Ο Θεϊκός Κένταυρος Χείρων

Τὸ μὲν εὔρημα θεῶν, Ἀπόλλωνος καὶ Ἀρτέμιδος, ἄγραι καὶ κύνες• ἔδοσαν δὲ καὶ ἐτίμησαν τούτῳ Χείρωνα διὰ δικαιότητα. ὁ δὲ λαβὼν ἐχάρη τῷ δώρῳ καὶ ἐχρῆτο.

 

Έτσι ξεκινάει ο «Κυνηγετικός», το πρώτο εγχειρίδιο για το κυνήγι που γράφτηκε τον 5ο π.κ.ε. αιώνα από τον Ξενοφών τον Αθηναίο.

 

Σε ελεύθερη απόδοση: «Τα κυνήγια και τα σκυλιά είναι δημιουργήματα των Θεών, του Απόλλωνα και της Αρτέμιδος. Τα παραχώρησαν τιμώντας τον Χείρωνα για την δικαιοσύνη του. Όταν εκείνος τα έλαβε, ευχαριστήθηκε με την δωρεά και την αξιοποιούσε» Παρακάτω ο Ξενοφώντας αναφέρει αυτούς που θήτευσαν κοντά στον Χείρωνα και έγιναν μαθητές του «στα κυνήγια και σε άλλα καλά ζητήματα».

 

Ο Κένταυρος Χείρων, γιος του Κρόνου και της νύμφης Φιλύρας είναι σημαντικότατη μορφή της Eλληνικής ιστορίας-μυθολογίας, τόσο για την σχέση του με την 'Ιαση, την ηθική, την δικαιοσύνη κι άλλες επιστήμες του Προαρχαίου Κόσμου, όσο και για την σχέση του με την διδασκαλία κι εκπαίδευση των Θεϊκών Ηρώων.

 

Όταν ο Κρόνος, ερωτευμένος με την Φιλύρα, έγινε αντιληπτός από την σύζυγό του Ρέα, μεταμορφώθηκε σε άλογο κι αυτή η μεταμόρφωση έδωσε στον Χείρωνα την διφυή μορφή του. Ο Χείρων είναι ένας Θεϊκός γόνος που πιθανόν, δεν γνώρισε την μητρική φροντίδα ούτε το πατρικό ενδιαφέρον. Ο Κρόνος έφυγε μετά την ένωσή του με την Φιλύρα κι η Φιλύρα εγκατέλειψε το μωρό όταν είδε την δυσμορφία του και απογοητευμένη ζήτησε να μεταμορφωθεί σε δέντρο, την Φιλύρα.

 

Κατά μία εκδοχή -το μικρό παιδί περιφερόταν μόνο στα δάση του Πηλίου, όταν το είδε ο Θεός Απόλλων κι έγινε θετός του Πατέρας. Κοντά σ’ αυτόν τον Ολόλαμπρο Θεό, ο Χείρωνας μεγάλωσε κι εκπαιδεύτηκε στην Θεϊκή μουσική, στην ίαση, στην χειρουργική, στο δίκαιο και σε όλες τις Υψηλές Θεϊκές Τέχνες. Απέκτησε λοιπόν, την Δύναμη και την ικανότητα της προφητείας κι έγινε διδάσκαλος κι εκπαιδευτής Ηρώων όπως του Ηρακλή, του Αχιλλέα, του Ορφέα, του Ιάσονα, του Πηλέα, του Αρισταίου αλλά και του ίδιου του Ασκληπιού, πατέρα της ιατρικής. Αναφέρεται ότι ο Κένταυρος Χείρων προϋπήρχε των Ολύμπιων Θεών αλλά στα Θεϊκά Σύμπαντα ο Χρόνος δεν είναι γραμμικός.

 

Ο διφυής Χείρωνας ξεχώριζε από όλους τους Κενταύρους για την Άχρονη Γνώση και Δύναμη που κατείχε, την φρόνησή του, την φιλανθρωπία και την αγαθοεργία του, το αίσθημα δικαίου και την εκπαιδευτική του ικανότητα, αλλά και επειδή, μόνος αυτός από τους υπόλοιπους Κενταύρους, ήταν Αθάνατος. Στους πολλούς διάσημους μαθητευόμενούς του Ημίθεους και Ήρωες δίδασκε τις Υψηλές Τέχνες, της Θεϊκής Μουσικής, την Τέχνη του Πολέμου, την Τέχνη του Κυνηγιού, την Ιατρική και την Χειρουργική, την Ηθική, την Λογική.

 

Με έναν πολύ πραγματικό τρόπο, ο Χείρων θεωρείται η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα σε ό,τι αφορά στο συμβολισμό του Κένταυρου στο Ελληνικό σύμπαν. Εκεί που η πλειονότητα των κενταύρων αντιπροσώπευε την κτηνωδία και τον κίνδυνο του φυσικού κόσμου, ο Κένταυρος Χείρων αντιπροσωπεύει την αφθονία, την δύναμη, την αθανασία και την ευλογία του, όπως φαίνεται από το γεγονός ότι δίδαξε σε διάφορους ήρωες τις αγαθοεργές δυνάμεις του φυσικού κόσμου -τις τέχνες της αστρολογίας, της βοτανικής, της θεραπείας, του κυνηγιού, της πολεμικής τέχνης, της άσκησης των δικών τους εσωτερικών, φυσικών χαρισμάτων, δώρα των Θεών μέσω κληρονομικής διαδοχής ή προστασίας. Και αφού τα «Θεία Δώρα» απλόχερα παραχωρούνταν σε κάποιους, (όχι σε όλους, παρά μονάχα στους Άξιους) έπρεπε μαζί με εκείνη την Θεϊκή προσφορά να υπάρξει και η κατάλληλη εισαγωγή στην μαθητεία της καλλιέργειάς της.

 

Όπως τα υπερφυσικά χαρίσματα έπρεπε να παραχωρηθούν από τους Θεούς, έτσι επίσης χρειαζόταν και η παίδευση της μαθητείας, προκειμένου να προσφερθούν τα οφέλη της Γνώσης. Τους μαθητές στον Χείρωνα τους έφερναν είτε οι ίδιοι οι Θεοί ή προηγούμενοι μαθητές του, που γνώριζαν την διδασκαλία του και είχαν φθάσει ως εκεί με Θεϊκή παρέμβαση.

 

Ο Χείρων γεφυρώνει το χάσμα μεταξύ της κτηνωδίας του ανθρώπινου ζώου και της Θεϊκής Ανθρώπινης Υπόστασης, λειτουργώντας ως αγωγός διαβίβασης εκείνων των ιδιοτήτων που θα ωφελήσουν το κτήνος με τις διδασκαλίες Του. Η εγγενής Γνώση του για την μαγεία του φυσικού κόσμου μεταφέρθηκε στους διάσημους Ήρωες-Θεραπευτές μαθητές του, και μέσω αυτών, σε όποιον απεδείχθει ικανός και άξιος. (Όχι σε όλους, ποτέ τίποτε Θεϊκό δεν είναι για όλους, μονάχα για τους άξιους.)

 

Αντίθετα από τους άλλους Κενταύρους, ο Χείρων δεν κατάγεται από τους Λαπίθες. Όπως και άλλοι Ολύμπιοι Θεοί, ο Χείρων είναι παιδί του Κρόνου. Ωστόσο, δεν κατέχει κάποιο ιδιαίτερο βασίλειο όπως οι άλλοι Θεοί. Δεν δρα μέσα σε ένα προαποφασισμένο εννοιολογικό πλαίσιο. Είναι ένα δυναμικό κι ουσιαστικό τμήμα, που μπορεί να ενώσει κάποια ρήγματα στις λογικές αλληλουχίες της εικόνας που έχουμε για την Δημιουργία, τους Θεούς και τους Ήρωες μέσα σ’ αυτήν.

 

Αυτή είναι και η πλέον ενδιαφέρουσα από τις σύγχρονες απόψεις για την λειτουργία της μαγείας, όπως την ανέπτυξε ο Ιταλός ανθρωπολόγος de Μartino, που ερμηνεύει σε μεγάλο βαθμό την τάση των αρχαίων λαών να διαμορφώνουν και να ερμηνεύουν τις λογικές ανακολουθίες του περιβάλλοντος κόσμου με τρόπο μαγικό.

 

Όπως άλλωστε κάνουν και οι σημερινοί επιστήμονες όταν φτάνουν μπροστά στα αδιέξοδα και στην περιορισμένη αντίληψη του νου τους. Δεν διαθέτουν -πως θα μπορούσαν- την πολυτέλεια να διδαχθούν από Θεούς, αλλά εκπαιδεύονται από τους ανίδεους όμοιους τους, αποκομμένοι από την Μαγεία της Φύσης και την Θεϊκή Πρόνοια καταλήγουν να μιμιδίζουν ανοησίες, βραβεύοντας ο ένας τον άλλο για τις άναθρες μεγαλοστομίες τους, βυθίζοντας το ανθρώπινο ζώο_του_πολιτισμού στον βούρκο της αμάθειας και της κτηνωδίας.

 

Ο Κένταυρος Χείρωνας ως Θεϊκός  διδάσκαλος μιας εποχής κατά την οποία (όπως και σε άλλους πολιτισμούς περιγράφεται) διδάσκαλοι έρχονταν από την θάλασσα ή από τον αιθέρα για να διδάξουν και να εκπαιδεύσουν κάποιους ανθρώπους. Είναι μισός Θεός (το ανθρώπινο κομμάτι) και μισός άνθρωπος, (το ζωώδες κομμάτι) συμβολισμοί που δείχνουν την μάχη επικράτησης της Επίγνωσης (Θεός = Εμψυχος Ανθρωπος) πάνω στο Κτήνος (κτηνώδες ανθρωποειδές). Πρόκειται για μια πολύ σημαντική μορφή της Ελληνικής ιστορίας-μυθολογίας τόσο για την σχέση του με την θεραπεία και άλλες επιστήμες του αρχαίου κόσμου, όσο και για την σχέση του με την εκπαίδευση Θεών και Ηρώων.

 

Η διφυής του μορφή, έτσι όπως ακριβώς την περιγράφει ο Απολλόδωρος, ενέχει μαζί με την Θεϊκότητα (μορφή ανθρώπινη) και την αγριότητα του κτήνους  (ά-λογο). Όμως την ευγενή αγριότητα που λειτουργεί θετικά στην περίπτωση του Χείρωνος, που αν μη τι άλλο έρχεται μέσω της διφυούς του μορφής να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα στις Θεϊκές ιδιότητες (φύση) και το ανθρώπινο  ζώο (πολιτισμό), μέσω της διδασκαλίας διαβιβάζει τις ιδιότητες του φυσικού Θείου κόσμου προς ωφέλεια του ανθρώπινου ζώου (πολιτισμού).

 

Έτσι ο Θεϊκός Ασκληπιός διδάσκεται από τον Κένταυρο Χείρωνα την Ιατρική (την δια των χειρών ίαση, βότανα, χειρουργική, αιθερική ίαση κλπ.) και γίνεται ο Πατέρας της Ιατρικής ιδρύοντας 300+ Ασκληπιεία στην Αρχαία Ελλάδα που θεράπευαν με τρόπους άγνωστους στην σημερινή ιατρική του κτηνώδους πολιτισμένου_ανθρώπινου_ζώου.

 

Ο Ευρύπυλος ζήτησε από το σύντροφό του στην μάχη Πάτροκλο να τον βοηθήσει. «Σώσε με τουλάχιστον τώρα, κόψε το βέλος από το μηρό μου, ξέπλυνε το μαύρο αίμα με ζεστό νερό και βάλε πάνω του καλά γιατρικά, από αυτά που λένε ότι σου είπε ο Αχιλλέας, αφού ο Χείρων, ο δικαιότερος του μίλησε γι’ αυτά». Όντας ο ίδιος ο Μαχάων πληγωμένος, η επόμενη καλύτερη επιλογή ήταν ένας μαθητής του Χείρωνα, ακόμα κι αν αυτός ο μαθητής δεν ήταν εκπαιδευμένος ως θεραπευτής. Τέτοια ήταν η φήμη του Κένταυρου Χείρωνα.

 

Από τέτοιες σκόρπιες αναφορές, φαίνεται ξεκάθαρο ότι η θεραπεία, η αστρονομία και η φιλοσοφία που δίδασκε ο Χείρων συνδέεται άμεσα με τον πλούτο της γνώσης των Προαρχαίων Ελλήνων.

 

Ο Χείρων δεν φαίνεται μόνος στις αγγειογραφίες. Στις αρχαιότερες απεικονίσεις φαίνεται να δέχεται τον Αχιλλέα ως μαθητή του ή να παίρνει τον Αχιλλέα σαν παιδί από τα χέρια του Πηλέα, του πατέρα του. Ο ρόλος του Χείρωνα είναι συνδυασμός θετού πατέρα και διδάσκαλου. Αυτή είναι άλλωστε και η αρχαιότερη παράδοση. Ο Πηλέας, η Θέτις ή και οι δύο μαζί αποδίδουν το παιδί στην προστασία του διδάσκαλου για καθοδήγηση, μια καινοτομία που ώθησε την καλλιτεχνική φαντασία σε συγκεκριμένες απεικονίσεις κατά τα τέλη του 6ου αι. π.κ.ε.

 

Ο Δίκαιος, ο Παιδαγωγός, ο Ιατρός

 

1. Προφύλαξε τον Πηλέα από τις βιαιότητες των υπολοίπων Κενταύρων φανερώνοντάς του που είχε κρύψει το μαχαίρι του ο Βασιλιάς Άκαστος. Έτσι μπόρεσε να αμυνθεί και να σωθεί.

2. Συμβούλευσε τον Πηλέα πως να πιάσει την Θέτιδα που διαρκώς μεταμορφωνόταν, σε φωτιά, σε νερό, σε αγρίμι· να την πιάσει και να την κρατήσει μέχρι να πάρει την αρχική της μορφή.

3. Ως γαμήλιο δώρο πρόσφερε στον Πηλέα ένα δόρυ από ξύλο μελιάς, που αργότερα χρησιμοποίησε ο Αχιλλέας στην Τροία.

4. Ανέθρεψε τον Αχιλλέα που του τον εμπιστεύτηκε ο Πηλέας, όταν η Θέτιδα έφυγε πίσω στις αδελφές της τις Νηρηίδες, αφήνοντας ημιτελή την διεργασία που έκανε για να κερδίσει το παιδί τους την αθανασία. Και ο Χείρωνας τον δέχτηκε και τον έτρεφε με σπλάχνα λιονταριών και αγριόχοιρων και με μυαλά αρκούδας, και το ονόμασε Αχιλλέα (πρώτα ονομαζόταν Λιγύρων), επειδή τα χείλη του δεν άγγιξαν μαστό.

5. Αντικατέστησε το κόκαλο που έλειπε από τον αστράγαλο του Αχιλλέα εξαιτίας της τελετουργίας πυράς από την μητέρα του, με την οποία επιδίωξε να κάνει τον γιο της από τον θνητό Πηλέα αθάνατο· το αντικατέστησε με κόκαλο από σκελετό Γίγαντα.

6. Ανέθρεψε και δίδαξε την τέχνη του κυνηγιού στον Ακταίωνα, γιο της Αυτονόης και του Αρισταίου. Επιπλέον, έφτιαξε ένα ομοίωμα του νέου και το τοποθέτησε στη σπηλιά του, για να το βλέπουν τα σκυλιά του και να καταπραΰνεται η λύπη τους για τον χαμό του αφεντικού τους.

7. Ανέθρεψε και δίδαξε την Ιατρική -κυρίως τὴν διὰ τῶν χειρῶν ἐπιμέλειαν– και την τέχνη του κυνηγιού στον Ασκληπιό, γιο του Απόλλωνα και της Κορωνίδας.

8. Ανέθρεψε τον Ιάσονα και του δίδαξε την Ιατρική τέχνη. Τον ονόμασε από την ἴασιν.

9. Δίδαξε την τέχνη του Κυνηγιού και στον Ιππόλυτο, τον Κέφαλο, τον Μελανίωνα, τον Αμφιάραο, τον Κάστορα, τον Πολυδεύκη, τον Μελέαγρο, τον Νέστορα, τον Τελαμώνα, τον Θησέα.

10. Μαθητές του στην Τέχνη του Πολέμου ήταν φημισμένοι αρχηγοί των Ελλήνων στον Τρωικό πόλεμο: ο Οδυσσέας, ο Αντίλοχος, ο Διομήδης, ο Μενεσθέας, ο Παλαμήδης, ο Πρωτεσίλαος.

11. Δίδαξε την Ιατρική και στον Ποδαλείριο και τον Μαχάονα, φημισμένοι ιατροί στην αρχαιότητα.

12. Γιάτρεψε τα μάτια του Φοίνικα, γιου του Αμύντορα, που τον τύφλωσε, όταν η Φθία, η παλλακίδα του, τον κατηγόρησε ότι τάχα πήγε να την βιάσει. Και ο Πηλέας έφερε τον Φοίνικα στον Χείρωνα που τον θεράπευσε.

13. Ο ίδιος ο Θεός Απόλλωνας είχε πάρει μαθήματα από τον Θεϊκό Κένταυρο, μορφή αντίστοιχη -και σε σωματικές ιδιαιτερότητες- με τον Θεό Σειληνό.

14. Η φιλανθρωπία του υμνήθηκε από τον ποιητή Πίνδαρο.

 

Απόγονοι: Από μια Ναϊάδα Νύμφη ή από την Χαρικλώ απέκτησε τον Κάριστο και την Ωκυρόη. Ως παιδιά του αναφέρονται και ο Αρισταίος, η Ενδηίδα, η Ίππη ή Ιππώ ή Ευίππη, ενώ, σε μια εκδοχή, κόρη του λογίζεται και η Θέτιδα.

 

Ενώ ο Απόλλων είναι ο Θεός της θεραπείας εν τούτοις δίνει τον γιο του στον Χείρωνα να τον διδάξει. Αυτή είναι η αναγνώριση της υπεροχής προς το «αρχέγονο» αφού ο Χείρων προϋπήρξε των Θεών του Ολύμπου. Όλοι οι μαθητές του Χείρωνος διδάσκονταν το κυνήγι. Μέσω αυτού επιτύγχαναν πρωτίστως την άσκηση του σώματος, την παρατήρηση της φύσης και τις ευεργετικές επιδράσεις της. Έτσι διαπλάθονταν τα σώματα εύρωστα, αλλά και ο νους οξύνονταν από την παρακολούθηση των θηραμάτων κυρίως δε την παρατήρηση της φύσεως, όπως προείπαμε. Πολύ δε περισσότερο ο Ασκληπιός που ως γιατρός έπρεπε πρώτα ο ίδιος να είναι υγιής και δυνατός. Το όνομα του από μόνο του προδίδει την ιδιότητά του. Το μέγα ετυμολογικό αναφέρει:
 

«Ο Κένταυρος από της δια των χειρών θεραπείας της εν ταις χειρουργίαις και ριζοτομίαις».

 

Σε ένα ποίημα του Πινδάρου συναντάμε: «Ο Χείρων με την βαθιά του γνώση τον Ιάσονα δίδαξε στην λίθινη κατοικία του και τον Ασκληπιό μετά από αυτόν και του δίδαξε την τέχνη την θεραπευτική με χέρια ευγενικά. Στους στίχους 378-390 «Ορφέως Αργοναυτικά» απόδοση Ι. Πασσά.

 

Από τον Ι.Πασσά, επίσης διαβάζουμε: «Φίλοι μου, βλέπετε τον προεξέχοντα λόφο της κορυφής, ο οποίος είναι κατάσκιος εις το μέσον του βράχου, όπου εντός σπηλαίου κατοικεί ο Χείρων, που είναι ο περισσότερο δίκαιος από όλους τους Κενταύρους, οι οποίοι ανετράφησαν εις την Φολόην και εις τας αποκρήμνους κορυφάς της Πίνδου. Αυτός έχει την φροντίδα δια την δικαιοσύνην και δια να παρέχει φάρμακα προς θεραπεία των ασθενών άλλοτε πάλι κρούων εις τα χέρια του την κιθάραν του Φοίβου ή την λιγυρόφωνον φόρμιγγα του Ερμού την φκιασμένην από όστρακον χελώνης, φανερώνει εις όλους τους περίοικους δίκαια έργα. Δια τούτο βέβαια η Θέτις, που έχει ωραία πόδια, παρέλαβε και στην αγκαλιά της και τον ιδικόν μου υιόν, ενώ ήτο νήπιον που είχε γεννηθή προς ολίγου και ανέβη εις το Πήλιον το κινησίφυλλο βουνό και τον παρέδωσε εις το Χείρωνα, δια να τον περιβάλλη με αγάπην και να τον ανατρέφη καλώς και με επιμέλεια.»

 

Ανεξάρτητα από τις αλλαγές στις λεπτομέρειες της εκπαίδευσης, ο πυρήνας της σχέσης μεταξύ του Χείρωνα και των μαθητών του παρέμεινε ο ίδιος. Ανεξάρτητα από την ηλικία κατά την οποία τους εμπιστεύονταν σε εκείνον, και ανεξάρτητα από το επίπεδο γνώσης που κατόρθωναν -είτε επρόκειτο να ζήσουν στην ερημιά, να αποβάλλουν τον ανθρώπινο κτηνώδη μανδύα και να αναλάβουν μια θέση στον κόσμο ως Θεϊκοί χαρακτήρες, κυνηγοί όπως ο Αχιλλέας ή ο Ακταίων, είτε να χρησιμοποιήσουν τα άφθονα δώρα του φυσικού κόσμου ως θεραπευτές, ή να διαβάσουν το μέλλον στα άστρα ή με μέσα όπως ο Αρισταίος- ανεξάρτητα από όλα αυτά, φαινόταν ως μαγεία, ισόμετρη με το επίπεδο δεξιοτήτων των ατόμων που απάρτιζαν τον περιβάλλοντα κοινωνικό ιστό.

 

Ο Χείρων ήταν είδος αρχέτυπου που ενοποιούσε και αιτιολογούσε τούτη την μαγική γνώση. Μια γνώση που ήλθε από τους Θεούς, αφού ήταν γιος του Κρόνου, και χρησιμοποιήθηκε από τον Ηρακλή για την ολοκλήρωση των άθλων του ή από τον Προμηθέα για τον εμποτισμό του ανθρώπινου κτήνους με την Ψυχή. Η σχέση εμποτιζόταν επίσης με την μαγεία. Εκείνοι που εκτελούσαν μεγάλους άθλους, ήταν «προκαθορισμένο» να το κάνουν. Γεννούνταν από Θεότητες, που τους περνούσαν τις μαγικές τους ικανότητες. Αυτές οι ικανότητες ενδυναμώνονταν με την εκπαίδευση που λάμβαναν και τους επέτρεπε να εκμεταλλεύονται πλήρως τα χαρίσματά τους. Τούτη η εκπαίδευση ήταν δυνατή εξαιτίας της «μαγικής» τους σύνδεσης με την Θεότητα, εκπαίδευση που αποκαθιστούσε τις σιωπηλές «μαγικές» δυνατότητες πάνω τους μέσω της γνώσης, επιτρέποντάς τους να αποκτήσουν φυσικές δυνάμεις ανεξήγητες και θαυμαστές. Αυτή είναι άλλωστε και η ουσία της μαγείας στο εννοιολογικό της πλαίσιο.

 

Η βαθύτερη γνώση, που προωθείται βαθιά μέσα στο μέλλον, έως ότου γίνει αποδεκτή από το σύνολο της ανθρώπινης διάνοιας. Η εκπαίδευση του Χείρωνα ήταν κατάλληλη, γιατί ήταν αποκλειστική -και παρεχόταν μόνο σε εκείνους που αποδεικνύονταν άξιοι της εξαιτίας των προγόνων τους. Ήταν επίσης κατάλληλη, γιατί ήταν αποτελεσματική.

 

Τούτο το παρατήρησε ο Νικολό Μακιαβέλι περίπου δύο χιλιάδες χρόνια αργότερα, όταν είπε:

«Υπάρχουν δύο τρόποι να μάχεσαι, μέσω του νόμου και μέσω της δύναμης. Ο πρώτος τρόπος ταιριάζει στον άνθρωπο και ο δεύτερος στα θηρία. Αφού, όμως, ο πρώτος τρόπος είναι ανεπαρκής, πολύ συχνά γίνεται αναγκαίο να καταφύγει κανείς στον δεύτερο. Γι’ αυτό ο πρίγκηπας χρειάζεται να γνωρίζει να χρησιμοποιεί και τους δύο τρόπους και τον ανθρώπινο και τον θηριώδη. Οι συγγραφείς της αρχαιότητας δίδασκαν τούτο το μάθημα αλληγορικά, όταν αφηγούνταν πώς ο Αχιλλέας και πολλοί άλλοι αρχαίοι πρίγκιπες στέλνονταν για διδασκαλία στον Χείρωνα τον Κένταυρο. Έχοντας για δάσκαλο ένα πλάσμα μισό ανθρώπινο και μισό θηρίο σημαίνει ότι μαθαίνει κανείς πώς να χρησιμοποιεί την μία και την άλλη φύση, και ότι η μία δίχως την άλλη δεν μπορεί να διαρκέσει».

 

Και, τελικά, ήταν κατάλληλη εξαιτίας του ανθεκτικού στον χρόνο συμβολισμό του Χείρωνα –η αξία της Γνώσης για χάρη της Γνώσης, ακόμα και αν μπορούσε να μεταδοθεί μόνο στους λιγοστούς που επέβαλε ο αριστοκρατικός χαρακτήρας της αρχαιοελληνικής κοινωνίας. Τούτος ο συμβολισμός φαίνεται με σαφήνεια στον θάνατο του Χείρωνα.

 

Θάνατος και Καταστερισμός

 

Πώς επέρχεται ο θάνατος ενός Αθάνατου;

 

Αυτό υπήρξε μεγάλο πρόβλημα για τον Χείρωνα, γιατί μπορεί να ήταν Αθάνατος, δεν ήταν όμως άτρωτος. Ο Απολλόδωρος διηγείται ως εξής την ιστορία του τέλους του Χείρωνα, στο οποίο εμπλέκεται ο Ηρακλής:

 

Τέταρτο άθλο του επέβαλε [ο Ευρυσθέας στον Ηρακλή] να φέρει ζωντανό τον Ερυμάνθιο κάπρο· αυτό το θηρίο, έχοντας για ορμητήριο το βουνό που ονομάζεται Ερύμανθος [στην Αρκαδία], κατέβαινε και προκαλούσε πολλές καταστροφές στην Ψωφίδα. Καθώς διέσχιζε τη Φολόη, φιλοξενήθηκε από τον Κένταυρο Φόλο, γιο του Σειληνού και μιας Νύμφης των μελιών [των δέντρων]. Αυτός προσέφερε ψημένα τα κρέατα στον Ηρακλή, ενώ ο ίδιος τα έτρωγε ωμά. Όταν ο Ηρακλής ζήτησε κρασί, απάντησε ότι φοβόταν να ανοίξει πιθάρι που ανήκε σε όλους τους Κενταύρους· με παρότρυνση του Ηρακλή να μην φοβάται, το άνοιξε. Αλλά οι Κένταυροι ένιωσαν την μυρωδιά και μετά από λίγο έφτασαν στην σπηλιά του Φόλου, οπλισμένοι με πέτρες και έλατα. Τους πρώτους που τόλμησαν να μπουν μέσα, τον Άγχιο και τον Άγριο, ο Ηρακλής τους έτρεψε σε φυγή χτυπώντας τους με δαυλούς, ενώ τους υπόλοιπους τους κυνήγησε τοξεύοντάς τους μέχρι τον Μαλέα.

 

Από εκεί κατέφυγαν στον Χείρωνα που, διωγμένος από τους Λαπίθες από το Πήλιο, κατοικούσε στον Μαλέα. Και καθώς οι Κένταυροι μαζεύτηκαν γύρω του, ο Ηρακλής τους σημάδεψε με το τόξο του και έριξε ένα βέλος που διαπέρασε το μπράτσο του Έλατου και σφηνώθηκε στο γόνατο του Χείρωνα. Φαρμακωμένος ο Ηρακλής από το γεγονός, έτρεξε να τραβήξει το βέλος και έβαλε επάνω στην πληγή ένα φάρμακο που του έδωσε ο Χείρωνας. Επειδή όμως το τραύμα ήταν ανίατο [τα βέλη του Ηρακλή ήταν φαρμακερά], εκείνος αποτραβήχτηκε στο σπήλαιο. Και εκεί, μη μπορώντας να πεθάνει, επειδή ήταν αθάνατος, ο Προμηθέας [που παλιά ήταν θνητός] προσφέρθηκε στον Δία να τον κάνει αθάνατο στην θέση εκείνου· και έτσι πέθανε ο Χείρωνας.

 

Οι υπόλοιποι Κένταυροι σκόρπισαν· κάποιοι έφτασαν στο όρος Μαλέα, ο Ευρυτίωνας στη Φολόη, ο Νέσσος στον ποταμό Εύηνο. Τους υπόλοιπους τους δέχθηκε ο Ποσειδώνας στην Ελευσίνα και τους σκέπασε με ένα βουνό. Όσο για τον Φόλο, καθώς τράβηξε από ένα σκοτωμένο Κένταυρο το βέλος, απορούσε πώς κάτι τόσο μικρό σκότωσε αυτούς που ήταν τόσο γιγαντόσωμοι· γλίστρησε όμως από το χέρι του, έπεσε στο πόδι του και τον σκότωσε αμέσως. Όταν ο Ηρακλής επέστρεψε στην Φολόη και αντίκρισε νεκρό τον Φόλο, τον έθαψε και στην συνέχεια καταπιάστηκε με το κυνήγι του αγριογούρουνου· (Απολλόδωρος 2.5.4)
 

Ο Ερατοσθένης (1.40) αποδίδει τον θάνατο του Χείρωνα σε τυχαίο γεγονός. Την ώρα που μιλούσαν έπεσε κατά λάθος ένα βέλος από την φαρέτρα του Ηρακλή στο πόδι του Χείρωνα, που τον πλήγωσε θανάσιμα. Οι αλοιφές που έβαλε ο Κένταυρος στην πληγή του δεν μπόρεσαν να ιάσουν την πληγή, καθώς τα βέλη του Ηρακλή ήταν φαρμακερά. βέλος εμποτισμένο στο αίμα της Λερναίας Ύδρας. Κατά σύμπτωση το ίδιο αίμα θα προκαλέσει και τον θάνατο του ίδιου του Ηρακλή μέχρι να ολοκληρωθεί ο κύκλος του αίματος στο πρόσωπο του Προμηθέα.

 

Για την ευσέβειά του τον τοποθέτησε στον ουρανό ως τον αστερισμό του Κενταύρου· μάλιστα, μοιάζει σαν να κρατά στα χέρια του τον αστερισμό του Θηρίου, τετράγωνο από τέσσερα αστέρια και να πλησιάζει στον αστερισμό του Θυτηρίου, προκειμένου να το θυσιάσει, δείγμα της ευσέβειάς του. Κατά άλλους, αυτό που κρατά στο δεξί του χέρι είναι ασκός γεμάτος οίνος (έτσι μπορεί καλύτερα να σχετιστεί με τον μύθο του θανάτου του) και στο αριστερό θύρσο (και αυτό το διονυσιακό σύμβολο συνιστά δείγμα της ευσεβείας του).

 

Υπάρχει, επίσης, η παράδοση ότι ο Δίας δεν τίμησε τον Χείρωνα μεταμορφώνοντάς τον σε αστερισμό αλλά ότι τον κεραυνοβόλησε, γιατί επιμήκυνε τον χρόνο παραμονής των θνητών επί της γης διαταράσσοντας την κοσμική ισορροπία, την ορισμένη από τους Θεούς.

 

Καταστερισμένη εμφανίζεται και η κόρη του Ίππη, μάλιστα σε μια περίεργη θέση στον ουρανό μεταξύ τους -να μην είναι ορατοί ο ένας από τον άλλον.

 

Κατά άλλους ο αστερισμός του Κενταύρου (ή του Τοξότη) είναι ο Κένταυρος Φόλος.
 

Με το θάνατό του απελευθέρωσε ένα άλλο σύμβολο της Γνώσης από τα δεσμά του -τον Προμηθέα τον Τιτάνα που έδωσε σε κάποιους ανθρώπους το Πυρ (πυρ = ψυχή). Ο Προμηθέας καταδικάστηκε σε αιώνια φυλάκιση και αιώνιο βασανιστήριο «έως ότου κάποιος Θεός να γίνει διάδοχός του, να αναλάβει τους βασάνους του Προμηθέα και να κατέβει στον σκοτεινό Άδη και τις σκιές του Τάρταρου». Τούτη η ακολουθία γεγονότων ενδυνάμωσε τον συμβολικό τριπλό δεσμό του Ηρακλή προς τον Χείρωνα, του Χείρωνα προς τον Προμηθέα και τελικά του Προμηθέα προς τον Ηρακλή και το κλείσιμο του κύκλου.

 

Τούτος ο δεσμός απεικονίζει αρχικά: την αγριότητα του κτήνους, κατόπιν την γέφυρα ανάμεσα στον άνθρωπο και την γνώση της φύσης και τέλος την απελευθέρωση του ανθρώπου Θεού μέσω του συμβόλου της μελλοντικής Γνώσης. Ο θάνατος του Χείρωνα απομάκρυνε την ανάγκη μιας εξωτερικής διαμεσότητας ανάμεσα στην Θεϊκή φυσική και πνευματική ύπαρξη. Από αυτό το σημείο και μετά τούτο τον ρόλο τον παίζει η ανθρώπινη Ψυχή. Ακόμα και στο θάνατό του ο Θεϊκός Κένταυρος άφησε πίσω μια τεράστια κληρονομία για τον Έμψυχο Άνθρωπο.

 

Την κληρονομιά της συνεχούς εκπαίδευσης των Υψηλών Τεχνών που απαιτεί η επίτευξή της Θεϊκής Αθανασίας.

 

Μόνο που το προνόμιο της Ψυχής δεν το έχουν όλοι οι άνθρωποι, αφού ο κτηνώδης εαυτός τους διαφεντεύει μέχρι σήμερα, τις άθλιες ζωές τους. Ετσι ο Κένταυρος Χείρων και η κληρονομιά του, μέχρι σήμερα είναι το αρχέγονο σύμβολο της Θεϊκής υπόστασης κάποιων ανθρώπων και την ροπή προς την κτηνωδία που χρειάζεται να εγκαταλειφθεί για να ανέλθουν στο Βουνό των Θεών.

Μελέτησε το άρθρο: Δολοφόνησε το φίδι μέσα σου (το φίδι αντιπροσωπεύει το κτήνος)

 

Σπηλιά του Χείρωνα στο Πήλιο
 

Ο Χείρωνας ζούσε σε μια σπηλιά, γνωστή ως η Σπηλιά του Χείρωνα. Παρόλο που αλλού φαίνεται να έχει εγκαταλειφθεί από την μητέρα του Φιλύρα κατά την γέννηση του, είναι συχνές οι αναφορές που καταδεικνύουν ότι η μητέρα του ζούσε μαζί του στην σπηλιά.

 

Οι Κένταυροι της Μαγνησίας και οι Θεσσαλοί της Ιωλκού ήταν δεμένοι με εξωγαμική συμμαχία, κι έτσι δικαιολογείται και η θέση ότι η σύζυγος του Πηλέα ίσως να μην ήταν η Θεά Θέτις, αλλά η κόρη του Κενταύρου Χείρωνα. Όταν η Θέτις εγκατέλειψε τον Πηλέα, εκείνη ανέθεσε την ανατροφή του γιου τους Αχιλλέα στον Κένταυρο Χείρωνα, στο Βουνό του Πηλίου.

 

Ο αστεροειδής 2060 Χείρων (2060 Chiron), ο πρώτος της κατηγορίας των Κενταύρων που ανακαλύφθηκε (1977) πήρε το όνομά του από το Θεϊκό και μυθικό αυτό πλάσμα.

Ο Ακταίων ήταν Ήρωας της Βοιωτίας. Πατέρας του ήταν ο Αρισταίος, γιος του Απόλλωνα και μητέρα του η Αυτονόη, κόρη του Κάδμου. Ο Ακταίων ήταν μαθητής του Κένταυρου Χείρωνα και κοντά του είχε μάθει την τέχνη του κυνηγού. Κάποια μέρα τον Ακταίωνα τον καταβρόχθισαν στον Κιθαιρώνα τα ίδια του τα σκυλιά. Για τον θάνατό του υπάρχουν διάφορες εκδοχές.

 

Οι περισσότεροι συγγραφείς αναφέρουν πως τον τιμώρησε η Θεά Άρτεμη επειδή κάποτε την είδε γυμνή, την ώρα που λουζόταν σε κάποια πηγή. Η Θεά τον μεταμόρφωσε σε ελάφι και έστειλε λύσσα στα πενήντα σκυλιά του που τον κατασπάραξαν. Τα σκυλιά του έπειτα τον αναζήτησαν κι έφτασαν ως την σπηλιά του Κένταυρου Χείρωνα ουρλιάζοντας. Εκείνος για να τα παρηγορήσει, κατασκεύασε ένα άγαλμα με την μορφή του Ακταίωνα και ηρέμησαν.

 

Η αιτία του θανάτου του Ακταίωνα ήταν επειδή καυχήθηκε πως ήταν καλύτερος στην τοξοβολία από την Θεά Άρτεμη, η απόπειρά του να την βιάσει, ή η αντιζηλία του Δία στην σχέση του με την Σεμέλη, μητέρα του Θεού Διονύσου. Το φάντασμα του άταφου Ήρωα έκανε κακό στον Ορχομενό και οι κάτοικοί του ζήτησαν τη βοήθεια του Μαντείου των Δελφών. Το Μαντείο τους συμβούλεψε να βρουν τα λείψανα του ήρωα και να του αποδοθούν οι τιμές της ταφής. Από τότε οι κάτοικοι τιμούσαν τη μνήμη του, τελώντας νεκρικές θυσίες προς τιμή του.

 

Ο Κένταυρος Χείρων, έτρεφε τον Αχιλλέα με εντόσθια λιονταριών και αγριόκαπρων και με μεδούλι άρκτων, για να γίνει γενναίος, με μέλι από κερήθρα και μεδούλι ελαφιού, για να τρέχει γρήγορα. Εκείνος τον εισήγαγε στην Τέχνη της Ιππασίας, του Κυνηγιού, του Αυλού και της Ιατρικής. Ο νεαρός Ήρωας ήταν, μάλιστα, τόσο επιδεκτικός σε όσα του δίδασκε ο Κένταυρος Χείρων, ώστε σε ηλικία έξι ετών έσυρε τον πρώτο του αγριόχοιρο στην σπηλιά του Χείρωνα.