Έρωτας. Το αιώνιο βάσανο. Πηγή ζωής αλλά και θανάτου. Υπάρχει λογική σε αυτήν την επιθυμία; Μπορεί να μας ωφελήσει; Ας πάμε να διαβάσουμε το απόσπασμα από τον διάλογο ανάμεσα στον Φαίδρο και στον Σωκράτη.Γιατί οι ερωτευμένοι, όταν σβήσει η επιθυμία τους, μετανιώνουν για τα καλά που έχουν κάνει ενώ για εκείνους που δεν κατέχονται από έρωτα, δεν έρχεται η ώρα ν' αλλάξουν γνώμη.
Γιατί το καλό που κάνουν ανάλογα με τη δύναμη τους, δεν το κάνουν από την πίεση ανάγκης του πάθους τους, αλλά με τη θέληση τους, με κριτήριο εκείνα που σκέπτονται ότι θα είναι καλύτερα για τα δικά τους ζητήματα.
Και επιπλέον, αυτοί που κατέχονται από έρωτα αναλογίζονται πόσα από τα θέματα τους τα χειρίστηκαν άσχημα εξαιτίας του έρωτα, αλλά και πόσα ευεργετήματα έχουν κάνει, και, προσθέτοντας και τον κόπο που κατέβαλαν, πιστεύουν πως από καιρό έχουν ανταποδώσει άξια τη χάρη που όφειλαν στους αγαπημένους τους ενώ εκείνοι που δεν είναι ερωτευμένοι, δεν μπορούν ούτε να προφασίζονται πως, εξαιτίας του έρωτα, αμέλησαν τα ζητήματα τους, ούτε να υπολογίζουν τα περασμένα τους βάσανα, ούτε να παραπονεθούν για τις συγκρούσεις τους με τους δικούς τους έτσι, ύστερα από τον παραμερισμό τόσων κακών, δεν τους μένει τίποτε άλλο από το να κάνουν πρόθυμα ό,τι νομίζουν ότι θα ευχαριστήσει εκείνους που αγαπούν.
Και ακόμη, αν αξίζει να έχει κανείς σε μεγάλη εκτίμηση τους κατεχόμενους από έρωτα γι' αυτό, επειδή δηλαδή λέγεται πως έχουν τη μεγαλύτερη αγάπη για εκείνους με τους οποίους είναι ερωτευμένοι και, επίσης, είναι έτοιμοι, και με τα λόγια και με τα έργα, να ευχαριστούν τους αγαπημένους τους, παρόλο που έτσι θα γίνονται απεχθείς στους άλλους, είναι εύκολο να καταλάβει κανείς αν λένε αλήθεια, αφού όποιους αγαπήσουν αργότερα, θα τους έχουν σε ψηλότερη θέση από τους προηγούμενους, και είναι φανερό πως θα κάνουν κακό στους τωρινούς, αν έτσι αρέσει στους επόμενους. Και, αλήθεια, πώς μπορεί να είναι φυσικό να παραχωρήσει κανείς τόσο μεγάλη εύνοια σε κάποιον που έχει τέτοιο βάσανο, που κανένας, ακόμα και έμπειρος, δε θα επιχειρούσε να το γιατρέψει;
Αφού και οι ίδιοι ομολογούν πως πιο πολύ είναι άρρωστοι παρά έχουν τα λογικά τους, και ξέρουν ότι παραλογίζονται, αλλά δεν μπορούν να κρατηθούν πώς λοιπόν είναι δυνατό, όταν ξαναβρούν τη λογική τους, να θεωρήσουν σωστά αυτά που σκέφτηκαν ενόσω βρίσκονταν σε αυτή την κατάσταση; Και, βέβαια, αν είχες να διαλέξεις τον καλύτερο από τους ερωτευμένους, η επιλογή σου θα γινόταν μεταξύ λίγων, αν όμως ήταν να διαλέξεις από τους άλλους εκείνον που σου ταιριάζει περισσότερο, θα επέλεγες ανάμεσα σε πολλούς έχεις, λοιπόν, πολύ μεγαλύτερη ελπίδα να πετύχεις ανάμεσα στους πολλούς αυτόν που θα είναι άξιος της φιλίας σου. Αν πάλι φοβάσαι το καθιερωμένο έθιμο, ότι δηλαδή, αν μάθουν οι άνθρωποι τη σχέση σου, θα ντροπιαστείς, να ξέρεις πως είναι φυσικό οι ερωτευμένοι, πιστεύοντας ότι οι άλλοι τους ζηλεύουν με τον τρόπο που οι ίδιοι ζηλεύονται μεταξύ τους, να καταληφθούν από έπαρσημιλώντας για τούτο και, προκειμένου να δώσουν αξία στον εαυτό τους, να δείχνουν με έμφαση σε όλους πως τόσοι κόποι τους δεν ήταν μάταιοι, ενώ όσοι δεν κατέχονται από έρωτα, να ξέρεις ότι είναι πάλι φυσικό, αφού αυτοκυριαρχούνται, να επιλέγουν το καλύτερο για τους εαυτούς τους, και όχι τη φήμη ανάμεσα στους ανθρώπους.
Και ακόμα, αναγκαία πολλοί θα μάθουν για τους ερωτευμένους, και θα τους δουν να τρέχουν πίσω από αυτούς που αγαπούν και όλο με αυτό να ασχολούνται, έτσι ώστε, όταν τους δουν να μιλούν μεταξύ τους, θα θεωρήσουν ότι εκείνοι είναι μαζί επειδή η επιθυμία τους ή έχει ικανοποιηθεί ή πρόκειται να ικανοποιηθεί όμως τους μη κατεχόμενους από έρωτα, ούτε καν επιχειρούν να τους κατηγορήσουν για το ότι είναι μαζί, γιατί γνωρίζουν ότι είναι φυσικό να μιλάει κανείς με κάποιον όταν η αιτία είναι ή η φιλία ή κάποια άλλη ευχαρίστηση.
Και, βέβαια, αν σου συμβεί να φοβηθείς επειδή πιστεύεις ότι είναι δύσκολο να παραμένει σταθερή η φιλία και ότι, με όποιον τρόπο και αν προκύψει μια διαφωνία, όταν η σχέση δεν είναι ερωτική, θα αποβεί κοινό το κακό και για τους δύο, ενώ, όταν εσύ διακινδυνεύεις δίνοντας τα πολυτιμότερα που έχεις, θα είσαι εσύ που θα ζημιωθείς πολύ σοβαρά, τότε εύλογο είναι να φοβάσαι περισσότερο αυτούς που κατέχονται από έρωτα γιατί πολλά είναι αυτά που τους στεναχωρούν, και πιστεύουν πως όλα γίνονται για να βλαφτούν οι ίδιοι.
Γι' αυτό και εμποδίζουν τις συνευρέσεις των αγαπημένων τους με τους άλλους, επειδή φοβούνται μήπως εκείνοι που έχουν περιουσία εκμεταλλευτούν τη χρηματική τους υπεροχή και τους ξεπεράσουν και μήπως οι μορφωμένοι αξιοποιήσουν τη φρόνηση τους και γίνουν καλύτεροι τους και προφυλάσσονται από τη δύναμη του καθενός από όσους κατέχουν κάποιο άλλο αγαθό. Και αφού καταφέρουν να σε πείσουν να γίνεις μισητός σε αυτούς, σε φθάνουν στο σημείο να μείνεις έρημος από φίλους, και, στην περίπτωση που προσέξεις το δικό σου συμφέρον και σκεφθείς καλύτερα από τους ίδιους, θα φθάσεις σε διαμάχη μαζί τους, αντίθετα, όσοι δε συνέβη να κατέχονται από τον έρωτα, και πέτυχαν με την αξία τους εκείνα που επιθυμούσαν, δε θα φθονούσαν αυτούς που σε συναναστρέφονται, αλλά, ίσα-ίσα, θα μισούσαν όσους δε θέλουν να σε συναναστραφούν, επειδή πιστεύουν ότι οι δεύτεροι τους περιφρονούν, ενώ από τους πρώτους ωφελούνται, έτσι ώστε υπάρχει πολύ μεγαλύτερη ελπίδα η σχέση τους μαζί σου να δημιουργήσει φιλία, παρά να προκαλέσει έχθρα.
Εξάλλου πολλοί από τους ερωτευμένους πόθησαν το σώμα του αγαπημένου πριν ακόμα μάθουν το χαρακτήρα του και πριν γνωρίσουν από κοντά τη συνολική προσωπική του κατάσταση, έτσι που είναι αβέβαιο αν θα θελήσουν να είναι φίλοι του και όταν θα σβήσει η επιθυμία τους, όμως σ' εκείνους που δεν κατέχονται από έρωτα, και τα έκαναν αυτά όντας από πριν φίλοι μεταξύ τους, δεν είναι φυσικό να αδυνατίζει η φιλία εξαιτίας όσων τους έδωσαν ευχαρίστηση, αλλά, αντίθετα, τούτα θα παραμείνουν αναμνήσεις για όσα θα τους συμβούν στο μέλλον. Και πρέπει να περιμένεις να γίνεις καλύτερος αν ακούσεις εμένα παρά κάποιον εραστή. Γιατί οι εραστές επαινούν αυτά που λες και που κάνεις, ακόμα και αν τα τελευταία δε συμβαδίζουν με το καλό, επειδή αφενός φοβούνται μήπως σου γίνουν απεχθείς και, αφετέρου, επειδή εξαιτίας του πόθου τους, δεν εκτιμούν σωστά τα πράγματα.
Τέτοια έχει να δείξει ο έρωτας εκείνους που δυστυχούν στα ερωτικά, τους κάνει να πιστεύουν ότι είναι δυσάρεστα κι όσα δεν προκαλούν λύπη στους άλλους ενώ όσους ευτυχούν, τους κάνει να επαινούν κι όσα δεν είναι άξια για ευχαρίστηση έτσι, εκείνους που εισπράττουν τον έρωτα ταιριάζει πιο πολύ κανείς να τους λυπάται, παρά να τους ζηλεύει. Αν όμως συναινέσεις σε αυτά που σου λέω, καταρχήν δε θα σε συναναστρέφομαι αποβλέποντας μόνο στην ηδονή της στιγμής, αλλά και στη μελλοντική ωφέλεια δε θα καταβάλλομαι από τον έρωτα, αλλά θα αυτοκυριαρχούμαι, δε θα δημιουργώ έντονη έχθρα για μικροπράγματα, αλλά ακόμα και για τα σημαντικά θα σου θυμώνω λίγο και αργά-αργά, θα συγχωρώ τα ακούσια λάθη και θα προσπαθώ να αποτρέπω τα εκούσια αυτές είναι οι εγγυήσεις μιας φιλίας που θα κρατήσει πολύ καιρό.
Αν όμως υπάρχει μέσα σου τούτη η ιδέα, ότι δηλαδή δεν είναι δυνατό να δημιουργηθεί δυνατή φιλία αν ο ένας από τους δύο δεν είναι ερωτευμένος, τότε θα πρέπει να σκεφθείς πως, αν ίσχυε αυτό, δε θα είχαμε τόσο μεγάλη αγάπη ούτε για τα παιδιά μας, ούτε για τους πατέρες μας, ούτε για τις μητέρες μας, και ούτε θα είχαμε αποκτήσει πιστούς φίλους, γιατί αυτοί δεν έχουν γίνει φίλοι μας από μια τέτοιου είδους επιθυμία, αλλά εξαιτίας άλλων σχέσεων. Και έπειτα, αν πρέπει κανείς να δίνει την εύνοια του σε όσους έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη, οφείλει και από τους άλλους ανθρώπους να ευεργετεί όχι τους καλύτερους, αλλά εκείνους που δεν έχουν τίποτα, γιατί μόλις αυτοί θα απαλλαγούν από τα μεγαλύτερα δεινά, θα του χρωστούν την πιο μεγάλη χάρη. Και ακόμη, στις ιδιωτικές συνεστιάσεις δεν αξίζει κανείς να προσκαλεί τους φίλους, αλλά τους ζητιάνους και όσους πεινούν και θέλουν να χορτάσουν γιατί εκείνοι και θα τον αγαπήσουν και θα τον ακολουθήσουν και θα τον συνοδεύσουν ως την πόρτα του σπιτιού του και θα ευχαριστηθούν πάρα πολύ και θα του οφείλουν όχι την πιο μικρή χάρη και θα του ευχηθούν πολλά καλά.
Ίσως όμως πάλι δεν είναι ορθό να δίνει κανείς την εύνοια του σε όσους το έχουν μεγάλη ανάγκη, αλλά σε όποιους έχουν τη μεγαλύτερη δυνατότητα να ανταποδώσουν τη χάρη ούτε σε αυτούς που απλώς ζητούν, αλλά στους άξιους για τούτο το πράγμα ούτε σ' εκείνους που θα απολαύσουν τη νεανική ομορφιά σου, αλλά σε όσους, όταν προχωρήσει η ηλικία σου, θα δώσουν και σε σένα από τα αγαθά τους ούτε σε αυτούς που, έχοντας επιτύχει ό,τι θέλουν, θα παινεύουν τους εαυτούς τους μπροστά στους άλλους, αλλά σε όσους θα το αποσιωπήσουν απ' όλους από σεμνότητα.
Ούτε σ' εκείνους που είναι ένθερμοι για λίγο μόνο καιρό, αλλά σε όσους θα παραμείνουν φίλοι για όλη τη ζωή ούτε σε αυτούς που, όταν σβήσει ο πόθος τους, θα αναζητήσουν πρόφαση για διένεξη, αλλά σ' εκείνους που θα δείξουν τη δική τους αρετή ακριβώς τότε που θα έχει χαθεί η ομορφιά σου.
Να θυμάσαι λοιπόν αυτά που σου είπα, και βάλε στο νου σου τούτο, ότι οι φίλοι συμβουλεύουν τους ερωτευμένους γιατί θεωρούν ότι είναι κακό πράγμα ο έρωτας, ενώ κανείς από τους συγγενείς δεν κατηγόρησε ποτέ εκείνους που δεν είναι, ερωτευμένοι για το ότι δεν εκτιμούν σωστά τα δικά τους θέματα επειδή δεν αγαπούν.
Ίσως λοιπόν θα μπορούσες να με ρωτήσεις αν σε συμβουλεύω να προσφέρεις την εύνοια σου σε όλους όσους δεν κατέχονται από έρωτα. Όμως εγώ νομίζω πως ούτε αυτός που κατέχεται από έρωτα θα σε προέτρεπε να έχεις αυτή τη διάθεση προς όλους τους ερωτευμένους. Γιατί ούτε όποιος το υπολογίσει καλά θα βρει ότι το πράγμα αξίζει ίση χάρη, ούτε εσύ, ενώ επιδιώκεις να κρύβεσαι από τους άλλους, θα μπορείς να χαρίζεσαι σε όλους με όμοιο τρόπο, τη στιγμή μάλιστα που πρέπει να μην υποστείτε καμία ζημία από αυτό, αλλά να ωφεληθείτε και οι δύο. Νομίζω ότι είναι αρκετά αυτά που έχω πει. Αν όμως εσύ θέλεις κάτι ακόμα, και πιστεύεις ότι το έχω παραλείψει, ρώτα
με.
ΠΛΑΤΩΝ, ΦΑΙΔΡΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου