[II] Τάχα δ᾽ ἂν γένοιτο περὶ αὐτῶν φανερὸν γνωρισθέντος τοῦ φιλητοῦ. δοκεῖ γὰρ οὐ πᾶν φιλεῖσθαι ἀλλὰ τὸ φιλητόν, τοῦτο δ᾽ εἶναι ἀγαθὸν ἢ ἡδὺ ἢ χρήσιμον· δόξειε δ᾽ ἂν χρήσιμον εἶναι δι᾽ οὗ γίνεται ἀγαθόν τι ἢ ἡδονή, ὥστε φιλητὰ ἂν εἴη τἀγαθόν τε καὶ τὸ ἡδὺ ὡς τέλη. πότερον οὖν τἀγαθὸν φιλοῦσιν ἢ τὸ αὑτοῖς ἀγαθόν; διαφωνεῖ γὰρ ἐνίοτε ταῦτα. ὁμοίως δὲ καὶ περὶ τὸ ἡδύ. δοκεῖ δὲ τὸ αὑτῷ ἀγαθὸν φιλεῖν ἕκαστος, καὶ εἶναι ἁπλῶς μὲν τἀγαθὸν φιλητόν, ἑκάστῳ δὲ τὸ ἑκάστῳ· φιλεῖ δ᾽ ἕκαστος οὐ τὸ ὂν αὑτῷ ἀγαθὸν ἀλλὰ τὸ φαινόμενον. διοίσει δ᾽ οὐδέν· ἔσται γὰρ τὸ φιλητὸν φαινόμενον. τριῶν δ᾽ ὄντων δι᾽ ἃ φιλοῦσιν, ἐπὶ μὲν τῇ τῶν ἀψύχων φιλήσει οὐ λέγεται φιλία· οὐ γάρ ἐστιν ἀντιφίλησις, οὐδὲ βούλησις ἐκείνῳ ἀγαθοῦ (γελοῖον γὰρ ἴσως τῷ οἴνῳ βούλεσθαι τἀγαθά, ἀλλ᾽ εἴπερ, σῴζεσθαι βούλεται αὐτόν, ἵνα αὐτὸς ἔχῃ)· τῷ δὲ φίλῳ φασὶ δεῖν βούλεσθαι τἀγαθὰ ἐκείνου ἕνεκα. τοὺς δὲ βουλομένους οὕτω τἀγαθὰ εὔνους λέγουσιν, ἂν μὴ ταὐτὸ καὶ παρ᾽ ἐκείνου γίνηται· εὔνοιαν γὰρ ἐν ἀντιπεπονθόσι φιλίαν εἶναι. ἢ προσθετέον μὴ λανθάνουσαν; πολλοὶ γάρ εἰσιν εὖνοι οἷς οὐχ ἑωράκασιν, ὑπολαμβάνουσι δὲ ἐπιεικεῖς [1156a] εἶναι ἢ χρησίμους· τοῦτο δὲ τὸ αὐτὸ κἂν ἐκείνων τις πάθοι πρὸς τοῦτον. εὖνοι μὲν οὖν οὗτοι φαίνονται ἀλλήλοις· φίλους δὲ πῶς ἄν τις εἴποι λανθάνοντας ὡς ἔχουσιν ἑαυτοῖς; δεῖ ἄρα εὐνοεῖν ἀλλήλοις καὶ βούλεσθαι τἀγαθὰ μὴ λανθάνοντας δι᾽ ἕν τι τῶν εἰρημένων.
