«Η παρατήρηση γίνεται η φλόγα που είναι η προσοχή και που μ’ αυτήν τα ψυχολογικά τραύματα, οι πληγές, το μίσος, κατακαίγονται, φεύγουν»Τι είναι αγάπη;
Δεν αγαπιόμαστε γιατί δεν γνωρίζουμε πως να αγαπήσουμε
Η λέξη «αγάπη» είναι τόσο πολύ φορτωμένη και διεφθαρμένη που αποφεύγω να την χρησιμοποιώ. Όλοι μιλάνε για αγάπη -κάθε περιοδικό κι εφημερίδα και κάθε ιεραπόστολος, όλοι μιλούν συνεχώς για αγάπη. Αγαπώ την πατρίδα μου, αγαπώ τα χρήματα, αγαπώ κάποιο βιβλίο, αγαπώ το βουνό, αγαπώ την απόλαυση, αγαπώ την γυναίκα μου.
Είναι η αγάπη μια ιδέα; Αν όντως είναι, τότε μπορεί να καλλιεργηθεί, θραφεί, να περιβληθεί με στοργή, να επιβληθεί, να αλλάξει κατά το δοκούν. Επειδή δεν μπορούμε να λύσουμε αυτό το ανθρώπινο ζήτημα καταφεύγουμε σε αφαιρέσεις. Η αγάπη μπορεί να είναι η ύστατη λύση σε όλες τις δυσκολίες του ανθρώπου, τα προβλήματα και τις επώδυνες προσπάθειες, οπότε πως θα βρούμε τι είναι η αγάπη; Απλώς ορίζοντας την; Η εκκλησία την όρισε με τον ένα τρόπο, η κοινωνία με άλλο τρόπο και υπάρχουν ένα σορό αποκλίσεις και διαστρεβλώσεις. Λατρεύουμε κάποιον, κοιμόμαστε με κάποιον, η ανταλλαγή συναισθημάτων, η συντροφικότητα- είναι αυτό που λέμε αγάπη;
Μπορεί η αγάπη να χωριστεί στην ιερή και την ανίερη, την ανθρώπινη και την θειική, ή απλά υπάρχει μόνο μια αγάπη; Είναι η αγάπη ένα πράγμα και όχι πολλά πράγματα; Αν πούμε «σ’ αγαπώ» αυτό αποκλείει την αγάπη για κάποιον άλλον; Είναι η αγάπη προσωπική η μη προσωπική; Ηθική η ανήθικη; Οικογενειακή η μη οικογενειακή; Αν αγαπάς την ανθρωπότητα αγαπάς και τον καθένα ξεχωριστά; Είναι η αγάπη συναίσθημα; Είναι η αγάπη αίσθημα; Είναι η αγάπη απόλαυση κι επιθυμία; Όλες αυτές οι ερωτήσεις δείχνουν, ότι έχουμε ιδέες για την αγάπη, ιδέες για το τι πρέπει να είναι και τι δεν πρέπει να είναι η αγάπη, έναν κανόνα η κώδικα που έχει δημιουργήσει η κοινωνία στην οποία ζούμε.
Τώρα πως θα βρω τι είναι αυτή η φλόγα που λέμε αγάπη;
Όχι πως να βρούμε έναν τρόπο να την εκφράσουμε διαφορετικά, αλλά να βρούμε την σημασία της. Πρώτα θα απορρίψω ο,τι έχουν πει η εκκλησία, η κοινωνία, οι φίλοι και οι γονείς μου, κάθε βιβλίο και άνθρωπος διότι θέλω να βρω μόνος μου τι είναι η αγάπη. Εδώ είναι ένα τεράστιο πρόβλημα που εμπεριέχει όλη την ανθρωπότητα, υπάρχουν χιλιάδες τρόποι να την ορίσεις κι εγώ έχω φυλακιστεί σε κάποιον τρόπο να την ορίζω. Γι’ αυτό τον λόγο πρέπει να διώξω όλες τις τάσεις και τις προκαταλήψεις μου. Είμαι μπερδεμένος, διαλυμένος από τις δικές μου επιθυμίες οπότε λέω στον εαυτό μου «πρώτα καθάρισε το δικό σου μπέρδεμα. Ίσως να μπορέσουμε να δούμε τι είναι αγάπη καταλαβαίνοντας τι δεν είναι»
Το να ανήκεις σε κάποιον, το να σε φροντίζει κάποιος και να εξαρτάσαι από αυτόν-σε όλο αυτό πρέπει να υπάρχει πάντα άγχος, φόβος, ζήλεια, ενοχή, κι όσο υπάρχει φόβος δεν μπορεί να υπάρξει αγάπη. Ένα μυαλό γεμάτο πίκρες δεν μπορεί να καταλάβει τι είναι αγάπη, αισθηματικότητα και συναισθηματικότητα δεν έχουν καμία σχέση με την αγάπη. Έτσι, η αγάπη δεν έχει σχέση με την επιθυμία και την απόλαυση.
Είναι η αγάπη ευχαρίστηση; Είναι η αγάπη επιθυμία;
Είναι η αγάπη προσκόλληση, εξάρτηση, κατοχή του ατόμου που αγαπάτε και εξουσιάζετε; Είναι το να λέτε «αυτό είναι δικό μου και όχι δικό σου, η ιδιοκτησία μου, τα σεξουαλικά μου δικαιώματα, όπου συμπεριλαμβάνονται η ζήλεια, το μίσος, ο θυμός και η βία; Και πάλι, η αγάπη έχει χωριστεί σε ιερή και ανόσια σαν μέρος του θρησκευτικού προσδιορισμού. Είναι όλα αυτά αγάπη; Μπορείτε ν’ αγαπάτε και να είσαστε φιλόδοξος; Μπορείτε ν’ αγαπάτε τον άντρα σας, μπορεί αυτός να πει πως σας αγαπά όταν είναι φιλόδοξος; Μπορεί να υπάρχει αγάπη όταν υπάρχει ανταγωνισμός και ώθηση για επιτυχία;
Το να τ’ απαρνηθούμε όλα αυτά, όχι μόνο διανοητικά ή λεκτικά, αλλά το να τα σβήσει κανείς τελείως απ’ το Είναι του, το να μην δοκιμάσει ποτέ τη ζήλεια, το φθόνο, το συναγωνισμό ή τη φιλοδοξία – το να τ’ απαρνηθούμε όλα αυτά, βέβαια αυτό είναι αγάπη. Αυτοί οι δυο τρόποι δράσης δεν μπορούν ποτέ να πάνε μαζί. Ο άντρας που ζηλεύει, ή η γυναίκα που είναι εξουσιαστική, δεν ξέρουν τι σημαίνει αγάπη – μπορεί να μιλούν γι’ αυτή, μπορεί να κοιμούνται μαζί, να κατέχουν ο ένας τον άλλον, να εξαρτάται ο ένας απ’ τον άλλον για άνεση, ασφάλεια, ή απ’ το φόβο της μοναξιάς, αλλά βέβαια όλα αυτά δεν είναι αγάπη.
Αν οι άνθρωποι που λένε πως αγαπούν τα παιδιά τους το εννοούσαν, θα υπήρχε πόλεμος; Θα υπήρχε διαχωρισμός εθνικοτήτων, θα υπήρχαν αυτοί οι χωρισμοί; Αυτό που ονομάζουμε αγάπη είναι μαρτύριο, απελπισία, ένα αίσθημα ενοχής. Αυτή η αγάπη ταυτίζεται γενικά με τη σεξουαλική ευχαρίστηση. Δεν είμαστε πουριτανοί ή σεμνότυφοι, δεν λέμε πως δεν πρέπει να υπάρχει ευχαρίστηση. Όταν κοιτάζετε ένα σύννεφο ή τον ουρανό ή ένα όμορφο πρόσωπο, υπάρχει απόλαυση. Όταν κοιτάζετε ένα λουλούδι υπάρχει η ομορφιά του – δεν αρνιόμαστε την ομορφιά. Η ομορφιά δεν είναι η ευχαρίστηση της σκέψης, αλλά είναι η σκέψη που δίνει ευχαρίστηση στην ομορφιά.
Με τον ίδιο τρόπο, όταν αγαπάμε και υπάρχει σεξ, η σκέψη του δίνει ευχαρίστηση, η εικόνα της εμπειρίας που δοκιμάστηκε και η επανάληψή της αύριο. Σ’ αυτήν την επανάληψη υπάρχει ευχαρίστηση που δεν είναι ομορφιά. Η ομορφιά, η τρυφερότητα και όλο το νόημα της αγάπης δεν εξαιρούν το σεξ. Αλλά τώρα που τα πάντα επιτρέπονται, ο κόσμος φαίνεται ν’ ανακάλυψε ξαφνικά το σεξ κι έχει γίνει ασυνήθιστα σημαντικό. Πιθανόν αυτή είναι η μόνη φυγή που έχει ο άνθρωπος τώρα, η μόνη ελευθερία. Οπουδήποτε αλλού του κάνουν κουμάντο, τον κακομεταχειρίζονται, τον βιάζουν διανοητικά, συναισθηματικά, με κάθε τρόπο είναι σκλάβος, συντετριμμένος και η μόνη φορά που μπορεί να είναι ελεύθερος είναι στη σεξουαλική εμπειρία. Σ’ αυτή την ελευθερία συναντά μια ορισμένη χαρά και θέλει την επανάληψη αυτής της χαράς. Βλέποντάς τα όλα αυτά, πού είναι η αγάπη; Μόνο ένας νους και μια καρδιά που είναι γεμάτη αγάπη μπορούν να δουν όλη την κίνηση της ζωής. Τότε οτιδήποτε και να κάνει, ένας άνθρωπος που κατέχει μια τέτοια αγάπη είναι ηθικός, καλός κι αυτό που κάνει είναι όμορφο. Και τότε παρουσιάζεται σ’ όλα αυτά η τάξη – γνωρίζοντας πως η ζωή μας είναι τόσο μπερδεμένη, τόσο ακατάστατη.
Η αγάπη δεν είναι προϊόν της σκέψης, η οποία με την σειρά της είναι προϊόν του παρελθόντος. Η σκέψη δεν μπορεί να καλλιεργήσει την αγάπη. Η αγάπη δεν περιορίζεται και δεσμεύεται από την ζήλεια, γιατί η ζήλεια είναι το παρελθόν. Η αγάπη είναι το τώρα, το παρόν. Δεν είναι το «θα αγαπήσω» ούτε το «αγάπησα». Όταν αγαπάς δεν πρόκειται να ακολουθούσης κανέναν. Η αγάπη δεν υπάκουει. Όταν αγαπάς δεν υπάρχει ούτε σεβασμός ούτε ασέβεια. Δεν γνωρίζετε τι θα πει να αγαπάς αληθινά κάποιον; Να αγαπάς χωρίς μίσος, χωρίς ζήλεια, χωρίς θύμο, χωρίς να θέλετε να επηρεάσετε το τι σκέπτεται η τι κάνει ο άλλος, χωρίς να καταδικάζετε, χωρίς να συγκρίνετε; Όταν υπάρχει αγάπη υπάρχει σύγκριση; Όταν αγαπάτε κάποιον με όλη σας την καρδιά, με όλο σας τον νου, με όλο σας το σώμα, με όλη σας την ύπαρξη, υπάρχει σύγκριση; Όταν αφήνεσαι ολοκληρωτικά στην αγάπη δεν υπάρχει ο άλλος.
Αλλά αν θέλετε ακόμα να βρείτε (τι είναι η αγάπη), θα δείτε ότι δεν είναι φόβος, εξάρτηση, ζήλεια, η κτητικότατα, η υπευθυνότητα και το χρέος, η αυτολύπηση, η αγωνία του να μην αγαπηθείς. Λοιπόν, αφού τα διώξετε όλα αυτά, όχι με την βία, αλλά ξεπλένοντας τα όπως η βροχή ξεπλένει την σκόνη πολλών ημερών από ένα φύλλο, τότε ίσως βρείτε αυτό το περίεργο λουλούδι που ο άνθρωπος αναζητά τόσο πολύ. Θα σας υπαγορέψει κάποια εξουσία, κάποια μέθοδος, κάποιο σύστημα πως να αγαπάτε; Αν κάποιος σας πει πως να αγαπάτε τότε αυτό δεν είναι αγάπη. Γίνεται να πείτε «θα εξασκήσω την αγάπη. Θα κάτσω κάτω και θα το σκεφτώ μέρα με την ημέρα. Θα εξασκήσω τον εαυτό μου να είναι καλός κι ευγενικός και θα τον πιέσω να δίνει προσοχή στους άλλους;
Η αγάπη είναι κάτι νέο, φρέσκο, ζωντανό. Δεν έχει χτες ούτε κι αύριο. Είναι πέρα από το μαρτύριο της σκέψης. Μόνο το αθώο μυαλό μπορεί να καταλάβει τι είναι η αγάπη, και το αθώο μυαλό μπορεί να ζήσει σε έναν κόσμο που δεν είναι αθώος. Το να βρεις αυτό το καταπληκτικό πράγμα που ο άνθρωπος αναζητά αιώνια μέσα από την θυσία, μέσω της λατρείας, μέσω των σχέσεων, μέσω του σεξ, μέσω κάθε μορφής απόλαυσης και πόνου, είναι δυνατό μόνο όταν η σκέψη κατανοήσει τον εαυτό της και φτάσει στο τέλος της. Τότε η αγάπη δεν έχει αντίθετο, τότε η αγάπη δεν έχει σύγκρουση.
Ο ήλιος προσπαθεί να τρυπήσει τα σύννεφα και μάλλον θα το καταφέρει μέσα στη μέρα. Τη μια μέρα είναι Άνοιξη και την άλλη σχεδόν χειμώνας. Ο καιρός αντιπροσωπεύει τις διαθέσεις των ανθρώπων: πάνω-κάτω· σκοτάδι και παροδικό φως. Είναι, ξέρεις, παράξενο πόσο πολύ θέλουμε ελευθερία, ενώ κάνουμε τα πάντα για να σκλαβώνουμε τους εαυτούς μας. Χάνουμε κάθε πρωτοβουλία. Περιμένουμε απ’ τους άλλους να μας καθοδηγήσουν, να μας βοηθήσουν, να είναι γενναιόδωροι, να είναι ειρηνικοί· περιμένουμε από τους γκουρού, τους διδάσκαλους, τους σωτήρες, τους μεσάζοντες.
Κάποιος γράφει σπουδαία μουσική, ένας άλλος την εκτελεί ερμηνεύοντάς την με το δικό του τρόπο κι εμείς την ακούμε απολαμβάνοντάς την ή κριτικάροντάς την. Είμαστε οι θεατές που κοιτάζουν τους ηθοποιούς, τους ποδοσφαιριστές ή την οθόνη του κινηματογράφου. Οι άλλοι γράφουν ποιήματα κι εμείς τα διαβάζουμε· οι άλλοι ζωγραφίζουν κι εμείς καθόμαστε μ’ ανοιχτό το στόμα. Είμαστε άδειοι και γι’ αυτό τρέχουμε σ’ άλλους για να μας διασκεδάσουν, να μας εμπνεύσουν, να μας καθοδηγήσουν ή να μας σώσουν. Όλο και περισσότερο ο σύγχρονος πολιτισμός μάς καταστρέφει, μας αδειάζει από κάθε δημιουργικότητα. Εμείς οι ίδιοι είμαστε άδειοι μέσα μας και περιμένουμε από άλλους να μας γεμίσουν κι έτσι ο γείτονάς μας, αρπάζει την ευκαιρία για να μας εκμεταλλευτεί ή είμαστε εμείς που τον εκμεταλλευόμαστε. Όταν κανείς έχει ΕΠΙΓΝΩΣΗ πόσες πολλές περιπλοκές υπάρχουν στο να περιμένει απ’ τους άλλους, τότε είναι ελεύθερος κι αυτή η ελευθερία είναι η αρχή της δημιουργικότητας. Αυτή η ελευθερία είναι η αληθινή επανάσταση και όχι η ψεύτικη επανάσταση των κοινωνικών ή οικονομικών μεταρρυθμίσεων, που είναι μια άλλη μορφή σκλαβιάς.
Ο νους μας (ΕΓΩ) φτιάχνει μικρά κάστρα ασφάλειας. Θέλουμε να είμαστε βέβαιοι για το καθετί, βέβαιοι για την αγάπη μας, για τις σχέσεις μας, για την εκπλήρωση των επιθυμιών μας, για τις ελπίδες και για το μέλλον μας. Χτίζουμε αυτές τις εσωτερικές φυλακές κι αλίμονο σ’ όποιον πάει να μας ενοχλήσει. Είναι παράξενο πώς ο νους ψάχνει πάντοτε να βρει μια περιοχή όπου δεν υπάρχει ούτε σύγκρουση ούτε ενόχληση. Η ζωή μας είναι ένα μόνιμο γκρέμισμα και ξαναχτίσιμο τέτοιων περιοχών ασφάλειας, με διάφορες μορφές. Έτσι ο νους μας γίνεται ένα θαμπό και κουρασμένο πράγμα.
Η ελευθερία βρίσκεται στο να μην έχεις κανενός είδους ασφάλεια
Είναι πραγματικά εκπληκτικό να έχεις έναν ακίνητο και πολύ ήρεμο νου, χωρίς ούτε το παραμικρό κύμα σκέψης. Εννοείται ότι η ακινησία ενός νου που έχει χάσει τη ζωντάνια του, δεν είναι ηρεμία. Ο νους είναι φτιαγμένος να μένει ακίνητος με την επιβολή της θέλησης, αλλά θα μπορούσε ποτέ να μείνει από μόνος του βαθιά σιωπηλός, από τη μια άκρη της ύπαρξής του ως την άλλη; Είναι πραγματικά τρομερά εκπληκτικό το τι συμβαίνει όταν ο νους είναι έτσι σιωπηλός. Σ’ αυτή την κατάσταση ολόκληρη η συνείδηση, ως γνώση, ως αναγνώριση, παύει.
Η ενστικτώδης ενασχόληση του νου, η μνήμη, φτάνει σ’ ένα τέλος. Και είναι πολύ ενδιαφέρον ότι ο νους αρχίζει να κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί για να πιάσει εκείνη την πέρα από τα όρια τούτου του κόσμου κατάσταση με τη σκέψη, μεταφράζοντάς την σε λέξεις και φτιάχνοντας σύμβολα. Αλλά το να φτάσει αυτή η διαδικασία σ’ ένα τέλος, φυσικά κι αυθόρμητα, είναι σαν να πεθαίνεις για τα πάντα κι αφού κανείς δεν θέλει να πεθάνει, υπάρχει πάντα μία ασυνείδητη πάλη που συνεχίζεται, κι αυτή η πάλη ονομάζεται ζωή.
Είναι παράξενο πώς οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν να εντυπωσιάζουν με τα επιτεύγματά τους, με την εξυπνάδα τους, με τα βιβλία τους, με κάθε μέσο που θα μπορούσε να τους επιβάλλει (το εγώ τους) στους άλλους.
Να είσαι Πνευματικά Ευέλικτος
Η δύναμη δεν βρίσκεται στο να είναι κανείς άκαμπτος και σταθερός, αλλά στο να είναι ευλύγιστος. Το ευλύγιστο δέντρο αντέχει στη θύελλα. Μάζεψε όλη τη δύναμη που δίνει ένας γρήγορος νους. Η ζωή είναι παράξενη· συμβαίνουν τόσα πράγματα εκεί που δεν τα περιμένει κανείς, ώστε απλώς με το ν’ αντιστέκεται σ’ αυτά δεν πρόκειται να λύσεις κανένα πρόβλημα. Χρειάζεται να έχει κανείς τεράστια ευλυγισία και σταθερή καρδιά.
Η ζωή είναι σαν μια κόψη ξυραφιού και πρέπει να περπατήσει κανείς πάνω σ’ αυτό το μονοπάτι με εξαιρετική προσοχή και ευέλικτη σοφία. Η ζωή είναι πολύ πλούσια, έχει τόσους πολλούς θησαυρούς κι εμείς την πλησιάζουμε με άδειες καρδιές· δεν ξέρουμε πώς να γεμίσουμε τις καρδιές μας με την αφθονία της ζωής. Ενώ είμαστε φτωχοί μέσα μας, όταν μας προσφέρονται τα πλούτη της τ’ αρνιόμαστε. Πάμε στο πηγάδι για νερό κρατώντας δαχτυλήθρα κι έτσι η ζωή καταντάει μια κακόγουστη υπόθεση, ασήμαντη και μικρή.
Η αγάπη είναι επικίνδυνο πράγμα· φέρνει τη μόνη επανάσταση που δίνει απόλυτη ευτυχία. Είναι τόσο λίγοι εκείνοι από μας που μπορούν ν’ αγαπούν· τόσο λίγοι εκείνοι που θέλουν ν’ αγαπούν. Αγαπάμε βάζοντας όρους, κάνοντας την αγάπη ένα εμπορεύσιμο πράγμα. Έχουμε νοοτροπία παζαριού, αλλά η αγάπη δεν είναι εμπορεύσιμη, δεν είναι ένα απλό «πάρε- δώσε». Είναι μια κατάσταση ύπαρξης όπου όλα τα ανθρώπινα προβλήματα είναι λυμένα.
Τι υπέροχο μέρος που θα μπορούσε να είναι η γη με τόση πολλή ομορφιά που υπάρχει, τόσο μεγαλείο, τόση άφθαρτη ομορφιά! Είμαστε παγιδευμένοι στον πόνο και δεν νοιαζόμαστε να ξεφύγουμε απ’ αυτόν ακόμα κι όταν κάποιος μας δείχνει το δρόμο.
Δεν ξέρω, αλλά νιώθει κανείς να φλέγεται από αγάπη· υπάρχει μια άσβηστη φλόγα· νιώθει ότι έχει τόση πολλή απ’ αυτήν μέσα του, που θέλει να τη δώσει σε όλους· και το κάνει. Είναι σαν ένα ποτάμι που κυλάει με ορμή, που ποτίζει και δίνει ζωή σε κάθε πόλη και χωριό· μολύνεται από τις ανθρώπινες βρωμιές που πέφτουν σ’ αυτό, αλλά σύντομα τα νερά καθαρίζονται από μόνα τους και συνεχίζουν να τρέχουν. Τίποτα δεν μπορεί να καταστρέψει την αγάπη γιατί διαλύονται μέσα σ’ αυτήν τα πάντα: το καλό και το κακό· το άσχημο και το όμορφο. Είναι το μοναδικό πράγμα που είναι αυτό το ίδιο αιωνιότητα.
«Τι υπέροχο πράγμα που είναι η γη! Πόσο όμορφα είναι όσα ξεπηδούν από μέσα της -οι βράχοι, τα ποτάμια, τα δέντρα, το γρασίδι, τα λουλούδια, όλα αυτά που γεννάει ατέλειωτα- μόνο τον άνθρωπο τον τρώει η λύπη, μόνο αυτός καταστρέφει το ίδιο του το είδος, τη γενιά του· μόνο αυτός εκμεταλλεύεται τον διπλανό του, καταδυναστεύει και καταστρέφει. Ο άνθρωπος είναι ο πιο δυστυχισμένος και ο πιο βασανισμένος, ο πιο επινοητικός, ο κατακτητής του χρόνου και του χώρου. Αλλά παρ’ όλες τις ικανότητές του, παρ’ όλους τους υπέροχους ναούς και τις εκκλησίες, τα τζαμιά και τις καθεδρικές που κατασκευάζει, ζει μέσα στο ίδιο του το σκοτάδι. Θεοί του είναι οι ίδιοι του οι φόβοι και αγάπες του τα ίδια του τα μίση. Τι θαυμάσιος κόσμος που θα μπορούσε να είναι, χωρίς όλους αυτούς τους πολέμους, χωρίς όλους αυτούς του φόβους. Αλλά σε τι χρησιμεύει να κάνει κανείς υποθέσεις; Σε τίποτα απολύτως.
Εκείνο που είναι πραγματικό και βρίσκεται μέσα στον άνθρωπο είναι το ανικανοποίητο, αυτό το μοιραίο ανικανοποίητο. Είναι κάτι το πολύτιμο, ένα κόσμημα μεγάλης αξίας. Αλλά το φοβούνται, το σπαταλάνε, το χρησιμοποιούν ή αφήνουν να χρησιμοποιείται για να κερδίσουν κάτι. Τους ανθρώπους τους φοβίζει, αλλά είναι ένα πολύτιμο κόσμημα, ανεκτίμητο. Ζήσε μαζί του, παρακολούθησέ το μέρα τη μέρα, χωρίς ν’ ανακατεύεσαι στις κινήσεις του και τότε αυτό σαν φλόγα θα κατακαίει όλα τα σκουπίδια αφήνοντας μόνο εκείνο που δεν ανήκει πουθενά και δεν μπορεί να μετρηθεί. Διάβασέ το όλο αυτό με σοβαρότητα και προσοχή.
Ο πλούσιος έχει περισσότερα απ’ όσα χρειάζεται, ενώ ο φτωχός πεινάει, αγωνίζεται για το φαί του παλεύοντας και δουλεύοντας όλη του τη ζωή. Κάποιος, που δεν έχει τίποτα, φτιάχνει από μόνος του τη ζωή του ή αφήνει τη ζωή να γίνει από μόνη της πλούσια, δημιουργική, ενώ ένας άλλος που έχει όλα τα καλά του κόσμου, σπαταλιέται, μαραίνεται και πάει. Ο ένας έχει ένα κομμάτι γη και το κάνει όμορφο, παραγωγικό, ενώ ένας άλλος το παραμελεί και τ’ αφήνει να πεθάνει όπως πεθαίνει κι ο ίδιος. Έχουμε τέτοιες απέραντες ικανότητες, κάθε είδους, που μπορούμε να βρούμε ή εκείνο που δεν έχει όνομα ή να φέρουμε στη γη την κόλαση. Αλλά με κάποιον τρόπο ο άνθρωπος προτιμά να τρέφει το μίσος και την εχθρότητα. Είναι τόσο πιο εύκολο το μίσος, ο φθόνος και καθώς η κοινωνία βασίζεται στην απαίτηση για όλο και περισσότερο, τα ανθρώπινα πλάσματα πέφτουν στην παγίδα να κυνηγούν κάθε είδους απόκτημα. Κι έτσι υπάρχει μία ατέλειωτη πάλη που την έχουν δικαιώσει και τη θεωρούν ευγενική.
Υπάρχει όμως ο απεριόριστος πλούτος μιας ζωής χωρίς πάλη, χωρίς «θέλω», χωρίς επιλογές. Αλλά μια τέτοια ζωή είναι απίθανα δύσκολη όταν όλος μας ο πολιτισμός είναι αποτέλεσμα της πάλης και της δράσης που φέρνει η επιθυμία. Χωρίς τη δράση της επιθυμίας, σχεδόν για κάθε ζωντανό πλάσμα, υπάρχει ο θάνατος. Χωρίς κάποιο είδος φιλοδοξίας, σχεδόν για όλους, η ζωή δεν έχει κανένα νόημα.
Αλλά υπάρχει ζωή χωρίς «θέλω», χωρίς επιλογές.
Αυτή η ζωή γεννιέται όταν η ζωή της επιθυμίας φτάσει σ’ ένα τέλος.
Η αλήθεια είναι μια χώρα δίχως μoνoπάτι
O άνθρωπoς δεν μπoρεί να τη φτάσει μέσα από oργανώσεις, μέσα από κάπoια πίστη, μέσα από δόγματα, ιερωμένoυς ή τελετoυργίες, oύτε και μέσα από κάπoια φιλoσoφική γνώση ή ψυχoλoγική τεχνική. Πρέπει να τη βρει μέσα από τoν καθρέφτη των σχέσεων, μέσα από την κατανόηση τoυ περιεχoμένoυ τoυ νoυ τoυ, με την παρατήρηση και όχι με διανoητική ψυχανάλυση ή ενδoσκοπική αυτοανάλυση. O άνθρωπoς έχει φτιάξει μέσα τoυ σαν φράχτη προστασίας διάφορες εικόνες -θρησκευτικές, πoλιτικές, πρoσωπικές. Αυτές εκδηλώνoνται σαν σύμβoλα, ιδέες, πίστεις. Τo βάρoς αυτών των εικόνων κυριαρχεί πάνω στη σκέψη τoυ ανθρώπoυ, στις σχέσεις τoυ και στην καθημερινή τoυ ζωή.
Αυτές oι εικόνες είναι oι αιτίες των πρoβλημάτων μας επειδή χωρίζoυν τoν έναν άνθρωπo από τoν άλλoν. Η αντίληψη πoυ έχει o άνθρωπoς για τη ζωή διαμoρφώνεται από τις έννoιες πoυ ήδη ενυπάρχoυν στo νoυ τoυ. Τo περιεχόμενo της συνείδησής τoυ είναι όλη τoυ η ύπαρξη. Αυτό τo περιεχόμενo είναι κoινό σε όλη την ανθρωπότητα. Η ατoμικότητα είναι τo όνoμα, η μoρφή και η επιφανειακή παιδεία πoυ απoκτά από την παράδoση και τo περιβάλλoν τoυ. Η μoναδικότητα τoυ ανθρώπoυ δε βρίσκεται στην επιφάνεια, αλλά στην πλήρη ελευθερία από τo περιεχόμενo της συνείδησής τoυ, πoυ είναι κoινή για όλη την ανθρωπότητα. ‘Ετσι, o άνθρωπoς δεν είναι ξεχωριστό άτoμo.
Η ελευθερία δεν είναι αντίδραση· η ελευθερία δεν είναι επιλoγή. Είναι ψεύτικoς o ισχυρισμός τoυ ανθρώπoυ ότι είναι ελεύθερoς, επειδή μπoρεί να διαλέξει. Ελευθερία είναι η καθαρή παρατήρηση, χωρίς κατεύθυνση, χωρίς φόβo τιμωρίας ή ελπίδα ανταμoιβής. Η ελευθερία δεν έχει κίνητρo· η ελευθερία δε βρίσκεται στo τέλoς της εξέλιξης τoυ ανθρώπoυ, αλλά υπάρχει στo πρώτo βήμα της ύπαρξής τoυ. Με την παρατήρηση αρχίζει κανείς να ανακαλύπτει την έλλειψη ελευθερίας. Η ελευθερία βρίσκεται στη χωρίς εκλoγή επίγνωση της καθημερινής μας ζωής και δραστηριότητας.
Η σκέψη είναι χρόνoς. Η σκέψη γεννιέται από την εμπειρία και τη γνώση, πoυ είναι αξεχώριστα δεμένες με τo χρόνo και τo παρελθόν. O ψυχολογικός χρόνoς είναι εχθρός τoυ ανθρώπoυ. Η δράση μας βασίζεται στη γνώση, άρα στo χρόνo, κι έτσι o άνθρωπoς είναι πάντα σκλάβoς στo παρελθόν. Η σκέψη είναι πάντα περιoρισμένη κι έτσι ζoύμε σε συνεχή σύγκρoυση και αγώνα. Δεν υπάρχει ψυχoλoγική εξέλιξη.
‘Oταν o άνθρωπoς απoκτήσει επίγνωση της κίνησης των σκέψεών τoυ, θα δει την διαίρεση ανάμεσα στoν σκεπτόμενo και την σκέψη, στoν παρατηρητή και τo παρατηρoύμενo, στoν εμπειρώμενo και την εμπειρία. Θα ανακαλύψει ότι αυτή η διαίρεση είναι ψευδαίσθηση. Μόνo τότε υπάρχει καθαρή παρατήρηση, πoυ είναι άμεση αντίληψη χωρίς σκιά από τo παρελθόν ή από τo χρόνo. Αυτή η άχρoνη αντίληψη φέρνει μια βαθιά ριζική αλλαγή στo νoυ. Η ολοκληρωτική άρνηση είναι η oυσία τoυ θετικoύ. ‘Oταν υπάρχει άρνηση όλων εκείνων των πραγμάτων πoυ έχει γενήσει ψυχολογικά η σκέψη, μόνο τότε υπάρχει αγάπη, πoυ είναι συμπόνια, πάθoς και νoημoσύνη.
