Ο μαγικός κόσμος των παραμυθιών

Υπό την ακριβή έννοιά του το παραμύθι είναι μια σύντομη ή λαϊκή ιστορία που ενσωματώνει το έθος, το οποίο μπορεί να εκφραστεί ρητά στο τέλος του ως αξιωματική αρχή. Συγγενές του μύθου, αλλά διαφοροποιημένο εννοιολογικά το παραμύθι είναι εξαρχής μια επινόηση, μια μυθιστοριογραφία, μια φαντασιακή αφήγηση που χρησιμοποιεί μεταφορικά κάποιο ζώο ως κεντρικό χαρακτήρα του ή εισάγει στερεότυπους χαρακτήρες, όπως ο κατεργάρης.

Πολύ συχνά γίνεται ανατρεπτική αλληγορία ενάντια στον φεουδαρχισμό ή την εκάστοτε άρχουσα τάξη, ή μια σύγκρουση του ανθρώπινου με το αόρατο βασίλειο.

Προσωποποιεί και εξατομικεύει διαφορετικά στοιχεία πέρα από τη λογική του χώρου και του χρόνου και επεκτείνεται αδιάκριτα από τον οργανικό στον ανόργανο κόσμο, από τον άνθρωπο και τα ζώα στα δέντρα, τα λουλούδια, τις πέτρες, τα ρεύματα και τους ανέμους.

Γενικά, στα παραμύθια η μεταβολή μίας αρνητικής κατάστασης αποτελεί σκοπό των πρωταγωνιστών με τελικό στόχο ένα ευτυχές τέλος. Θα μπορούσαν όμως πολλά από τα παραμύθια των παιδικών μας χρόνων να είχαν διαφορετικό τέλος;

Το 1881, όταν πρωτοδημοσιεύτηκε το παραμύθι του Πινόκιο, ο πρωταγωνιστής θανατώνεται δι’ απαγχονισμού για τις φοβερές αταξίες του. Οι ετεροθαλείς αδελφές της Σταχτοπούτας, στην αρχική έκδοση του κλασικού παραμυθιού τωναδελφών Γκριμ, κόβουν τα δάχτυλα τους για να χωρέσει το πόδι τους στο γυάλινο γοβάκι. Ανατριχιαστικές λεπτομέρειες, έτσι; Είναι λιγότερο ανατριχιαστικές από το παραμύθι με τη μαμά κατσίκα, που ανοίγει διάπλατα την κοιλιά του κοιμισμένου λύκου;

Λίγο πιο ανάλαφρα, οι Magic De Spell στο τραγούδι τους «Η παγίδα» θέλουν ο Τομ να πιάσει τον Τζέρι, ο Δρακουμέλ να βρει το στρουμφοχωριό, ο λύκος να φάει τα γουρουνάκια και η Κοκκινοσκουφίτσα να ερωτευτεί τον κακό λύκο. Να προσθέσουμε ότι ίσως θα έπρεπε και το Κογιότ να γίνει φυτοφάγο, ενώ ο Τζακ αντί για φασόλια τώρα βάζει πατάτες;

Ο Blaise Pascal, Γάλλος στοχαστής του 17ου αιώνα, είχε πει ότι η ιστορία της ανθρωπότητας θα ήταν διαφορετική αν η μύτη της Κλεοπάτρας είχε διαφορετικό σχήμα. Ισχύει το ίδιο και για τα παραμύθια?

Τα παραμύθια μεταφέρουν τα παιδιά σε κόσμους μαγικούς. Κάποια στιγμή, όμως, μπαίνει το στοιχείο της ηθικής κατεύθυνσης των παραμυθιών. Τα παραμύθια βελτιώνουν την αντίληψη μικρών και μεγάλων, τρέφουν τη μνήμη και την κρίση, διεγείρουν τη φαντασία και το συναίσθημα, κάνουν τη γνώση πιο κατανοητή και καλλιεργούν την ικανότητα να φύγουμε από το εγώ και να μπούμε στη θέση κάποιου άλλου.

Ας μη γινόμαστε λοιπόν αρτηριοσκληρωτικοί επειδή ο λύκος, αν και πεινασμένος, είναι κακός. Ίσως, η μητριά της Χιονάτηςνα μην ήταν κακιά, αλλά τότε και η μητέρα της δεν έπρεπε να πεθάνει. Και, επιτέλους, ο Τζίτζικας και ο Μέρμηγκαςσυγκατοικούν όλο τον χειμώνα;

Σε ένα ποίημα του, ο Γ. Δροσίνης (1859-1951) έλεγε: «σαν το σιτάρι σπέρνεται στον κόσμο η αλήθεια κι απ’ τον καθάριο σπόρο της φυτρώνουν παραμύθια. Καλότυχος όποιος μπορεί τα στάχυα να θερίσει και το σιτάρι απ’ τ’ άχυρο καλά να ξεχωρίσει. Για το μικρό τον κόπο του μεγάλο κέρδος μένει, όλη η αλήθεια που θα βρει στα ψέματα κρυμμένη».

Τα παραμύθια δεν λένε την αλήθεια, δεν λένε όμως και ψέματα. Από την εποχή μας τα ψέματα περισσεύουν. Τα παραμύθια όμως λείπουν....