Πώς μια υγιής σχέση μας βοηθά να ξεπεράσουμε τα τραύματά μας

Όταν η ζωή γίνεται επικίνδυνη και απρόβλεπτη, ξέρουμε πό­σο πολύ χρειαζόμαστε τη βοήθεια των άλλων ώστε να μπορέσου­με να ανταποκριθούμε στην πρόκληση που η μοίρα μας επιφύλα­ξε. Και μετά τη μάχη, όταν πονάμε και είμαστε τραυματισμένοι και κάθε επίφαση κουρελιασμένης αυτάρκειας που έχουμε κατα­φέρει να διασώσουμε έχει κομματιαστεί, τότε έχει προτεραιότη­τα η ανάγκη μας για συνανθρώπους που νοιάζονται. Η ποιότητα των κεντρικών μας σχέσεων επηρεάζει το πώς θεωρούμε και θε­ραπευόμαστε από τα τραύματά μας και επειδή τα πάντα ανακυ­κλώνονται, τα τραύματά μας με τη σειρά τους επηρεάζουν τους ανθρώπους που αγαπάμε.

Η παλιά ιδέα στην ψυχολογία ήταν ότι μόνο λίγοι από εμάς αντιμετωπίζαμε τραύματα στη ζωή μας. Όμως τώρα αρχίζουμε να συνειδητοποιούμε ότι το τραυματικό στρες είναι τόσο σύνηθες όσο και η κατάθλιψη. Πάνω από το 12% των γυναικών στις ΗΠΑ, σύμ­φωνα με μια τελευταία έρευνα με ευρύ δείγμα, αναφέρει κάποιο σημαντικό μετατραυματικό στρες που συνέβη κάποια στιγμή στη ζωή τους.

Όταν λέμε τραύμα, εννοούμε οποιοδήποτε τρομακτικό γεγονός που αυτοστιγμεί αλλάζει τον κόσμο όπως τον ξέρουμε, μας αφή­νει αβοήθητους και συναισθηματικά συντετριμμένους. Εδώ αναφερόμαστε μη πιο σοβαρές πληγές που προκλήθηκαν από ανθρώπους και γε­γονότα έξω από τις σχέσεις μας. Με τα χρόνια οι συνεργάτες μου και εγώ έχουμε δει στις συνεδρίες μας επιζώντες παιδικής κακο­ποίησης, θύματα βιασμού και επίθεσης, γονείς που έχουν υποφέ­ρει από την απώλεια ενός παιδιού και άνδρες και γυναίκες που έχουν αντιμετωπίσει βασανιστικές ασθένειες ή φρικτά δυστυχήμα­τα. Επίσης έχουμε δει αστυνομικούς καταρρακωμένους από την απώλεια συναδέλφων, πυροσβέστες απελπισμένους διότι δεν κατάφεραν να σώσουν όλους αυτούς που κινδύνευαν και στρατιώ­τες στοιχειωμένους από την ηχώ της μάχης.

Εάν έχεις έναν/μια σύντροφο που ανταποκρίνεται, έχεις μια ασφαλή βάση στο χάος. Εάν νιώθεις συναισθηματικά μόνος/η, βρί­σκεσαι σε ελεύθερη πτώση. Όταν έχει κανείς κάποιον που μπορεί να βασιστεί για συναισθηματικό δέσιμο και στήριξη, αυτό κάνει την θεραπεία από το τραύμα πιο εύκολη. Ο Chris Fraley και οι συ­νεργάτες του στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόι μέσα από τη μελέτη τους με τους επιζώντες που βρίσκονταν πολύ κοντά ή μέσα στους Δίδυμους Πύργους της 11η Σεπτεμβρίου αποδεικνύουν ακριβώς αυτό. Δεκαοκτώ μήνες αργότερα, αυτοί που απέφευγαν να εξαρτώνται από τους άλλους συγκρινόμενοι με άτομα που είχαν μια συναισθηματικά ασφαλή σχέση, ακόμη πάλευαν με το να αναβιώ­νουν δυνατές εικόνες του γεγονότος, ήταν ευερέθιστοι και υπέφε­ραν από κατάθλιψη.

Πράγματι, οι συναισθηματικά ασφαλείς επι­ζώντες, όπως ανέφεραν οι συγγενείς και οι φίλοι τους, φαινόταν να είναι ακόμη καλύτερα προσαρμοσμένοι μετά την επίθεση από ό,τι ήταν πριν. Έμοιαζαν να έχουν όχι μόνο καταφέρει να ξεπεράσουν την κατάσταση αλλά να έχουν ωριμάσει εξαιτίας της.

Εάν δεν μπορούμε με επιτυχία να συνδεθούμε με τους άλ­λους, οι προσπάθειές μας να τα βγάλουμε πέρα με το τραύμα γί­νονται ακόμη λιγότερο αποτελεσματικές και τα πρωταρχικά μας εφόδια, οι συναισθηματικές μας σχέσεις, συχνά αρχίζουν να βυθί­ζονται από το βάρος. Από την άλλη μεριά, όταν αντιμετωπίζουμε το τέρας με κάποιον αγαπημένο δίπλα μας, αυτό μας παρέχει την καλύτερη ένεση ώστε να βρούμε τη δύναμή μας και την αντοχή να ανταπεξέλθουμε. Τότε και ο δεσμός μας με τον/τη σύντροφό μας ενισχύεται.

Ακόμη και σε ενστικτώδες επίπεδο γνωρίζουμε ότι χρειαζόμαστε την αγάπη για να επουλωθούν οι πληγές από τα τραύματα, δεν εί­ναι πάντοτε εύκολο να ανοίξει κανείς και να ψάξει για φροντίδα.

Συχνά, για να επιβιώσει κανείς σε κάποιες επικίνδυνες στιγ­μές, χρειάζεται να παγώσει τα συναισθήματά του ώστε να ενεργή­σει. Αυτό είναι ιδιαίτερα αληθινό για όσους κάνουν επικίνδυνα επαγγέλματα: Ένας πυροσβέστης από τη Νέα Yόρκη μου λέει: «Όταν πηγαίνουμε να σβήσουμε μια φωτιά, ιδιαίτερα όταν είναι μεγάλη, βρίσκομαι σε εγρήγορση. Βάζουμε τη σειρήνα στη διαδρο­μή για να σώσουμε τους ανθρώπους. Ξέρουμε πώς να το κάνουμε. Σε μια φωτιά απλώς ενεργείς. Δεν υπάρχει χώρος για φόβο ή αμφι­βολία. Ακόμη και εάν το νιώθεις, κάνεις πέρα το συναίσθημά σου».

Το πρόβλημα ξεκινάει αμέσως μετά. Είναι καμιά φορά δύ­σκολο για μας να αναγνωρίσουμε ότι έχουμε πληγωθεί. Νομίζουμε ότι αυτό μας κάνει να φαινόμαστε μικρότεροι και λιγότερο θαυ­μαστοί ως άνθρωποι. Πολλοί από μας κρατούμε αυτούς τους φό­βους και τις αμφιβολίες καλά κλειδωμένες μέσα μας, πιστεύοντας ότι εάν επιτρέψουμε στους εαυτούς μας να αισθανθούν, αυτό θα ήταν ένα σημάδι αδυναμίας που θα υπονομεύσει την δύναμή μας όταν ξαναπαρουσιαστεί το τέρας. Μερικοί από μας πιστεύουμε ότι εάν κάνουμε αυτό το τέρας να σωπάσει και το απομονώσουμε μέ­σα σε ένα κουτί, τότε μόνο θα προστατεύσουμε τη ζωή στο σπίτι μας. Οι στρατιώτες μιλάνε για έναν κώδικα σιωπής και πώς πρέ­πει να θάψουν τις εμπειρίες τους ώστε να προστατεύσουν όχι μό­νο τον εαυτό τους αλλά και τους αγαπημένους γύρω τους. Ενθαρρύνονται δε να το κάνουν αυτό. Ένας ιερέας του Στρατού μού εί­πε: «Λέμε στους στρατιώτες “Μη μιλάτε στις γυναίκες σας για τις κακές σας εμπειρίες, το μόνο που θα καταφέρετε είναι να τις τρομάξετε και να τις πληγώσετε”. Και λέμε στις γυναίκες τους “Μη ρωτάτε για τις μάχες. Οι ερωτήσεις σας απλά θα επαναφέ­ρουν αυτές τις τραυματικές στιγμές στους άνδρες σας”».

