Η ιστορία της λέξης αρετή

Αρετή είναι η κορυφαία λέξη που κρύβει καθετί καλό μέσα της.
Παράγεται από τη ρίζα *αρ από την οποία παράγονται ακόμα: αραρίσκω, άριστος, αρέσκω/αρέσω, άρτιος, αρμός, άρθρο, αριθμός, αρτύω κ.ά.
Αρετή ονομάζεται η μέγιστη προσαρμοστικότητα στις περιστάσεις των καιρών, ώστε με πράξεις ευάρμοστες, να δίνονται λύσεις αρεστές στους πολλούς.
Η αρετή, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, είναι μέσον, μεσότητα, μέτρο, ορθό μέτρο, μεταξύ δύο ακροτήτων, όπου η μια άκρη παρουσιάζει έλλειψη και η άλλη υπερβολή.
Η μεγαλοπρέπεια, λ.χ., είναι το ορθό μέτρο μεταξύ μικροπρέπειας (που εμφανίζει έλλειψη) και απειροκαλίας (που εμφανίζει υπερβολή).
Η μεγαλοψυχία μεταξύ μικροψυχίας και χαυνότητας.
Η ευτραπέλεια μεταξύ βαναυσότητας και βωμολοχίας.
Η νέμεση (η δίκαιη αγανάκτηση) μεταξύ χαιρεκακίας και φθόνου.
Η πραότης μεταξύ αοργησίας και οργιλότητας.
Η αλήθεια μεταξύ ειρωνείας και αλαζονείας.
Και προχωρώντας λίγο στον Αριστοτέλη θα δούμε τη σχέση της αρετής με την ευδαιμονία.
Η ερώτηση έχει ως εξής:
Ο ευδαίμων, «ὁ εὖ τόν δαίμονα διακείμενον ἔχων», δηλαδή ο ευτυχής και μακάριος, είναι ενάρετος;
Η ευδαιμονία: η ευτυχία, η μακαριότητα είναι αρετή;
Σ’ αυτή την ερώτηση ο Αριστοτέλης δίνει αρνητική απάντηση. Όχι, λέει, δεν είναι η αρετή ευδαιμονία. Ευδαιμονία είναι η ενεργητικότητα εκείνη προς την οποία τείνει η αρετή.
Το Ηθικόν ιδεώδες του Αριστοτέλη είναι η ενεργητικότητα, η ευάρμοστη πράξη που δίνει λύση. Αυτό δηλαδή που σημαίνει Αρετή.
Υπάρχει τέλος και άλλος ένας όρος συγγενικός με την ευδαιμονία, είναι η ευθυμία (ευ + θυμός) του Δημόκριτου.
Όχι με την ομηρική σημασία της καλής καρδιάς, της διασκέδασης, της εύθυμης παρέας – που είναι και η σημερινή – αλλά με την έννοια της ισόρροπης και ευάρεστης κατάστασης του θυμού (ευ + θυμός).
Αυτή είναι λοιπόν η ευθυμία, που στο ένα άκρο της έχει την αθυμία, (τη δυσθυμία) του μελαγχολικού και στο άλλο της άκρο έχει την υπερθυμία του μανιακού.
Αυτή η ισόρροπη και ευάρεστη κατάσταση του θυμού κατορθώνετατι, σύμφωνα με το Δημόκριτο, «Μετριότητι τέρψιος καί βίου συμμετρίῃ». Με το μετριασμό των απολαύσεων και όταν βάζουμε το σωστό μέτρο σε όλες τις διαστάσεις του βίου μας. Δηλαδή με την αρετή, που είναι το ορθό μέτρο.
Ευδαιμονία + ευθυμία βρίσκονται στον αριθμητή. Στον κοινό παρονομαστή είναι η αρετή και απλό επακολούθημά της, είναι η απόλαυση, η ηδονή του ευδαίμονος.
---------------
*Αρ (=αρμόζω, προσαρμόζω)