7), του Λίνου από τη Θήβα στη Μακεδονία, του Αρκάδα από το Μαίναλο στη Μαντίνεια, του Τεισαμενού από την Ελίκη στη Σπάρτη (Παυσ. 9.29.8-9· 8.9.3-4· 7.1.8). Το θέμα πού ήταν θαμμένος ένας ήρωας ήταν στοιχείο της αυτοχθονίας. Ποιοι γίνονταν ήρωες, ποια ήταν η σημασία της ύπαρξης περισσοτέρων του ενός τάφων σε διάφορους τόπους, πώς εκδηλωνόταν η παρουσία του νεκρού ήρωα, ποια είναι η σημασία της μεταφοράς των οστών του από τόπο σε τόπο, με ποιον τρόπο λατρεύονταν είναι ζητήματα που απασχόλησαν διεξοδικά διάφορους ερευνητές. Ενδεικτική είναι η αναφορά στους: Farnell (1996), Dietrich (1965), Alock (1991), Kearns (1992), Antonnaccio (1993), Boedeker (1993), Moreau (1990).