***
[2] Ίσως όμως τα πράγματα θα γίνονταν σαφέστερα ενσχέσει με το θέμα αυτό, αν πρώτα γνωρίζαμε ποιό είναι ακριβώς το αντικείμενο της αγάπης, αυτό που γεννάει τη φιλία. Γιατί δεν φαίνεται να κινεί την αγάπη και να γεννάει τη φιλία το καθετί, παρά μόνο αυτό που είναι άξιο να αγαπηθεί και να προκαλέσει τη φιλία, και τέτοιο θεωρείται πως είναι το αγαθό, το ευχάριστο, και το χρήσιμο. Χρήσιμο θα λέγαμε, θαρρώ, πως είναι αυτό μέσω του οποίου προκύπτει κάτι το αγαθό ή το ευχάριστο. Αν είναι έτσι, τότε άξια, λέω, να αγαπηθούν ως τέλη είναι το αγαθό και το ευχάριστο. Αλήθεια όμως, τί αγαπούν οι άνθρωποι; το αγαθό ή μήπως αυτό που είναι αγαθό γι᾽ αυτούς; Πραγματικά, τα δύο αυτά διαφέρουν μερικές φορές μεταξύ τους. Το ίδιο ισχύει και για το ευχάριστο. Κατά την κοινή αντίληψη: Ο καθένας αγαπάει αυτό που είναι αγαθό γι᾽ αυτόν τον ίδιο· το αγαθό είναι γενικά άξιο να αγαπηθεί, για το κάθε όμως επιμέρους άτομο άξιο να αγαπηθεί είναι αυτό που είναι αγαθό γι᾽ αυτόν τον ίδιο. Ο καθένας αγαπάει όχι αυτό που είναι αγαθό για τον ίδιο, αλλά αυτό που του φαίνεται αγαθό — εν πάση περιπτώσει, για τη δική μας έρευνα αυτό δεν θα έχει καμιά σημασία: για μας «άξιο να αγαπηθεί» θα είναι «αυτό που φαίνεται άξιο να αγαπηθεί».
Τρεις είναι λοιπόν οι λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι αγαπούν και δημιουργούν μεταξύ τους φιλίες. Για την αγάπη, βέβαια, που αισθάνονται οι άνθρωποι για άψυχα πράγματα δεν χρησιμοποιείται η λέξη «φιλία». Ο λόγος είναι ότι στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχει ανταπόδοση της αγάπης, ούτε και θέληση κάποιου καλού γι᾽ αυτό το «άλλο» (θα ήταν, πράγματι, γελοίο να θέλει κανείς για το κρασί «το καλό του», και αν υπάρχει περίπτωση να θέλει κανείς κάτι γι᾽ αυτό, αυτό δεν μπορεί να είναι άλλο από το να θέλει να διατηρηθεί αυτό σε καλή κατάσταση, για να το έχει ο ίδιος)· για τον φίλο όμως λέμε ότι πρέπει να θέλουμε το καλό, και να το θέλουμε για χάρη του ίδιου. Μόνο που αυτοί που θέλουν με αυτόν τον τρόπο το καλό για τον άλλον χαρακτηρίζονται απλώς «ευνοϊκά διατεθειμένοι άνθρωποι»: είναι η περίπτωση που δεν υπάρχει η ίδια θέληση και από την πλευρά του άλλου, φιλία όμως, στην πραγματικότητα, είναι όταν η ευνοϊκή διάθεση υπάρχει και από τις δύο πλευρές. Ή μήπως πρέπει αυτό να το πούμε με την προσθήκη: «έτσι που να είναι φανερή στα μάτια της κάθε πλευράς»; Γιατί πολλοί είναι ευνοϊκά διατεθειμένοι απέναντι σε ανθρώπους που δεν τους έχουν δει καθόλου, έχουν όμως γι᾽ αυτούς τη γνώμη πως είναι καλοί άνθρωποι
[1156a] ή χρήσιμοι — και την ίδια γνώμη μπορεί να έχουν γι᾽ αυτούς και οι άλλοι. Είναι φανερό ότι οι άνθρωποι αυτοί είναι ευνοϊκά διατεθειμένοι οι μεν προς τους δε, πώς όμως να τους πεις φίλους όταν οι μεν δεν γνωρίζουν τα αισθήματα που τρέφουν γι᾽ αυτούς οι δε; Συμπέρασμα: Πρέπει άρα να είναι ευνοϊκά διατεθειμένοι οι μεν προς τους δε και να θέλουν το καλό οι μεν των δε με τρόπο φανερό — και αυτό για έναν από τους λόγους που είπαμε πρωτύτερα.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου