Η βιολογική αυτογνωσία μας

Από τη στιγμή που αντιλαμβανόμαστε τον Κόσμο και κατακτάμε τα πρώτα ερείσματα της συνείδησής μας αρχίζει το μεγάλο ταξίδι της αυτογνωσίας μας που βαστάει όσο και η ίδια η ζωή μας!

Και ίσως μια από τις πιο όμορφες αλλά και πιο προκλητικές πτυχές αυτού του ταξιδιού είναι ότι είμαστε ταυτόχρονα παρατηρητές και παρατηρούμενοι του ειδώλου μας και ακόμα πιο γοητευτικά είμαστε δημιουργοί του και θαυμαστές του.

Ο εαυτός μας είναι σε ένα διαρκές γίγνεσθαι. Η ίδια η ζωή μας είναι σκηνικό στο οποίο πραγματώνεται η ανάπτυξη του εαυτού μας και η παράλληλη γνώση αυτού. Κάθε στιγμή είμαστε διαφορετικοί και κάθε στιγμή νιώθουμε την ανάγκη να μαθαίνουμε αυτή τη διαφορετικότητά μας.

«Τα πάντα ρει», μας είπε ο Ηράκλειτος, αλλά εμείς δύσκολα κατανοούμε τις βαθιές μεταβολές που γίνονται στον ίδιο τον εαυτό μας. Άλλωστε ούτε την αύξηση του ύψους μας δεν μπορούμε να διαπιστώσουμε καλά – καλά στη διάρκεια της παιδικής μας ηλικίας και της εφηβείας μας και τη συνειδητοποιούμε από την έκπληξη των άλλων…

Η βιολογική αυτογνωσία είναι κομμάτι της αυτογνωσίας μας. Κατά τη γνώμη μου δεν θα έπρεπε να υπάρχει επιμερισμός της αυτογνωσίας, σε βιολογική και πνευματική, αλλά αυτό προκύπτει από τον περίφημο διαχωρισμό ύλης και πνεύματος, κάτι που δύσκολα μπορεί να στηριχτεί στην όποια έρευνα κάνουμε για τον εαυτό μας. Ωστόσο, θα μείνουμε στη συζήτησή μας για τη βιολογική και μόνο πλευρά του ανθρώπου για να είμαστε μέσα στην κρατούσα κοσμοθεώρηση.

Για να βρούμε τη βάση της βιολογικότητάς μας υπάρχει μόνο μια μέθοδος, η εξελικτική ματιά στο είδος του ανθρώπου. «Τίποτα στη Βιολογία δεν μπορεί να κατανοηθεί παρά μόνο υπό το φως της εξέλιξης», θα πει πολύ εύστοχα ο διάσημος βιολόγος Ντομπζάνσκι, και αυτό είναι πράγματι το βασικό εργαλείο για να δούμε όχι απλά και μόνο το σώμα μας ως δομή αλλά τις λειτουργίες του και τις ανάγκες του, την αισθητική του αποτίμηση και την προοπτική του.

Το σώμα του ανθρώπου είναι σμιλεμένο εδώ και εκατομμύρια χρόνια για να περπατάει ή να τρέχει και σε κάθε περίπτωση να κινείται. Αυτό αφορά το σύνολο των οργάνων και των συστημάτων μας, των κυττάρων και των ιστών μας και προπάντων το όλον του σώματός μας.

Επομένως για οποιαδήποτε απόπειρα αυτογνωσίας – η οποία έχει πάντα και το ρόλο της διαρκούς δημιουργίας του εαυτού μας από εμάς τους ίδιους – θα πρέπει να αμφισβητηθεί η σημερινή κρατούσα κατάσταση της καθιστικής ζωής.

Η αυτογνωσία είναι αυτοσκοπός αλλά σε κάθε περίπτωση συνδέεται με την ευζωία και με την ευτυχία του ανθρώπου, με την άσκηση των κοινωνικών των λειτουργιών και με την προαγωγή κάποιου συγκεκριμένου αξιακού φορτίου.

Ο άνθρωπος οφείλει να έχει γνώση του ιστορικού ταξιδιού του σώματός μας, να κατανοεί πλήρως τις μεταβολές του στη διάρκεια της ζωής του και κυρίως να τις λαμβάνει υπόψη του στη συνολική του συμπεριφορά. Αλλά πώς μπορεί να έχει πλήρη εικόνα, όταν η βιολογικότητά μας είναι εν πολλοίς αθέατη;

Πράγματι, έχουμε την εξωτερική εικόνα του σώματός μας αλλά δεν ξέρουμε τι γίνεται μέσα μας, εκτός αν κάποιο σημάδι πόνου ή ενόχλησης μάς «ειδοποιήσει».

Έτσι, μπορεί να ζούμε κανονικά αλλά να μην ξέρουμε μια ενδεχόμενη καρκινογένεση ή ένα παθολογικό πρόβλημα ή έναν παρασιτικό οργανισμό ή μια κληρονομική ασθένεια κ.λπ. Αλλά δεν ξέρουμε τις δυνατότητες του σώματός μας και σε πιο απλά ζητήματα.

Ας δούμε ένα παράδειγμα. Όλοι οι άνθρωποι σηκώνουν βάρη. Δεν ξέρουν όμως τις σωρευτικές επιδράσεις που αυτά μας φορτώνουν με την πάροδο του χρόνου. Μπορούμε με τα χέρια μας και με τη δύναμή μας να αξιολογούμε ότι μπορούμε να σηκώσουμε ένα μεγάλο βάρος, αλλά θα ξαφνιαστούμε αν δούμε να προκύπτει από αυτή την ενέργειά μας μια κοίλη!

Τίθεται λοιπόν επί τάπητος η έννοια της αυτογνωσίας όχι μόνο με βάση τις αισθήσεις μας ή με τη λειψή ούτως ή άλλως εμπειρία μας αλλά με βάση τα επιστημονικά στοιχεία που δεν μπορούμε να έχουμε πάντα στη διάθεσή μας.

Ουσιαστικά, προσεγγίζουμε το εν λόγω ζήτημα μέσω του αγαθού της υγείας, μόνο που και εδώ κάνουμε ένα μεθοδολογικό σφάλμα, την αντιμετώπισή της μόνο όταν παρουσιάζει κάποιο πρόβλημα – αν και ούτε και τότε για πολλούς ανθρώπους.

Η βιολογική αυτογνωσία περιλαμβάνει ακόμα τη διατροφή μας, όπου και εδώ βέβαια υπάρχει μεγάλη άγνοια, και για να μην χαθούμε στις επιμέρους πτυχές του εαυτού μας η βιολογική αυτογνωσία συνάπτεται απόλυτα με τον τρόπο της ζωής μας και με το νόημα που προσδίδουμε στη ζωή μας.

Mε την κοσμοθεωρία μας και με την αγάπη μας για τον άνθρωπο και για τον κόσμο, γιατί είμαστε μια ψυχοσωματική ενότητα και μόνο έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε τον εαυτό μας και να δημιουργήσουμε τη μοναδική ομορφιά του.