Όμως τα τέρατα δεν μένουν στα κουτιά. Βγαίνουν από αυτά. Τέτοια γεγονότα αλλάζουν τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο και τον εαυτό μας για πάντα. Το τραυματικό γεγονός συντρίβει την υπόθεσή μας ότι ο κόσμος είναι δίκαιος και προβλέψιμος. Έπει­τα από τέτοιες εμπειρίες, ο τρόπος που είμαστε με τους αγαπη­μένους μας και τα συναισθηματικά ερεθίσματα που τους στέλνου­με είναι διαφορετικά. Έχουμε αλλάξει από τη θερμότητα της ανα­πνοής του δράκου.

Ένας Καναδός ειρηνευτής στην Αφρική που ήταν παρών σε σφαγιασμό γυναικών και παιδιών, με την επιστροφή στο σπίτι του βλέπει ότι δεν μπορεί να αγκαλιάσει τη γυναίκα του ή τα παιδιά του. Τα παιδιά του φαίνεται να έχουν τα πρόσωπα αυτών που πέθαναν. Νιώθει πολύ μπερδεμένος και ντρέπεται να το πει στη γυ­ναίκα του. Έχει φυλακιστεί και εξωτερικά και εσωτερικά. Η γυ­ναίκα του εκφράζει τη ματαίωσή της και λέει ότι «Δεν έχει επιστρέψει σπίτι ακόμη». Παραπονιέται ότι δεν είναι συναισθηματι­κά παρών. Δεν μπορεί να τον «βρει».

Ένας στρατιώτης που πρόσφατα επέστρεψε από το Ιράκ και ανάρρωνε στο σπίτι του έπειτα από μια σοβαρή εγχείρηση, τον πλημμυρίζει ένας ανεξήγητος θυμός όταν η γυναίκα του βγαίνει έξω για ψώνια. Της λέει ότι δεν μπορεί να την εμπιστευθεί πλέον η σχέση τους τελείωσε. Αυτή σαστίζει τελείως και απελπίζεται. Η σαστισμάρα της αλλάζει όταν αυτός τελικά της λέει για την πλη­γή που απέκτησε στο πεδίο της μάχης, μια πληγή που δεν θέλη­σε να μεταφέρει το μέγεθος της στην οικογένειά του. Καθώς κείτονταν μέσα σε ένα χαράκωμα μέσα στο αίμα, που το περισσό­τερο δεν ήταν καν δικό του, του προσφέρθηκε η Θεία Μετάληψη και μετά εγκαταλείφθηκε μόνος του. Ξαφνικά η γυναίκα του κα­ταλαβαίνει με ποιον τρόπο πιθανόν να «είχε πληγωθεί» από την ξαφνική της απουσία. Επίσης καταλαβαίνει την άρνησή του να πά­ρει αναλγητικά όταν λίγο αργότερα εκμυστηρεύεται την πεποίθη­σή του ότι ο πόνος του είναι μια δίκαιη τιμωρία για τα «σφάλ­ματα» που έκανε κατά τη διάρκεια της αποστολής που είχε αναλάβει.

Χρειάζεται να μπορούμε να ξεπαγώσουμε τα συναισθήματά μας και να τα μοιραστούμε με τους αγαπημένους μας. Αυτό ση­μαίνει ότι οι αγαπημένοι μας, για κάποια λεπτά, επίσης θα χρεια­στεί να δουν το πρόσωπο του δράκου. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος που μπορούν πραγματικά να καταλάβουν τον πόνο μας και την ανάγκη μας, να μας κρατήσουν σφιχτά στην αγκαλιά τους και να μας βοηθήσουν να θεραπευτούμε. 0 καναδός ειρηνοποιός και ο πληγωμένος στρατιώτης του Ιράκ έκαναν αυτό που μάθατε και εσείς να κάνετε σε αυτό το βιβλίο. Με τη συμπαράσταση των συ­ντρόφων τους, επέτρεψαν στον εαυτό τους να ακουμπήσει και να μοιραστεί τον συναισθηματικό του κόσμο. Δεν μοιράστηκαν την παραμικρή λεπτομέρεια της δοκιμασίας τους, όμως μάθανε να εκ­φράζουν την ουσία του πόνου τους και του αγώνα τους με τους αγαπημένους τους.

Αυτά τα ζευγάρια ήταν σε θέση να κοιτάξουν στο πώς η εμπει­ρία του συντρόφου τους, τους είχε αλλάξει, τι χρειαζόταν να θε­ραπεύσουν και πώς θα μπορούσαν με τον καλύτερο τρόπο να ζη­τήσουν από τη σύντροφό τους επαφή και παρηγοριά. Oι γυναίκες μπόρεσαν να μοιραστούν πόσο δύσκολη ήταν η περίοδος γι’ αυ­τές που σιγά σιγά ξεδιπλώθηκε το τραύμα του συντρόφου τους και πόσο απελπισμένες ένιωσαν όταν οι άνδρες τους ήταν τόσο απόμακροι και τόσο θυμωμένοι μόλις είχαν επιστρέψει. Όταν δου­λεύουμε με στρατιώτες και τις συντρόφους τους, θεωρούμε ότι και οι δύο είναι μαχητές· ο ένας έδωσε τη μάχη του σε ένα μα­κρινό πεδίο και η άλλη πολέμησε στο πεδίο του σπιτιού τους.

Όσο και εάν μοιραζόμαστε στη λεπτομέρεια του αυτό που μας συνέβη ή όχι, το τραυματικό γεγονός είναι πάντοτε θέμα ζευγα­ριού. Οι σύντροφοι νιώθουν το κεντρί και το στρες καθώς παρα­τηρούν τους συντρόφους τους να τα βγάζουν πέρα με τα τραύμα­τά τους και καθώς επίσης θλίβονται για τις σχέσεις που έχουν αλλάξει. Η Μάρσι, της οποίας ο άνδρας είναι πυροσβέστης, μου λέει: «Μετά από αυτή τη μεγάλη φωτιά στην οποία πέθαναν τέσ­σερις από τους συντρόφους του, άρχισα να έχω εφιάλτες. Όλοι ξεκινούσαν με το να απαντώ σε κάποιο τηλεφώνημα ή να ανοίγω την πόρτα του σπιτιού μου όπου περιμένει κάποιος αστυνομικός. Και τότε ξέρω ότι ο Χάρι έχει πεθάνει. Ξυπνάω λουσμένη στον ιδρώτα και απλά αγκαλιάζω την πλάτη του Χάρι στο κρεβάτι. Κλαίω σιγανά ώστε να μην τον ξυπνήσω. Ήξερα ότι περνούσε δύ­σκολα με όλο αυτό που συνέβη. Μας βοήθησε πολύ όταν ανοί­ξαμε το θέμα και μιλήσαμε γι’ αυτό μεταξύ μας. Μου είπε ότι πονούσε πολύ αλλά ακόμη του άρεσε που ήταν πυροσβέστης. Και τότε του είπα πόσο δύσκολο είναι να είσαι η γυναίκα του πυρο­σβέστη».

Η Καρολίνα πριν από δύο χρόνια έπεσε θύμα μαζικού αυτοκινητικού ατυχήματος, είναι ανάπηρη και ακόμη υποφέρει από χρό­νιο πόνο δεν έχει υπομονή όταν η σύντροφός της η Λώρα σιωπη­λά κλαίει, αλλά δεν μιλάει για τα συναισθήματά της. Η Καρολίνα την κατηγορεί ότι είναι ψυχρή. Τελικά με ήσυχη φωνή η Λώρα εί­ναι έτοιμη να το παραδεχτεί: «Εντάξει, είμαι χαμένη. Δεν τα κα­ταφέρνω να τα βγάλω πέρα με τα ιατρικά ραντεβού, τους δικη­γόρους, τις διαφορετικές διαγνώσεις και να ασχολούμαι συγχρό­νως και με τα παιδιά μόνη μου. Είμαι τόσο αγχωμένη που βρί­σκω τον εαυτό μου να σε κατηγορεί που πληγώθηκες. Πώς να σου το πω ότι πονάω και εγώ όταν σε βλέπω να υποφέρεις τόσο; Και όταν σε βλέπω, εκνευρισμένη το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να φύγω από την σκηνή για να μην εκραγώ και σε πονέσω ακόμη περισσότερο. Ίσως να χρειάζεται να αναγνωρίσεις ότι αυτό δεν συνέβη μόνο σε σένα. Συνέβη σε μας. Αυτό το ατύχημα άλλαξε τη ζωή μου για πάντα. Χρειάζομαι και εγώ την αναγνώριση».